Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΛΗ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2407

Ὕψωσις τοῦ τιμίου Σταυροῦ
Τρίτη 14 Σεπτεμβρίου 2021
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

Αναστασι, γλυκυτης, δυναμις

«Σταυρὸς ὁ φύλαξ πάσης τῆς οἰκουμένης· Σταυρὸς ἡ ὡραιότης τῆς Ἐκκλησίας· Σταυρὸς βασιλέων τὸ κραταίωμα· Σταυρὸς πιστῶν τὸ στήριγμα· Σταυρὸς ἀγγέλων ἡ δόξα καὶ τῶν δαιμόνων τὸ τραῦμα» (ἐξαποστ.)

Σήμερα, ἀγαπητοί μου, εἶνε ἡ μεγάλη ἑορτὴ τῆς παγκοσμίου Ὑψώσεως τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ Σταυροῦ. Ὑψώνεται ὁ σταυρός, ὅπως ἀκοῦμε στὸν ὕμνο «Σταυρὸς ὑψοῦται σήμερον καὶ κόσμος ἁγιάζεται…» (ἐξαποστειλ.). Ἡ χά­ρις ποὺ ἐκπέμπεται ἀπὸ τὸν τίμιο σταυρὸ φτάνει σὲ ὅλη τὴν οἰκουμένη, πιάνει ὅλο τὸν κόσμο, ἁγι­άζει τὰ σύμπαντα· ἔχει, ὅπως λένε, οἰκουμενικὴ διάστασι, κοσμικὴ ἐμ­βέλεια· γι᾽ αὐτὸ ἡ Ὕ­ψω­σις λέγεται «παγκόσμιος».
Λάμπει καὶ ἀκτινοβολεῖ ὁ πανάγιος σταυρός. «Δοξολογοῦσι πάντα τὰ πέρατα, ἐκδειματοῦνται (=φοβοῦνται καὶ τρέμουν) δαίμονες ἅπαντες» (αἶν.). Καὶ κάθε Χριστιανὸς ποὺ πιστεύει στὸν Ἐσταυρωμένο, μικρὸς ἢ μεγάλοι, ἄντρας ἢ γυναίκα, νέος ἢ γέροντας, γονατίζει ἐμ­­πρὸς στὸ τίμιο Ξύλο καὶ μιὰ θερμὴ προσ­ευχὴ βγαίνει ἀπ᾽ τὴν ψυχή του· «Σταυρὲ τοῦ Κυρίου, βοήθει μοι».
Ἀλλὰ ποιό ἀκριβῶς εἶνε τὸ γεγονὸς ποὺ ἑ­ορτάζουμε σήμερα; τί διδάγματα μᾶς δίνει;

