Τῶν Παμμεγίστων Ταξιαρχῶν
8 Νοεμβρίου
Μητροπολίτου Φλωρίνης Αὐγουστίνου

Ο αορατος κοσμος των αγγελων

_________________

Ακούσατε, ἀγαπητοί μου, πρὸ ὀλίγου τὸ «Πιστεύω». Εἶνε δώδεκα ἄρθρα. Σπανίως κείμενο ἔχει τόσο με­γάλη ἀξία ὅση ἔχει τὸ κείμενο τοῦ «Πιστεύω». Λίγα λόγια, ἀλλὰ μεγάλη οὐσία, πολλὰ τὰ διδάγματα.

Στὸ πρῶτο ἄρθρο τοῦ «Πιστεύω» ὁ­μολογοῦ­με – διακηρύσσουμε ἐκ βάθους καρδί­­ας τὴν πίστι μας ὅτι ὑπάρχει Θεός· εἰς πεῖ­σμα τῶν δαιμόνων καὶ εἰς πεῖσμα τῶν ἀθέων ὑπάρχει Θεός· αὐτὴ εἶνε ἡ βάσις, τὸ θεμέλιο. Στὸ Σύμβολο τῆς πίστεως διακηρύσσουμε ἀ­κόμη, ὅτι ὁ Θεὸς δὲν εἶνε ὅπως οἱ ἀρχαῖοι εἰ­δωλολατρι­κοὶ θεοί, ποὺ κάθονται μὲ χλιδὴ καὶ ῥαστώ­νη ἐπάνω στὶς κορυφὲς τοῦ Ὀλύμ­που, ἀλλὰ εἶνε Πατέρας ποὺ ἀγκαλιάζει ἀνατολὴ καὶ δύσι, βορρᾶ καὶ νότο, καὶ τὸ ἐνδιαφέ­ρον του φτάνει μέχρι τὰ μικρότερα πλάσματά του. Διακη­ρύσσουμε ἀκόμη, ὅτι ἡ δύνα­μί του εἶνε ἀσύλ­ληπτη· αὐτὸς εἶνε ἡ ὄντως ὑπερδύναμις· κα­κῶς λέγονται ὑπερδυνάμεις μερικὰ ἐπίγεια κράτη· τίποτα δὲν εἶν᾽ αὐτὰ μπροστὰ στὴν ἄ­πειρη δύναμι τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ. Ὁμολογοῦ­με ἀ­κόμα, ὅτι ὁ Θεὸς εἶνε «ποιητὴς οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὁρατῶν τε πάν­των καὶ ἀοράτων» (ἄρθρ. 1).
Ἐπάνω σ᾽ αὐτὴ τὴν τελευταία πρότασι, ποὺ λέει ὅ­τι ὁ Θεὸς εἶνε «ποιητὴς ὁ­ρατῶν καὶ ἀορά­των», θὰ μοῦ ἐπιτρέψετε νὰ πῶ λίγες λέξεις.

* * *

Ὁ Θεός, ἀγαπητοί μου, ἔφτειαξε τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα. Ποιά εἶνε τὰ ὁρατά; Εἶνε ἐκεῖ­να ποὺ βλέπει ὁ ἄνθρωπος ἔστω καὶ μὲ μικρο­σκόπιο ἢ τηλεσκόπιο. Ὁρατὰ εἶνε ἐκεῖνα ποὺ ὑποπίπτουν στὶς πέντε αἰσθήσεις. Τὰ ὁρα­τὰ δι­ακρίνονται σὲ τρεῖς κατηγορίες. Στὴν πρώτη ἀνήκουν ἐκεῖνα ποὺ ἔχουν μόνο τὴν ὕ­παρ­ξι. Ποιά εἶν᾽ αὐτά· εἶνε τὰ βουνά, τὰ λαγ­κάδια, οἱ ποταμοί, οἱ λίμνες, οἱ θάλασσες, τὰ μέταλλα ποὺ κλείνει στὰ σπλάχνα της ἡ γῆ…. Αὐτὴ εἶ­νε ἡ πρώτη κατηγορία τῶν ὁρατῶν ὄντων.
