Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΛΗ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2414

Τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου
Σάββατο 23 Ὀκτωβρίου 2021
Του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου

Φοβος Θεου στην θεια λειτουργια

«Ἐπειδὴ ἔμφοβοι καὶ ἔντρομοί ἐσμεν μέλλοντες παρεστάναι τῷ ἁγίῳ σου θυσιαστηρίῳ, ἐξαπό­στειλον ἐφ᾽ ἡμᾶς, ὁ Θεός, τὴν χάριν σου τὴν ἀγαθὴν καὶ ἁγίασον τὰς ψυχὰς καὶ τὰ σώμα­τα καὶ τὰ πνεύματα, καὶ ἀλλοίωσον τὰ φρονήματα ἡμῶν πρὸς εὐσέβειαν» (εὐχ. μετὰ τὴν εἴσοδον, 5η)

Σήμερα, ἀγαπητοί μου, εἶνε ἡ ἑορτὴ τοῦ ἁ­γίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου καὶ σὲ πολ­λοὺς ναοὺς τελεῖται ἡ δική του Λειτουργία.
Ἡ Λειτουργία τοῦ ἁγίου Ἰακώβου διαφέρει ἀπὸ τὶς λειτουργίες μεγάλου Βασιλείου καὶ ἱεροῦ Χρυσοστόμου. Εἶνε πολὺ μεγα­λύ­τερη, τὴ χαρακτη­­ρίζει τὸ κατανυκτικὸ ὕφος, ἡ ἱερὰ συγ­­κίνη­­σις, τὸ ῥῖγος ποὺ φέρνει σὲ ὅποιον διασῴ­ζει ψή­γματα ἔστω πίστεως. Ἔχει πολλὲς εὐχές.