* * *

⃝ Γνωρίζουμε ὅτι ὁ μέγας Κωνσταντῖνος στὶς 28 Ὀκτωβρίου τοῦ 312 νίκησε τὸν Μαξέντιο ἔξω ἀπὸ τὴ ῾Ρώμη, παρὰ τὴν Μουλβία γέφυρα πάνω στὸν ποταμὸ Τίβερι. Ἡ νίκη αὐτὴ ἦρθε μετὰ ἀ­πὸ θαυμαστὴ ἐμφάνισι τοῦ σταυροῦ σ᾽ αὐτόν. Τὸν εἶ­δε, ὅπως ἀναφέρουν οἱ ἱστορικοὶ τῆς ἐποχῆς, μετὰ τὸ μεσημέρι μὲ τὰ ἴδια του τὰ μάτια νὰ λάμπῃ στὸν οὐ­ρα­νὸ περισσότερο ἀπὸ τὸν ἥ­λιο μαζὶ μὲ τὴ φράσι «Ἐν τού­τῳ νίκα». Γι᾽ αὐτὸ ἔ­πειτα στὴν Κωσταν­τινούπολι ἔστησε μεγάλο σταυρὸ ποὺ φωτιζόταν τὴ νύχτα.
Ἡ μητέρα τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου, ἡ ἁ­γία Ἑλένη, εἶχε μεγάλο πόθο νὰ προσκυνήσῃ στοὺς Ἁγίους Τόπους, ἐ­κεῖ ποὺ περπάτησε ὁ ἐν­ανθρωπήσας Θεός, καὶ νὰ βρῇ τὸ σταυ­ρό, τὸ «ὑποπό­διον ἔνθα ἔστησαν οἱ ἄ­χραν­τοι πόδες» τοῦ Ἐσταυρωμένου (μικρ. ἑσπ.). Στὰ τέλη τοῦ ἔτους 326 πῆγε στὰ Ἰερο­σόλυμα καὶ ἔβαλε συν­εργεῖα ἐρ­γατῶν νὰ σκάβουν. Ἀλλὰ ποῦ ἦ­ταν ὁ σταυρός; Τὸν εἶχαν θάψει οἱ ἑ­βραῖοι βα­θειὰ στὴ γῆ κι ἀπὸ πάνω εἶχαν ῥίξει κόπρια. Μετὰ ἀπὸ ἀρκετὸ κόπο οἱ ἐργάτες βρήκαν τοὺς τρεῖς σταυροὺς καὶ τοὺς ἥλους (=τὰ καρ­φιά), καὶ ἡ βασίλισσα εἶχε ἀπορία, ποιός ἀ­π᾽ αὐτοὺς εἶνε ὁ σταυρὸς τοῦ Κυρίου; Συν­­έβη λοιπὸν τότε νὰ γίνεται ἡ κηδεία μιᾶς γυναίκας καὶ δοκιμάζοντας ἄγγιξαν διαδοχι­κὰ στὸ λείψανό της τοὺς σταυρούς. Ἀγγίζουν τὸν πρῶ­το· τίποτε. Ἀγγίζουν τὸν δεύτερο· τίπο­τε. Μόλις ὅ­μως ἄγγιξαν τὸν τρίτο, σὰν νὰ πέρασε ἐπάνω στὸ νεκρὸ σῶμα ἠλεκτρισμός, πῆρε ζωὴ κι ἀ­ναστήθηκε. Ἔτσι πιστοποιήθηκε, ποιός εἶνε ὁ σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ.
Τὸν προσκύνησε ἡ ἁγία Ἑλένη καὶ ἡ συνοδεία της. Ἐπειδὴ ὅμως ἤθελε καὶ ὁ λαὸς νὰ τὸν προσ­κυνήσῃ, κι αὐτὸ λόγῳ τοῦ πλήθους ἦ­ταν δύσκολο, ὁ τότε πατριάρχης Ἰεροσολύμων, ὁ ἅγιος Μα­κάριος (314-334), πῆρε στὰ χέρια του τὸν τίμιο σταυ­ρό, ἀνέβηκε ἐπάνω στὸν ἄμβωνα, τὸν ὕψωσε ὥσ­τε νὰ τὸν δοῦν ὅλοι, κι ὅταν ὁ λαὸς τὸν εἶδε ἄρχισαν νὰ κράζουν τὸ «Κύριε, ἐλέησον». Ἔτσι καθιερώθηκε ἀπὸ τότε ἡ σημερινὴ ἑορτὴ τῆς Ὑψώσεως τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ Σταυροῦ.
Αὐτὴ εἶνε ἡ δύναμις τοῦ σταυροῦ. Καὶ τὸ πρῶτο δίδαγμά μας εἶνε ἡ ἀνάστασι τῶν νεκρῶν· διὰ τοῦ σταυροῦ λοιπὸν στὴν ἀνάστασι!