Δευτέρα κατηγορία εἶνε ἐκεῖνα ποὺ δὲν ἔ­χουν μόνο τὸ εἶναι, ἀλλὰ ἔχουν καὶ τὸ αὐξάνειν, παρουσιάζουν αὔξησι. Ῥίχνεις λόγου χά­­ριν ἕνα μικρὸ σπόρο μέσα στὴ γῆ, κι ἀπ᾽ αὐ­τὸν τί βγαίνει; Θεέ μου Θεέ μου! φτάνει ἕνας σπόρος ν᾽ ἀποδείξῃ ὅτι ὑπάρχει Θεός. Μέχρι τῆς στιγμῆς δὲν μπόρε­σε ἀλλ᾽ οὔτε μέχρι συν­τε­λείας τοῦ αἰῶνος θὰ μπορέσῃ κανεὶς νὰ φτειά­­­ξῃ σπόρο. Πέφτει ὁ σπόρος μέσ᾿ στὴ γῆ κι ἀ­π᾽ αὐτὸν βγαίνει ἕνα ὡραῖο λουλούδι, βγαί­νουν σπαρτά – θάλασσα ὁλόκληρη, βγαίνει ἕ­να πελώριο δέντρο… Ὅλα αὐτὰ ἔχουν ὄχι ἁ­πλῶς τὸ εἶναι ἀλλὰ καὶ τὸ αὐξάνειν.
Καὶ ὑπάρχει καὶ τρίτη ἀνώτερη κατηγορία, στὴν ὁποία ἀνήκει ὁ ἄνθρωπος, ποὺ ἐ­κτὸς ἀ­πὸ τὴν ὕπαρξι καὶ τὴν αὔξησι ἔχει καὶ κάτι ἄλ­λο μοναδικό. Δὲν εἶνε μόνο ὅπως τὸ μέταλλο ποὺ ὑπάρχει, δὲν εἶνε μόνο ὅπως τὸ δέντρο ποὺ αὐξάνει· ἔχει καὶ αὐτὸ ποὺ τὸν ἀναδεικνύει κορωνίδα τῆς θείας δημιουργίας. Καὶ αὐτὸ εἶνε, παρακαλῶ, ὁ νοῦς, ἡ σκέψις, ποὺ φτάνει μέχρι τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ. Ἡ σκέψις ἀναδεικνύει τὸν Πασκάλ, τὸν Ἀινστάιν, τοὺς μεγάλους ἐφευρέτες.
Ὁ ἄνθρωπος εἶνε διπλός, ὁρατὸς καὶ ἀόρα­τος. Ὁρατὸ εἶνε τὸ σῶμα του, ἀόρατη εἶνε ἡ ψυχή του. Ὡς πρὸς τὸ σῶμα δὲν ὑπάρχει μεγάλη διαφορὰ μετα­ξὺ τῶν ἀνθρώπων· μικρὲς εἶνε οἱ διαφορὲς ὡς πρὸς τὴ σωματικὴ διάπλα­­σι. Ἐκεῖ ποὺ ὑπάρχουν τεράστιες διαφο­ρὲς εἶ­­νε στὸ ἀόρατο μέρος, ποὺ ἀποτελεῖ τὸν κυρί­­ως ἄνθρωπο. Ὀρθὰ ἔλεγε ὁ Σωκράτης, ὅτι ἄνθρωπος εἶνε ὄχι αὐτὸ ποὺ φαίνεται ἀλλ᾽ ἐ­κεῖνο ποὺ δὲν φαίνεται. Τὸ ὁρατὸ τὸ βλέπου­με· τί γίνεται μὲ τὸ ἀόρατο; Τί κλείνει αὐτὴ τὴ στιγμὴ μέσα του ὁ καθένας μας; Ποιός τὸ γνω­ρίζει; Ἔχεις δίπλα τὴ γυναῖκα σου· ξέρεις τί ἔχει μέσα στὴν καρδιά της, ποιά εἶνε τὰ αἰσθήματά της; Ἄγνωστο. Μυστικὸς κόσμος.