Ὅ­πως μία κυψέλη ἔχει πολλὰ κουτάκια – κη­ρῆθρες, ἔτσι καὶ ἡ Λειτουργία αὐτὴ ἔχει εἰκοσιοχτὼ (28) εὐχές, ποὺ σὰν κη­ρῆ­θρες στάζουν μέλι. Ἀλλ᾽ ὅπως ἕνας ἀσθε­νὴς δὲν μπορεῖ νὰ χαρῇ τὴ γεῦσι τοῦ μέλιτος, ἔτσι καὶ οἱ εὐ­χὲς αὐτές, σὲ καιροὺς ποὺ ἡ αἴσθησι τῶν οὐ­ρανί­ων πάσχει, δὲν φαίνονται εὐχάριστες. Ὁ ἅγι­ος Ἰάκωβος ἐδῶ ἔχει συλ­λέξει τὸ θεῖο μέλι.
Ποιός ἦταν ὁ ἅγιος Ἰάκωβος εἴπα­με ἄλλοτε. Ὑπενθυμίζω μόνο, ὅτι ὀνομά­­ζεται ἀδελφόθεος. Ὄχι βέβαια διότι ἦταν παι­δὶ τῆς ὑ­περαγί­ας Θεοτόκου· αὐτὸ ἀκόμη καὶ σὰν σκέψι εἶνε βλασφημία. Ἡ Παναγία μας ὑπῆρξε ἀ­ειπάρθενος· παρθένος δηλαδὴ πρὸ τοῦ τόκου, παρθένος κατὰ τὸν τόκον καὶ παρθένος μετὰ τὸν τό­κον. Λέγεται λοιπὸν ἀδελ­φόθεος, διότι ἦ­ταν ἑτε­ροθαλὴς ἀδελφὸς τοῦ Κυ­ρίου, μὲ μητέ­ρα ἄλλη γυναῖκα ποὺ εἶχε προηγουμένως ὁ δίκαιος Ἰ­ωσὴφ καὶ μὲ τὴν ὁποία ἀ­πέκτησε τὰ 4 ἄρρενα τέκνα, ποὺ τὰ ὀνόματά τους ἀκοῦμε στὸ εὐαγγέλιο τῆς σημερινῆς ἑορτῆς (βλ. Ματθ. 13,54-58).
Ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ἦταν ἄν­θρω­πος τῆς προσ­ευχῆς. Νύχτες ὁλόκληρες προσευχόταν στὸν Κύριο καὶ ἀπὸ τὶς πολλὲς γονυκλισίες τὰ γόνα­τά του εἶ­χαν κάνει κάλους, ὅπως τῆς καμή­λας ποὺ γονατίζει ὅταν τὴ φορτώνουν καὶ ἔτσι σκληραίνουν. Ἀκούγοντας αὐτὰ σήμερα μπορεῖ κά­ποιος μοντέρνος νὰ γελάσῃ. Ἂς γελάσῃ. Κι αὐ­τὸς ὅμως κάπου καταφεύγει. Γιατὶ στὸν κόσμο αὐτὸν κάθε ἄνθρωπος κάπου ὑποκλίνεται· ἢ θὰ κάνῃ μετάνοιες στὸ Θεό ἢ θὰ κά­νῃ μετάνοιες στὸν διάβολο. Κάνε λοιπόν, ἐσὺ μοντέρνε, μετάνοιες στὸν διάβολο· ὁ ἅγιος Ἰ­άκωβος ἔκανε γονυκλισίες στὸν Κύριο.
Ὁ ἅγιος Ἰάκωβος λοιπὸν ἀξιώθηκε νὰ συν­τάξῃ τὴν θεία Λειτουργία –τὸν πυρῆνα της τοὐλάχιστον– ποὺ σῴζεται ἐπ᾽ ὀνόματί του. Δὲν ἔχουμε καιρό, οὔτε ἐγὼ δύνα­μι οὔτε σεῖς ὄρεξι, νὰ ἑρμηνεύσουμε ὅ­λες τὶς εὐχές, γιὰ νὰ δῆτε τὸν πλοῦτο τους. Παίρνω μόνο ἀφορμὴ ἀπὸ τὸ ἀ­πόσπα­σμα μὲ τὸ ὁποῖο ἄρχισα, ποὺ λέει· Κύριε, «ἔμ­φοβοι καὶ ἔντρομοί ἐσμεν μέλλοντες παρεστάναι τῷ ἁγίῳ σου θυσιαστηρίῳ» (εὐχ. μετὰ τὴν εἴσοδον, 5η)· εἴμαστε γεμᾶτοι φόβο καὶ τρό­μο τὴν ὥρα ποὺ πρόκειται νὰ σταθοῦμε ἐμπρὸς στὴν ἁγία τράπεζα γιὰ τὴν θεία λειτουργία.

