Τοῦ ἁγίου μάρτυρος Μάμαντος
2 Σεπτεμβρίου
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

Για την αγαπη του Χριστου

«Τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ;…» (Ῥωμ. 8,35)

Ἐάν, ἀγαπητοί μου, ἐὰν ὑπάρχῃ κάτι ἄξιο θαυμασμοῦ, αὐτὸ εἶνε ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ἡ ὀρθόδοξος Ἐκκλησία.
Οὐρανὸς εἶνε ἡ Ἐκκλησία, πνευματικὸς οὐ­ρανός, ἀνώτερος ἀπὸ τὸν φυσικὸ οὐρανό. «Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, ποίησιν δὲ χειρῶν αὐτοῦ ἀναγγέλλει τὸ στερέωμα» (Ψαλμ. 18,1). Ἀλλ᾿ ἀσυγκρίτως περισσότερο δοξάζει τὸ Θεὸ ἡ Ἐκκλησία του, ἡ ὁποία στὰ ἱερὰ βιβλία ὀνομάζεται «οὐρανὸς πολύφωτος» (κοντ. 13ης Σεπτ.). Πολλὲς ὁμοιότητες ἔχει ὁ ἕνας οὐρανὸς μὲ τὸν ἄλλο. Στὸν φυσικὸ οὐρανὸ ὑπάρχει ὁ ἥ­λιος, ἡ σελήνη, τὰ δισεκατομμύρια ἀστέρια· ἀλ­­λὰ καὶ στὸν οὐρανὸ τῆς Ἐκκλησίας μας ὑ­πάρχει ἥλιος ἄδυτος, ὁ Χριστός· ὑπάρχει σελήνη – πανσέληνος, ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος· ὑ­πάρχουν ἀστέρια ποὺ λάμπουν, οἱ ἅγιοι (μάρτυρες, ὁμολογηταί, ἀσκηταί, διδάσκαλοι καὶ πατέρες)· λάμπουν τώρα μὲ τὸν βίο, τὴ διδασκαλία καὶ τὰ θαύματά τους, καὶ τὴν ἡμέρα ἐ­κείνη «ἐκλάμψουσιν ὡς ὁ ἥλιος ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ πατρὸς αὐτῶν» (Ματθ. 13,43).
Ἂν ἀνοίξουμε σήμερα 2 Σεπτεμβρίου τὸ μη­ναῖο τῆς Ἐκκλησίας –παλαιὰ εὕρισκες στὰ σπί­τια ὡραῖα ἐκκλησιαστικὰ βιβλία, Ὡρολόγια καὶ Μηναῖα, δὲν ὑπῆρχαν τότε τηλεοράσεις καὶ ῥα­διόφωνα–, ἀνοίγοντας λοιπὸν σήμερα τὸ μηναῖο τί θὰ δοῦμε; Λάμπουν σὰν ἀστέρια εἴκοσι περίπου ἅγιοι. Ἀπ᾿ ὅλους αὐτοὺς ἕνας ἔχει ὄνομα σπάνιο, λέγεται Μάμας, ἅγιος Μάμας. Ὑπάρχει κανένα ἀγοράκι νὰ ὀνομάζεται ἔτσι; Ἂς δοῦμε λοιπὸν ποιός ἦταν ὁ ἅγιος αὐτός.