Ὁρατὸς λοιπὸν ὁ ἄνθρωπος ὡς πρὸς τὸ σῶ­­μα, ἀόρατος ὅμως ὡς πρὸς τὴν ψυχή. Τὸ σῶ­μα του ἀποτελεῖται ἀπὸ ὑ­λικὰ στοιχεῖα καὶ ὡς πρὸς αὐτὸ συγγενεύει μὲ τὸν ὑλικὸ κόσμο, μὲ τὰ ὀρυκτὰ τὰ φυτὰ καὶ τὰ ζῷα, ἐνῷ μὲ τὴν ψυχή του ποὺ εἶνε πνεῦμα συγγενεύει μὲ τὸν οὐράνιο κόσμο. Γίνεται ἔ­τσι ὁ κρίκος ποὺ ἑ­νώνει τὸν ὁρατὸ κόσμο μὲ τὸν ἀόρατο.
Ποιητὴς ὁ Θεὸς «ὁρατῶν καὶ ἀοράτων». Ἀλ­λὰ σταματᾷ ἐδῶ ἡ δημιουργία; ἡ ζωή, ποὺ ἀρ­χίζει ἀπὸ μιὰ ἀμοιβάδα καὶ φτάνει μέχρι τὶς τε­λειότερες μορφές, μέχρι τὸν ἄνθρωπο, τελει­­ώνει ἐκεῖ; Ὄχι. Ἡ Γραφὴ διδάσκει, ὅτι παραπάνω ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο ὑπάρχει ἕνα ἀνώτερο ὄν. Καὶ τὸ ὂν αὐτὸ εἶνε οἱ ἄγγελοι. Οἱ ἄγ­γε­λοι δὲν ἔχουν σῶμα ὅπως ἐμεῖς· εἶνε αἰθέρια πνευματικὰ ὄντα. Μὰ ὑπάρχουν; θὰ ρωτή­σῃ κάποιος. Ὑπάρχουν. Ποιός τὸ βεβαιώνει; Ἡ ἁ­γία Γραφή. Πλῆθος οἱ μαρτυρίες. Πότε ἔγιναν οἱ ἄγγελοι; Πρὸ τῆς δημιουργίας τοῦ φυσικοῦ κόσμου καὶ τοῦ ἀνθρώπου. Οἱ ἄγγελοι εἶδαν τὸ ὑπέροχο θέαμα νὰ δημιουργοῦνται τὰ ἄστρα καὶ τότε πῆραν τὶς κιθάρες τους καὶ ἔψαλαν ὕμνο στὸ Θεό (βλ. Ἰὼβ 38,7).
Ὑπάρχουν οἱ ἄγγελοι. Ἄγγελο βλέπουμε στὸν Ἀβραὰμ ὅταν προσέφερε τὸν μονογενῆ υἱό του θυσία, ἄγγελο στὸ Λὼτ ὅταν εἰδοποι­ήθηκε ὅτι σὲ λίγο θὰ γίνουν στάχτη οἱ ἀκόλα­στες πόλεις, ἄγγελο στὸ ὄρος Σινὰ ὅταν ὁ Μω­υσῆς δέχτηκε τὴν ἀποκάλυψι, ἄγγελο στὸ λάκ­κο τῶν λεόντων ὅπου ἔρριξαν τὸν Δανι­ήλ, ἄγ­γελο στὸν Ἠσαΐα, ἀγγέλους σὲ ὅλη τὴν πα­λαιὰ διαθήκη. Ἀγγέλους πρὸ παν­τὸς βλέπουμε στὴν καινὴ διαθήκη. «Ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανό­θεν ἐπέμφθη εἰπεῖν τῇ Θεο­­τόκῳ τὸ Χαῖρε» (Ἀκάθ. ὕμν. Α), ὅτι θὰ γεννη­θῇ ὁ Σωτὴρ τοῦ κόσμου. Ἄγγελος στοὺς ποιμένες τὴν ἀλησμόνητη ἐ­κεί­νη νύχτα ποὺ γεννήθηκε ὁ Χριστός· ἀναρί­θμητο σμῆνος ἀγγέλων ἔψαλαν τὸ «Δόξα ἐν ὑ­ψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία» (Λουκ. 2,14). Ἄγγελος κατόπιν στὴ Γεθ­σημα­νῆ, ὅταν ὁ Χριστὸς πάλευε μὲ τὸ θάνατο καὶ εἶ­­πε ἐκεῖνο τὸ δυσερμήνευτο «Πάτερ μου…, παρελθέτω ἀπ᾿ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦ­το· πλὴν οὐχ ὡς ἐγὼ θέλω, ἀλλ᾽ ὡς σύ» (Ματθ. 26,39). Ἄγγελος στὸ σταυρὸ τοῦ Κυρίου. Ἄγγελοι στὸ μνῆμα ὅ­ταν ἀκούστηκε τὸ ἄγγελμα τῶν ἀγγελμάτων, ἡ νίκη καὶ ὁ θρίαμβος ὅτι ἀνέστη ὁ Κύριος.