* * *

⃝ Ὁ σταυρὸς εἶνε τὸ βαθύτερο μυστήριο. Δὲν εἶνε εὔκολο νὰ θεολογήσῃ κανεὶς ἐπ᾽ αὐ­­τοῦ. Μόνο μερικὰ ἁπλᾶ λόγια θὰ πῶ ἀνατρέχοντας στὶς προτυπώσεις τοῦ σταυροῦ.
Ὅπως διαβάζουμε στὴν Παλαιὰ Διαθήκη (βλ. Ἔξ. 15,22-25), ὅταν οἱ Ἑβραῖοι βρέθησαν στὴν ἔρημο Σούρ, περπατοῦσαν τρεῖς ἡμέρες καὶ δὲν εὕρισκαν νερὸ νὰ πιοῦν. Φτάνοντας στὴ Μερρᾶ βρῆκαν νερό, μὰ ἦταν πικρὸ καὶ ἄρχισαν νὰ γογγύζουν στὸ Μωυσῆ· Τί θὰ πιοῦ­με;… Ὁ Μωυσῆς προσευχήθηκε στὸν Κύριο, ἐκεῖ­νος τοῦ ἔδειξε ἕνα κομμάτι ξύ­λο, ποὺ ἦ­­ταν τύπος – προτύπωσις τοῦ σταυροῦ, κι ὅ­ταν τὸ ἔρριξε μέσα στὸ νερό, ἀμέσως τὸ πικρὸ νε­ρὸ ἔγινε γλυ­κό· ἤπιαν καὶ δροσίστηκαν.
Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὸ φυ­σικὸ νερὸ ὁ ἄνθρωπος διψάει στὴ ζωή του καὶ γιὰ ἄλλα πράγματα· διψάει γιὰ ἀγάπη καὶ κατανόησι, γιὰ ἀλήθεια καὶ εἰλικρίνεια, γιὰ εἰρήνη καὶ συμφιλίωσι, γιὰ δικαιοσύνη καὶ ἰσότητα, γιὰ χαρὰ καὶ εὐ­τυχία. Καὶ ὅμως δὲν τὰ βρίσκει ὥστε νὰ δροσιστῇ. Τὸ ποτάμι τῆς ζωῆς εἶνε πικρό. Ὁ ἄν­θρωπος σπανίως γελάει καὶ πιὸ συχνὰ κλαίει. Δάκρυα κυλᾶνε στὸν κόσμο. Κλαίει ὁ ἴδιος ὅ­ταν γεννιέται, κι ὅταν πεθαίνει κλαῖνε οἱ ἄλ­λοι γι᾽ αὐ­τόν. Καὶ μόνο στὸ θάνατο; ἀκόμα καὶ στὸ γάμο συχνὰ βλέπεις μάτια δακρυσμένα.
Πικρία λοιπόν. Ἐν τούτοις πλαστήκαμε γιὰ τὴ χαρά, ὄχι γιὰ θλῖψι. Τί θὰ μᾶς δώσῃ τὴ χαρά; Νά ἡ πηγή· ὁ σταυρός τοῦ Χριστοῦ.
Μὲ συκοφαντοῦν καὶ ζητοῦν τὸ θάνατό μου; γυρίζω τὸ βλέμμα στὸν Ἐσταυρωμένο, σκέπτομαι ὅτι ἐκεῖνος ἔπαθε γιὰ μένα, γιὰ νὰ λυτρω­θῶ ἐγώ, κι αὐτὸ μὲ παρηγορεῖ….
Εἶμαι ἄρ­ρωστος στὸ κρεβάτι, κινδυνεύει ἡ ζωή μου; κοιτάζω τὶς πληγὲς τοῦ Ναζωραίου πάνω στὸ σταυρὸ καὶ παίρνω ἐλπίδα ὅτι θὰ ζή­σω. Συν­άντησα πρὸ ἡμερῶν ἕνα νέο ἀπὸ τὴν Καστοριά. Πρὶν πέντε χρόνια ἦταν ὑγιής, ἔπια­νε τότε τὴν πέτρα καὶ τὴν ἔστυβε. Τώρα δὲν μπορεῖ νὰ σηκώσῃ οὔτε ἕνα λιθαράκι. Ἀρρώστησε ἀπὸ σπονδυλίτιδα. Ἔχει πόνους, λυώνει ἀπὸ πυρετό. Πάτερ, μοῦ λέει, ἂν δὲν πίστευα στὸ Χριστό, θὰ εἶχα αὐτοκτο­νήσει….
Μὲ πνίγουν χρέη καὶ μὲ κυνηγοῦν δανεισταί; καταφεύγω στὸν Πλούσιο ποὺ ἐπτώχευσε γιὰ μένα (βλ. Β΄ Κορ. 8,9) καὶ μέσα στὴ φτώχεια, μὲ τὴ δική του εὐλογία, ἐπιβιώνω…
Πικραμένοι τῆς ζωῆς! κρεμάστε στὸν Ἐ­σταυ­ρωμένο τὴν ἐλπίδα σας, πιστέψτε σ᾽ αὐ­τόν. Κι ὅταν ἡ λύπη σὰν σκορπιὸς σᾶς κεντᾷ, ἀτενίστε στὸν βασιλέα τοῦ πόνου καὶ τῆς ὀ­δύνης, ποὺ μπορεῖ καὶ τὸ πικρὸ νὰ τὸ κάνῃ γλυκύ. Ὁ σταυρὸς γλυκαίνει τὴν πικρία τῆς ζωῆς μας· αὐτὸ εἶνε τὸ δεύτερο δίδαγμα.
⃝ Στὴ ζωή μας ὑπάρχει ἕνας ἐχθρός, ποὺ θέλει τὸ κακό μας, ὁ διάβο­λος. Γιατί; Διότι εἴμαστε πλάσματα τοῦ πανάγαθου Θεοῦ, τὸν ὁ­ποῖον αὐτὸς μισεῖ· καὶ ἐπειδὴ Ἐκεῖνον δὲν μπορεῖ νὰ τὸν βλάψῃ, ἐπιβουλεύεται ἐμᾶς, τὸ δημιούργημά του, γιὰ νὰ τὸν λυπήσῃ. Ἀλλὰ ὁ Κύριος δὲν ἄφησε τὰ παιδιά του ἀπροστάτευ­τα. εἶπε στοὺς μαθητάς του· «Ἰδού δίδωμι ὑ­μῖν τὴν ἐξουσίαν τοῦ πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐ­χθροῦ, καὶ οὐδὲν ὑμᾶς οὐ μὴ ἀδικήσῃ» (Λουκ. 10,19). Τὰ λόγια αὐτὰ ἐπαναλαμβάνονται στὸ μυστήριο τοῦ βαπτίσματος γιὰ κάθε ὀρθόδοξο Χριστιανὸ τὴ στιγμὴ ποὺ σημειώνεται ἐπάνω στὰ μέλη του τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ. Καὶ ὁ ἐχθρὸς τίποτε ἄλλο δὲν τρέμει ὅσο τὸν τίμιο σταυρό. Καὶ μέσα σὲ χίλιους δαίμονες ἂν πέσῃς, ἀρκεῖ νὰ κάνῃς τὸ σταυρό σου μὲ πίστι καὶ χέρι καθαρό. Τὸ εἶπε καθαρὰ ὁ Κύριος· Ὅποιος ἔρ­χεται σ᾽ ἐμένα μὲ πίστι, θὰ τοῦ δώσω δύναμι νὰ πατάῃ ἐπάνω σὲ σκορπιοὺς καὶ φίδια καὶ νὰ τὰ νικᾷ. Σκορπιοὶ καὶ φίδια εἶνε οἱ παγίδες τοῦ ἐχθροῦ, εἶνε οἱ κακοὶ καὶ διεφθαρμένοι ἄν­θρωποι ποὺ μᾶς ἀπειλοῦν, εἶνε καὶ τὰ πάθη ποὺ ῥιζώνουν μέσα μας. Ὅλα αὐτὰ μπορεῖ νὰ τὰ νικᾷ μὲ τὴ δύναμι τοῦ τιμίου σταυροῦ.
Ὁ σταυρὸς εἶνε ἡ δύναμις ποὺ ὁδηγεῖ στὴ νίκη τὸν ἀγωνιζόμενο πιστὸ Χριστιανό.