* * *

Ποιός εἶνε αὐτὸς ὁ φόβος καὶ ὁ τρόμος; Ἂς δοῦμε μερικὰ παράδειγμα ἀπὸ τὴ Γραφή.
Ὅλοι θά ᾽χετε ἀκούσει γιὰ τὸν πατριάρχη Ἀβραάμ. Αὐτός, ὅταν ἔζησε τὸ μεγαλεῖο τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ, εἶπε· Τί εἶμαι ἐγώ, Κύριε, μπροστά σου; «ἐγὼ δέ εἰμι γῆ καὶ σποδός» (ἔ.ἀ. 18,27)· χῶμα καὶ στάχτη εἶμαι, ἕνα τίποτα.
Ἄλλο παράδειγμα. Ὅταν ὁ πατριάρχης Ἰακὼβ ἔφυγε ἀπ᾽ τὸ πατρικό του, βρέθηκε στὴν ἔρημο. Νύχτωσε, ἔ­κανε τὴν προσευχή του, πῆ­ρε ἕνα λιθάρι, τὸ ἔκανε προσκέφαλο καὶ κοιμή­θηκε. Στὸν ὕπνο του εἶδε μιὰ σκάλα, ποὺ τὸ πρῶτο σκα­λί της ἄγγιζε τὴ γῆ καὶ τὸ τελευ­ταῖο ἔφτανε στὸν οὐρανό. Ἄγγελοι ἀνέ­βαιναν καὶ κατέβαιναν. Τότε ὁ Κύριος τὸν ἐν­θάρ­ρυνε, τὸν βεβαίωσε γιὰ τὴν προστασία του. Ὁ Ἰακὼβ αἰ­σθάνθηκε κατάνυξι καὶ παρηγορία. Κι ὅταν ση­κώθηκε ἀπ᾽ τὸν ὕ­πνο εἶ­πε· «Ὡς φοβερὸς ὁ τόπος οὗτος· οὐκ ἔστι τοῦ­το ἀλλ᾽ ἢ οἶκος Θεοῦ, καὶ αὕτη ἡ πύλη τοῦ οὐρανοῦ» (Γέν. 28,17). Θεέ μου, τί φοβερὸς εἶνε ὁ τόπος αὐ­τός! δίχως ἄλλο εἶνε «οἶκος Θεοῦ καὶ αὕτη ἡ πύλη τοῦ οὐρανοῦ». Στὸ μέρος ἐκεῖνο ἔβαλε σημάδι καὶ ἀργότερα ἔχτισε θυσιαστήριο. Αὐ­τὸ λοι­πὸν τὸ αἴσθημα τοῦ θείου φόβου ποὺ αἰ­σθάν­θηκε ὁ Ἰακώβ, αὐτὸ νὰ κατέχῃ κ᾽ ἐμᾶς.
Ὁ Μωυσῆς εἶχε τὸ αἴσθημα αὐτὸ ὅταν βρέθηκε μπροστὰ στὴν φλεγομένη βάτο κι ἄ­κουσε «ἔντρομος» τὴ φωνὴ τοῦ Θεοῦ νὰ τὸν προστάζῃ νὰ λύσῃ τὸ ὑπόδημά του (Πράξ. 7,32· βλ. Ἔξ. 3,1-6).