* * *

Ὁ ἅγιος Μάμας γεννήθηκε τὸν 3ον αἰῶνα. Πατρίδα του ἦταν ἡ Μικρὰ Ἀσία, ποὺ ὑπῆρξε τὸ λίκνο, ἡ ἅγια κούνια τοῦ χριστιανισμοῦ, ἡ χώ­ρα ποὺ γέννησε τοὺς περισσοτέρους ἁγίους, μάρτυρας καὶ διδασκάλους τῆς Ἐκκλησίας μας. Μικρασιᾶτες ἦταν ὁ Μέγας Βασίλειος, ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὁ Πολύκαρπος Σμύρνης, οἱ Σαράντα μάρτυρες ποὺ κρυστάλλωσαν πάνω στὴ λίμνη τῆς Σεβαστείας, ὁ Ὑπάτιος ἐπίσκοπος Γαγγρῶν. Ἡ Γάγγρα ἦταν μία πόλις τῆς Παφλαγονίας ἔξω ἀπὸ τὴν Ἄγκυρα, ποὺ κατοικεῖτο ἀπὸ Ἕλληνες Χριστιανοὺς μέχρι τὸ 1922. Ἀλλ᾿ ἀπὸ τὴ Γάγγρα κατήγετο καὶ ὁ ἅγιος Μάμας. Ἐκεῖ γεννήθηκε τὸ 260 μ.Χ..
Γεννήθηκε ἀπὸ γονεῖς ἁγίους, ἀπὸ μάνα καὶ πατέρα μάρτυρες. Τὸ δέντρο φαίνεται ἀ­πὸ τὸν καρπό του (βλ. Λουκ. 6,43). Τέτοιοι γονεῖς σήμε­ρα εἶνε σπάνιοι. Οἱ γονεῖς του, ὁ συγκλητικὸς Θεόδοτος καὶ ἡ Ῥουφίνη, μέσα στὴν καρδιά τους εἶχαν τὸ Χριστό. Καὶ ποῦ γέννησαν τὸν ἅ­γιο Μάμα; μέσα σὲ σπίτια πολυτελῆ, πάνω σὲ πούπουλα; Σὲ φυλακή! Πῶς συνέβη αὐτό; Ἐπὶ αὐτοκράτορος Αὐρηλιανοῦ, τὸ 270 μὲ 275 μ.Χ., ὁ Θεόδοτος καὶ ἡ Ῥουφίνη εἶχαν συλληφθῆ. Τοὺς πίεσαν ν᾿ ἀρνηθοῦν τὸ Χριστό, μὰ αὐτοὶ δὲν ὑπέκυψαν. Τοὺς ἔδεσαν καὶ τοὺς ἔρριξαν στὴ φυλακὴ τῆς Καισαρείας. Ἀλλὰ ἡ Ῥουφίνη ἦταν τότε ἔγκυος, καὶ λίγο προτοῦ νὰ τοὺς ἐκ­­τελέσουν γέννησε μέσα στὴ φυλακή. Ἔτσι τὸ βρέφος της ἔμεινε ὀρφανό.
Ἡ θεία πρόνοια ὅμως δὲν τὸ ἄφησε ἀπροστάτευτο. Ἔστειλε κάποια Χριστιανὴ ποὺ λεγόταν Ἀμμία, τὸ πῆρε, τὸ υἱοθέτησε, τὸ ἀγάπη­σε σὰν παιδί της, καὶ τὸ ἀνέθρεψε. Κ᾿ ἐπει­δὴ τὸ μικρὸ ψελλίζοντας τὴν προσφωνοῦσε μὲ τὴ νηπιακὴ λέξι «μάμα», ἀπὸ ᾿κεῖ ὠνομάστηκε Μάμας.
Ὅταν μεγάλωσε ὁ ἅγιος Μάμας ποιό ἦταν τὸ ἐπάγγελμά του; Ταπεινὸ ἐπάγγελμα, βοσκὸς ἦταν, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ Μέγας Βασίλει­ος. Βοσκὸς ὅπως ὁ δίκαιος Ἄβελ τὸ παιδὶ τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς Εὔας ποὺ τὸν σκότωσε ὁ Κάϊν, βοσκὸς ὅπως οἱ πατριάρχες Ἀβραὰμ καὶ Ἰακώβ, ὅπως ὁ Μω­υσῆς, ὅπως ὁ Δαυΐδ, ὅπως ὁ Ἀμὼς ὁ προφήτης· βοσκὸς ὅπως οἱ ποιμένες ποὺ ἄκουσαν τὴ νύχτα τῶν Χριστουγέννων τὸ «Δόξα ἐν ὑψί­στοις Θεῷ…» (Λουκ. 2,14). Βοσκὸς – πρό­τυπο καὶ ὑπόδειγμα καὶ γιὰ τοὺς σημερινοὺς ποιμένες, δηλαδὴ τοὺς κληρικούς μας. Ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς λέει· «Ἐγώ εἰμι ὁ ποιμὴν ὁ καλός» (Ἰω. 10,11,14). Ὅπως ὁ τσοπᾶνος ἀγαπάει τὰ πρόβατά του, τὰ πηγαίνει σὲ λιβάδια καὶ πηγὲς καὶ τὰ φυλάει ὅλη νύχτα ἀπὸ λύκους, ἔτσι κι ὁ Χριστός μας ἀγαπάει τὸ μαντρί του, δηλαδὴ τὴν Ἐκκλησία. Καὶ ὅπως τὸ πρόβατο ἔξω ἀπὸ τὴ μάντρα κινδυνεύει, ἔτσι καὶ Χριστιανὸς ποὺ φεύγει ἀπὸ τὴν ἁγία μας Ἐκκλησία, κινδυνεύ­ει νὰ τὸν φᾶνε οἱ λύκοι, οἱ αἱρετικοὶ καὶ οἱ ἄπιστοι καὶ ἄθεοι. Βοσκὸς λοιπὸν ὁ Χριστός, βοσκὸς καὶ ὁ ἅγιος Μάμας. Καὶ βοσκοὶ σήμερα ποιοί εἶνε; Οἱ παπᾶδες καὶ οἱ δεσποτάδες. Ἂν ἔβοσκαν τὰ πρόβατα ὅπως οἱ ἅγιοι πατέρες καὶ διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ γῆ θὰ ἦ­ταν περιβόλι. Δυστυχῶς μόνο γιὰ τὸ παραδάκι ἐνδιαφέρονται, γιὰ τὰ τυχερά, τὰ τριάκον­τα ἀργύρια τοῦ Ἰούδα. Ἂν ἐξαιρέσῃς λίγους, οἱ ἄλλοι εἶνε ἱέρακες καὶ λύκοι ἅρπαγες, ὄχι ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ.
Ἂς ἐπανέλθουμε ὅμως στὸν ἅγιο Μάμαν­τα. Ἦταν βοσκὸς θαυματουργὸς καὶ ἄνθρωπος διδακτικός· ὅπου στεκόταν μιλοῦσε γιὰ τὸ Χριστό· ὄχι σὰν τοὺς σημερινοὺς κληρικούς, ποὺ δὲν μιλοῦν καὶ σοῦ θυμίζουν τὸ «Ἄλαλα τὰ χείλη τῶν ἀσεβῶν» τοῦ Παρακλητικοῦ κανόνος. Καὶ ὄχι μόνο οἱ κληρικοί, ἀλλὰ καὶ οἱ λαϊκοί. Σᾶς ἐρωτῶ ἐν ὀνόματι Κυρίου τοῦ Ναζωραίου· Ἀπ᾿ τὸ πρωὶ μέχρι τὸ βράδυ λέτε χίλιες λέξεις· μέσα σ᾿ αὐτὲς ὑπάρχει ἡ λέξι Χριστός; Τίποτα!… Τέτοιος ἦταν ὁ ἅγιος Μάμας· βοσκὸς αὐτός, ἔγινε κήρυκας καὶ διδάσκαλος τοῦ εὐαγγελίου. Καὶ ἦταν τότε μόλις 15 ἐτῶν!
Τό ᾿μαθαν οἱ διῶκτες. Τὸν ἔπιασαν, τὸν ἔδε­σαν καὶ τὸν ὑπέβαλαν σὲ πολυώδυνα μαρτύρια. –Ἀρνεῖσαι τὸ Χριστό; –Ὄχι! Καὶ σὲ κάθε ὄχι ἕνα νέο μαρτύριο καὶ μιὰ νέα τιμωρία. Τὸν ἔδειραν μὲ ῥαβδιά. Κρέμασαν ἀπ᾿ τὸ λαιμό του βαρὺ μολύβι καὶ τὸν ἔρριξαν μ᾿ αὐτὸ στὴ θάλασσα, ἀλλὰ μὲ τὴ δύναμι τοῦ Θεοῦ σώθηκε. Κατέφυγε σ᾿ ἕνα σπήλαιο, κ᾿ ἐκεῖ τρεφόταν μὲ γάλα ἐλαφιῶν. Ἔτσι ἔγινε βοσκὸς ποὺ ἔβο­σκε ὄχι πρόβατα καὶ γίδια ἀλλὰ ἐλάφια· ἀξιόπιστος συγγραφεύς, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνός, μᾶς πληροφορεῖ, ὅτι τὰ ἐλάφια ἔ­τρεχαν κοντὰ στὸν ἅγιο νὰ τ᾿ ἀρμέξῃ, καὶ ἁ­μιλλῶντο ποιό θὰ ᾿ρθῇ πρῶτο. Συλλαμβάνεται ὅμως πάλι. Τὸν ῥίχνουν τώρα μέσα σὲ πυρωμένο καμίνι, ἀλλὰ δὲν καίγεται. Τὸν ῥίχνουν στὰ θηρία· οὔτε ἐκεῖνα τὸν ἔβλαψαν. Ἔλεγε σταθερά· Δὲν ἀρνοῦμαι τὸ Χριστό, πεθαίνω γιὰ τὴν ἀγάπη του. Τέλος, μὲ διαταγὴ τοῦ ἡ­γε­μόνα τῆς Καισάρειας Ἀλεξάνδρου, τοῦ τρύ­πησαν τὴν κοιλιὰ μὲ μιὰ τρίαινα πέρα γιὰ πέρα. Κρατώντας ὁ μάρτυς τοῦ Χριστοῦ μὲ τὰ χέ­ρια τὰ σπλάχνα του, γιὰ νὰ μὴ χυθοῦν, περπάτησε μὲ δυσκολία, βγῆκε ἔξω ἀπὸ τὴν πόλι, κ᾿ ἐκεῖ παρέδωσε τὴν ψυχή του στὸν Κύριο.
Στὸ σημεῖο ἐκεῖνο ἡ θετή του μητέρα ἔκτισε ναό, στὸν ὁποῖο μίλησε καὶ τὸν ἐγκωμίασε ἀργότερα ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνός, παρόντος καὶ τοῦ Μεγάλου Βασιλείου.