Ὑπάρχουν λοιπὸν ἄγγελοι. Καὶ ποιό εἶνε τὸ ἔργο τους; Ἡ δοξολογία τοῦ Θεοῦ· «Ἅγιος, ἅ­γιος, ἅγιος Κύριος σαβαώθ, πλήρης ὁ οὐρα­νὸς καὶ ἡ γῆ τῆς δόξης σου» (Ἠσ. 6,3 καὶ θ. Λειτ.).
Γεννᾶται τώρα τὸ ἐρώτημα· ἔμειναν ὅλοι οἱ ἄγ­γελοι σταθερὰ προσηλωμένοι στὸ Θεό; Ὄχι δυστυχῶς. Ὡς ἐλεύθερα ὄντα εἶχαν κι αὐ­τοί, ὅπως ὁ ἄν­θρωπος, τὴ δυνατότητα νὰ ἐκλέ­ξουν, νὰ μείνουν πιστοὶ στὸ Θεὸ ἢ ὄχι. Καὶ ἡ Γραφὴ μᾶς ἀπαντᾷ, ὅτι ἔγινε στάσις ἐπάνω στὸν οὐ­ρανό, στάσις μεγάλη· ὅτι ἕνας ἄγγελος, ὁ λαμ­­πρότερος, ὁ ὁποῖος γι᾽ αὐτὸ ὀνομάζεται Ἑωσ­φόρος, ὅπως τὸ ἄστρο τῆς αὐγῆς, γιατὶ ἔ­λαμ­πε στὸν οὐράνιο κόσμο, αὐτὸς ὁ ἄγγελος ἁ­μάρ­­τησε. Ποιά εἶνε ἡ ἁμαρτία τοῦ ἀγγέλου; πορνεία, μοιχεία; Ὄχι τέτοια πράγματα, διότι δὲν ἔχει σῶμα. Ὑπάρχει κάτι χειρότερο. Τὸ με­­­γα­λύτερο ἁμάρτημα δὲν εἶνε κάποιο ἀπὸ τὰ σαρκικά· θανάσιμα εἶνε αὐτά, ἀλλὰ χειρότερο εἶνε ἐκεῖνο ποὺ οἱ πρόγονοί μας ὠνόμαζαν «ὕ­βριν», καὶ «ὕβρις» θὰ πῇ ἐγωισμός, ὑπερηφά­νεια. Ὑπερηφανεύθηκε δηλαδὴ ὁ πρῶτος ἄγ­γελος καὶ τί εἶπε· Ἐγὼ θ᾽ ἀνεβῶ στὸν οὐρανό, θὰ στήσω τὸ θρόνο μου πάνω ἀπ᾽ τ᾽ ἄστρα, θὰ γίνω ὅ­μοιος μὲ τὸν Ὕψιστο (βλ. Ἠσ. 14,13-14). Κι ὅταν συλλογίστηκε αὐτὴ τὴν ὑπερήφανη σκέψι, ἀ­μέσως ἔ­πεσε σὰν ἀστραπὴ καὶ κατρακύλησε στὰ τάρ­ταρα τοῦ ᾅδου (βλ. Λουκ. 10,18). Καὶ ὅλες οἱ θρησκεῖες τοῦ κόσμου διατηροῦν τὴν ἰδέα αὐ­τή, ὅτι ὁ διάβολος ἢ σατανᾶς ἔπεσε.