Ὁ Ἠσαΐας, ὅταν εἶδε μία ἀκτίνα τῆς θείας δόξης, κατανύχθηκε καὶ εἶπε· Ὤ ὁ ταλαίπωρος ἐγώ, πῶς ὁ ἀκάθαρτος ἀντίκρυσα μὲ τὰ μά­­τια μου «τὸν βασιλέα Κύριον σαβαώθ;» (Ἠσ. 6,5).
Θὰ πῇ κάποιος· Αὐτὰ εἶνε Παλαιὰ Διαθήκη, ἐνῷ στὴν Καινὴ Διαθήκη «ἡ τελεία ἀγάπη ἔξω βάλλει τὸν φόβον» (Α΄ Ἰω. 4, 18). Ναί, ἀλλὰ οὔ­τε ἀπὸ τὴν Καινὴ Διαθήκη λείπει τὸ αἴσθημα τοῦ θείου φόβου· τὸ ἐμπνέει ἡ ἐξ­άρτησις τοῦ μικροῦ ἀν­­θρώπου ἀπὸ Ἐκεῖνον ποὺ διέπει τὸ σύμπαν.
Τὸ αἴσθημα αὐτὸ εἶχε λ.χ. ἡ Παναγία, ἡ ὁ­ποία «διεταράχθη» ὅταν «ἄγγελος πρωτοστά­της οὐρανόθεν ἐπέμφθη εἰπεῖν τῇ Θεοτό­κῳ τὸ χαῖρε» (Ἀκάθ. ὕμν. Α· βλ. Λουκ. 1,26-29).
Οἱ ποιμένες τῆς Βηθλεέμ, ὅταν ἄγγελος Κυρίου ἐμφανίστηκε γιὰ νὰ τοὺς πῇ τὸ χαρμόσυνο μήνυμα τῆς γεννήσεως τοῦ Σω­τῆρος, «ἐφοβήθησαν φόβον μέγαν» (Λουκ. 2,9).
Οἱ δώδεκα μαθηταὶ μετὰ τὴν κατάπαυσι τῆς τρικυμίας καὶ τὴν ἀποτροπὴ ναυαγίου «ἐ­φοβήθησαν φόβον μέγαν καὶ ἔλεγον πρὸς ἀλ­λήλους· Τίς ἄρα οὗτός ἐστιν, ὅτι καὶ ὁ ἄνεμος καὶ ἡ θάλασσα ὑπακούουσιν αὐτῷ;» (Μᾶρκ. 4,41).
Γεμᾶτος φόβο ὁ θαρραλέος Πέτρος, ὅ­ταν ὁ Χριστὸς εὐλόγησε τὰ δίχτυα του καὶ γέμισαν ψάρια, ἐξουθενωμένος πρὸ τοῦ μεγαλείου του, προσκύνησε καὶ εἶπε· «Ἔξελθε ἀπ᾽ ἐμοῦ, ὅτι ἀνὴρ ἁμαρτωλός εἰμι, Κύριε» (Λουκ. 5,8).
Ἔντρομοι οἱ σκληροὶ ῾Ρωμαῖοι στρατιῶ­τες καὶ ὁ ἑκατόνταρχος, ὅταν εἶδαν τὸ σεισμὸ «καὶ τὰ γενόμενα ἐφοβήθησαν σφόδρα λέγον­τες· Ἀληθῶς Θεοῦ υἱὸς ἦν οὗτος» (Ματθ. 27,54).
«Ἔμφοβες» ἔγιναν καὶ οἱ μυροφόρες γυναῖκες, ὅταν εἶδαν «τοὺς δύο ἄνδρες (=ἀγγέλους) ἐν ἐσθήσεσιν ἀστραπτούσαις» (Λουκ. 24,4-5).