* * *

Ὑπόδειγμα ἀγάπης στὸ Χριστὸ εἶνε γιὰ ὅ­λους ὁ ἅγιος Μάμας ποὺ ἑορτάζουμε σήμερα. Ἰδιαιτέρως ὅμως εἶνε ὑπόδειγμα γιὰ τοὺς ἱερεῖς καὶ τοὺς κληρικοὺς ἐν γένει. Ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, «τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀ­πὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ;…» (Ῥωμ. 8,35); Χριστέ, λέει· κι ἂν μᾶς κυνηγήσουν, κι ἂν μᾶς συλλάβουν, κι ἂν μᾶς φυλακίσουν, κι ἂν μᾶς βασανίσουν, ἐμεῖς δὲν σὲ ἀρνούμεθα. Ὅπως μιὰ πιστὴ γυναίκα δὲν ἀρνεῖται τὸν ἄντρα της, ἔ­τσι κ᾿ ἐμεῖς νὰ μένουμε πιστοὶ τὸ Χριστό.
Ὁ Χριστὸς ἀνάβει στὴν καρδιὰ φωτιά, τὴν πιὸ μεγάλη φωτιά, θεῖο ἔρωτα. – Μὲ νιώθετε ἢ εἶνε σὰν νὰ σᾶς μιλάω κινέζικα τὴν ὥρα αὐτή; Ὁ ἄνθρωπος πρέπει ν᾿ ἀγαπάῃ ὅλο τὸν κόσμο, καὶ τὰ πουλιὰ καὶ τὰ ζῷα καὶ τὰ ἄστρα καὶ τὰ ποτάμια, ὅλη τὴ φύσι· ἀλλὰ παραπάνω ἀπ᾿ ὅ­λα πρέπει νὰ ἀγαπάῃ τὸ Χριστό. Τὸν ἀγαποῦ­με;… Ψέματα λέμε. Τὸ εἶπα κι ἄλλοτε· σ᾿ ἕνα ξερονήσι τῶν Κυκλάδων, ποὺ ἤμουν, συνάν­τη­σα ἕ­να πλούσιο μετανάστη τῆς Αἰγύπτου, ποὺ εἶ­χε ἕνα χαριτωμένο παιδάκι, τὸ Δημήτρη. Ἦρ­θε τότε στὸ νησὶ ἕνας ἱεροκήρυκας, καὶ εἶπε ὅτι πρέπει ν᾿ ἀγαποῦμε τὸ Χριστὸ παραπάνω ἀπὸ τὰ παιδιά μας· αὐτὸ λέει ὁ ἴδιος· «Ὁ φι­λῶν υἱὸν ἢ θυγατέρα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστι μου ἄξιος» (Ματθ. 10,37). Τὸ ἄκουσε αὐτὸς καὶ γέλασε· «Τί βλακεῖες εἶν᾿ αὐτές! Ὅσο ἔχω ἐγὼ τὸ νυχάκι τοῦ παιδιοῦ μου, δὲν ἔχω τὸ Χριστό»!…
Κ᾿ ἐμεῖς δυστυχῶς τὸ λέμε. Γιὰ τὸ παιδάκι μας τρέμουμε μὴν πάθῃ τίποτα· γιὰ τὸ Χριστὸ οὔτ᾿ ἕνα δάκρυ τὴ Μεγάλη Παρασκευή. Ποῦ εἶνε ἡ ἀγάπη μας; Ψυχρὲς οἱ καρδιές, Βόρειος Πόλος…
Πολλοὶ ἴσως ἔχετε κάνει κάποτε ἀφιερώματα σὲ ἐκ­κλησίες. Ἀλλὰ τὸ μεγαλύτερο ἀφιέ­ρωμα, δεῖγμα ὅτι ἀγαπᾶτε τὸ Χριστό, εἶνε νὰ δώσετε στὴν Ἐκκλησία ἕνα παιδί σας. Τότε ἡ Ἐκκλησία θὰ ἔχῃ ἀνθρώπους νὰ τὴν ὑπηρετοῦν, μοναχούς, ἱερεῖς, ἀρχιερεῖς· θὰ ἔχῃ νέους Μάμαντας, ὑποδείγματα πίστεως καὶ ἀρε­τῆς. Τότε καὶ ἡ εὐλογία τοῦ Θεοῦ θὰ εἶνε στὸν κόσμο· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὴν ἱ. μονὴ Ἁγίας Παρασκευῆς Μηλοχωρίου – Ἑορδαίας τὴν 2-9-1983 μὲ ἄλλο τίτλο.
Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 2-9-2004, ἐπανέκδοσις 25-8-2014.