Τὴν ὥρα ἐκείνη ποὺ ἔπεφτε ὁ Ἑωσφόρος προκάλεσε σεισμὸ στὸν οὐράνιο κόσμο καὶ πα­ρέσυρε μαζί του ἕνα τάγμα ἀγγέλων ποὺ ἔγιναν δαίμονες. Τότε ὁ ἀρχάγγελος Μιχαὴλ σάλπισε αὐτὸ ποὺ ἀκοῦμε στὴ θεία Λειτουργία· «Στῶ­μεν καλῶς». Αὐτὸ τὸ «Στῶμεν καλῶς» εἶνε τοῦ ἀρχαγγέλου Μιχαήλ. Βλέποντας νὰ κλονίζων­ται ἄγγελοι καὶ νὰ κατρακυλοῦν οὐράνιες δυνάμεις, σήμανε συναγερμὸ στὰ στρατεύμα­τα τοῦ οὐρανοῦ· φώναξε τὸ «Στῶμεν καλῶς» καὶ τὰ οὐράνια τάγματα στάθηκαν στὴ θέσι τους.
* * *
Ἀλλὰ θὰ μοῦ πῇ κάποιος· Στὸν αἰῶνα ποὺ πᾶμε μὲ τοὺς πυραύλους στὸ διάστημα, ἐσὺ κάθεσαι καὶ μᾶς μιλᾷς περὶ ἀγγέλων καὶ ἀρ­χαγγέλων;… Τὸ ξέρω, ἀγαπητοί μου, ὅτι οἱ ἄπιστοι καὶ ἄθεοι δὲν πιστεύουν ὅτι ὑπάρχουν ἄγγελοι. Ἀλλ᾽ ὅσο εἶνε βέβαιο ὅτι ὑπάρχει ἄν­θρωπος, τόσο βέβαιο εἶνε ὅτι ὑπάρχει καὶ ἄγ­γελος. Ὅταν βέβαια ὁ ἄθεος ἐκεῖνος ἀστροναύτης γύρισε ἀπὸ τὴν πρώτη του πτῆσι στὸ διάστημα καὶ τὸν ρώτησαν οἱ ὁμοϊδεάτες του τί εἶδε, ἀπήντησε εἰρωνικὰ ὁ ἀνόητος, ὅτι δὲν εἶδε φτερὰ ἀγγέλου! Ἀλλὰ τί ἦταν τὸ ταξίδι του; Ἕνα βῆμα ἁπλῶς ἔξω ἀπὸ τὴ Γῆ. Σὰ νὰ βγῇς ἐσὺ λίγο ἔξω ἀπ᾽ τὸ σπίτι σου. Ἕνα βῆ­μα ἔ­κανε ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὑπερήφανος καὶ ἐ­γω­ιστής, καὶ καυχᾶται. Ποῦ νὰ φτάσῃ στὰ ἄ­κρα τοῦ σύμ­παν­τος! Πρέπει νὰ ταξιδεύῃ μὲ ταχύτητα φωτὸς ἐπὶ ἑκατομμύρια χρόνια.
Πέρα ἀπὸ τὴν ὕλη ὑπάρχει τὸ πνεῦμα. Τὸ δὲ πνεῦμα εἶνε ὁ Θεός. Καὶ κον­τὰ στὸ Θεὸ ὑπάρχουν τὰ τάγματα τῶν οὐρανίων στρατιῶν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Γεωργίου πόλεως Φλωρίνης τὸ Σάββατο 8-11-1980