* * *

Ἐμεῖς, ἀγαπητοί μου, ἔχουμε ἀνάλογο φόβο στὴν θεία λειτουργία; Ποῦ τέτοιος φόβος! κι αὐτὴ ἡ προσέλευσι στὴν ἐκκλησία γίνεται συχνὰ ὡς ἀγγαρεία. Ἡ σχέσι ὅμως μὲ τὸν Κύριο δὲν γίνεται ποτέ διὰ τῆς βίας. Καὶ στὴν μὲν ἐκ­­κλησία δὲν ἔρχονται, ἢ ἔρχονται γιὰ λίγο· ἀλ­λοῦ ὅ­μως πηγαίνουν καὶ κάθονται. Ποῦ; Σὲ κέν­τρα διασκεδάσεως. Ἐκεῖ μένουν πολλὲς φο­ρὲς ὣς τὶς πρωινὲς ὧρες! Ν᾽ ἀκούσουν καὶ νὰ δοῦν – τί; «Αἰσχρόν ἐστι καὶ λέγειν» (Ἐφ. 5,12). Δὲν φταίει ὅμως ἡ νεολαία· ἐμεῖς φταῖμε, οἱ μεγάλοι, τὸ κράτος. Ἡ δικτατορία εἶχε ὑψώσει ταμ­πέλλα «Ἑλλὰς Ἑλλήνων Χριστιανῶν», ἀλ­λὰ δὲν μερίμνησε γιὰ τὸν φρονηματισμὸ τῶν νέων. Καὶ δὲν τὰ λέω αὐτὰ τώρα· τὰ ἔλεγα ἀπὸ τότε ποὺ κυριαρχοῦσε. Φταίει λοιπὸν τὸ κράτος γιὰ τὴ φθορὰ τῶν νέων. Προχθὲς στὸ δημόσιο δρόμο τῆς Κατερίνης διασκέδαζαν τὴ νύχτα δύο νέοι καὶ τρεῖς νέες· κατὰ τὶς 2 μετὰ τὰ με­σάνυχτα, ὥρα διαβόλου, βγῆ­καν ἀπὸ τὸ κέν­τρο, τράκαραν καὶ σκοτώθηκαν. Ποιός φταίει γιὰ τὸ αἷ­μα ποὺ καθημερινῶς χύνεται;
Μὲ τέτοιο καθεστώς, θαυμάζω πῶς ὑπάρχουν ἀκόμη νέοι καὶ νέες ποὺ πιστεύουν στὸ Θεό.
Θέλω νὰ κάνω ἐπανάστασι ἀπὸ τὴ Φλώρινα· ἐπανάστασι ὄχι μὲ βόμβες ἀλλὰ μὲ τὸ Εὐ­αγγέλιο, γιὰ νὰ ἐπικρατήσῃ στὸν τόπο μας ἡ εὐπρέπεια, ἡ σεμνότητα τοῦ Εὐαγγελίου.
Μέσα στὴν Ἐκκλησία τοὐλάχιστον, ἐν ὥρᾳ μάλιστα θείας λειτουργίας, ἂς βασιλεύῃ ὁ θεῖ­ος φόβος. Γι᾽ αὐτὸ ἡ εὐχὴ λέει· «Ἐξαπό­στειλον ἐφ᾽ ἡμᾶς, ὁ Θεός, τὴν χάριν σου τὴν ἀγαθὴν καὶ ἁγίασον τὰς ψυχὰς καὶ τὰ σώμα­τα καὶ τὰ πνεύ­ματα, καὶ ἀλλοίωσον τὰ φρονήματα ἡμῶν πρὸς εὐσέβειαν» (εὐχ. μετὰ τὴν εἴσοδον, 5η)· ἡ χάρις σου νὰ μᾶς ἁγιάσῃ, νὰ ἀλλοιώσῃ τὰ φρονήματά μας.
«Ὡς ἀγαπητὰ τὰ σκηνώματά σου, Κύριε τῶν δυνάμεων», λέει τὸ Ψαλτήρι (83,2)· πόσο εὐχαρι­στοῦμαι νὰ μπαίνω στὸ ναό σου, Κύριε! Τώρα ὅμως ποῦ εἶνε αὐτὴ ἡ προθυ­μία; ποῦ εἶνε ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ; Μὴ μπαίνετε στὸ ναὸ μὲ θό­ρυβο καὶ χαχανίσματα· μπῆτε μὲ δέος, πατών­τας στὰ νύχια. «Ὡς φοβερὸς ὁ τόπος οὗτος». Δὲν ἔχει φόβο Θεοῦ αὐτὴ ποὺ ἔρχεται ξεγυμνωμένη, ἐκεῖνος ποὺ μπαίνει νὰ λειτουργηθῇ πετώντας ἀπ᾽ ἔξω τὸ τσιγάρο, ἐκείνη ποὺ φοράει παντελόνια, ἐκεῖνος ποὺ ἔρχεται στὸ τέλος τοῦ εὐαγγελίου καὶ κοιτάζει πότε τὸν πολυέλεο καὶ πότε τὸ ῥολόι του.
Ὄχι ἔτσι, ἀδελφοί μου. Δῶστε μου 5 ἄντρες, 5 γυναῖκες, 5 νέους, 5 νέες ποὺ νὰ πιστεύουν κι ὅταν περνοῦν τὰ ἅγια νὰ σκύβουν καὶ νὰ κλαῖ­νε. Καταντήσαμε ἀλειτούργητοι, ἀθεόφοβοι.
Πότε οἱ Χριστιανοὶ θὰ μπαίνουν στὴν ἐκκλη­σία μὲ θεῖο φόβο καὶ βγαίνοντας θὰ λένε· Τώρα καταλάβαμε λειτουργία, οὔτε θόρυβοι, οὔ­τε γυμνά, οὔτε ἀσέβειες! Πότε θὰ γίνῃ ὁ ναός μας πρότυπο, ὥστε καὶ ὁ ξένος ποὺ θὰ μπῇ νὰ πῇ· Ἐδῶ πράγματι λατρεύεται ὁ Θεός (πρβλ. Α΄ Κορ. 14,25)· ὅν, παῖδες Ἑλλήνων, ὑμνεῖτε καὶ ὑπερ­υψοῦτε εἰς ὅλους τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν Τρίτη 23-10-1973 τὸ πρωί. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 21-9-2021.