* * *

Μὲ τὸ σταυρό, ἀδελφοί μου, συνδέεται ἰδιαι­τέρως ἡ ἀγαπητή μας πατρίδα. Κοιτάξτε τὴ σημαία μας· τί εἶνε πάνω στὸ ἱερὸ πανὶ καὶ στὴν κορυφὴ τοῦ ἱστοῦ της; ὁ σταυρός.
Στὶς δύσκολες ἡμέρες τῶν ἐθνικῶν μας πε­ρι­πετειῶν μας συνάντησα ἕνα στρατιώτη ἀπὸ τὴ ῾Ρούμελη, ποὺ εἶχε πάνω του ἕνα σταυρό. –Ποιός σοῦ τὸν ἔδωσε; λέω. –Ἡ μάνα μου. Ὅ­ταν ἔφευγε ἀπ᾽ τὸ χωριὸ γιὰ τὸ μέ­τωπο, ἡ μητέρα τοῦ κρέμασε στὸ λαιμὸ ἕνα σταυρουδάκι. Αὐτὴ εἶνε ἡ Ἑλλάδα· σὲ κάθε δύσκολη στι­γμὴ ὅλη τὴ δύναμί της τὴ στηρίζει στὸ σταυ­ρὸ τοῦ Κυρίου καὶ ἀπὸ ᾽κεῖ τὴν ἀντλεῖ.
Ἔμβλημά μας εἶνε· πάνω ψη­λὰ ὁ τίμιος σταυ­ρὸς μὲ τὸ «Ἐν τούτῳ νίκα», καὶ κάτω ἕνα τσαρούχι Ἕλληνος στρατι­ώ­του, ποὺ μὲ τὴν εὐχὴ τοῦ Ἐσταυρωμένου καὶ μὲ τὴν ἀνδρεία καὶ αὐ­τοθυσία του ἔγραψε νέους Μαραθῶνες.
«Σῶσον, Κύριε, τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου…» (ἀπολυτ.). Ἕνα ζη­τῶ ἀπὸ ὅλους. Τὴν ἅγια αὐτὴ ἡμέρα προσευχη­θῆτε στὸν Ἐσταυρωμένο, ν᾽ ἀναστήσῃ τὸ γένος μας ἀπὸ τὴν ἀκηδία καὶ τὴ χαύνωσι, νὰ γλυκάνῃ διὰ τῆς σταυρικῆς ζωῆς τὴν πικρία καὶ τὸν πόνο τῶν καρδιῶν μας, καὶ νὰ δείξῃ εἰς πεῖσμα τῶν ἐχθρῶν μας, ὁρατῶν καὶ ἀορά­των, τὴν ἀκαταμάχητη δύναμι τῆς παρουσί­ας του. Ὁ τίμιος σταυρὸς εἴθε νὰ σῴζῃ πάν­τοτε τὴν πατρίδα μας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπὸ τὸ χειρόγραφο ὁμιλίας, ἡ ὁποία ἔγινε σὲ ἄγνωστο ἱ. ναὸ τῆς ἱ. μητροπόλεως Γρεβενῶν τὴν 14-9-1945 ἢ 14-9-1946. Ἀνάγνωσις, μεταφορὰ σὲ ἁπλῆ γλῶσσα, στοιχειοθεσία καὶ ἀναπλήρωσις 25-7-2021.