Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΛΓ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 1977

Τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήμονος
12.Νοεμβρίου
Του Μητροπολίτου Φλωρίνης Αυγουστίνου Καντιώτου

Ὑπερασπιστης της Ορθοδοξου πiστεως

Τί νὰ ποῦμε, ἀγαπητοί μου, γιὰ τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Ἐλεήμονα πατριάρχη Ἀλεξανδρείας (609-620 μ.Χ.) τὸν προστάτη τῶν φτω­χῶν, ποὺ ἑορτάζουμε τὴ μνήμη του; Θὰ ἐπιστήσω τὴν προσο­χή σας σὲ μία πλευρὰ – μία πτυχὴ τῆς ζωῆς του, τὴν ὁ­ποία συνήθως παραθεωροῦμε.
Ὁ ἅγιος εἶνε γνωστὸς κυρίως ὡς ἅγιος τῆς ἀγάπης· ἔδινε τὰ πάντα γιὰ τὸ λαό του καὶ δὲν κρατοῦσε τίποτα γιὰ τὸν ἑαυτό του· δὲν μποροῦσε νὰ κοιμηθῇ ὅταν σκεπτόταν ὅτι μέ­σα στὴν πόλι τῆς Ἀλεξανδρείας ὑπάρχουν γυ­μνοί, πεινασμένοι, ἄρρωστοι, ἄνθρωποι ποὺ ἔ­­χουν ἀ­νάγκη τὴ βοήθειά του. Ἀλλ᾽ ὅπως ὑ­πῆρξε κῆ­ρυξ τῆς ἀγάπης, ἔτσι ὑπῆρξε καὶ κῆ­ρυξ τῆς πί­στεως. Δὲν ἔμοιαζε μὲ κάτι σημερινοὺς μον­τέρνους θεολόγους καὶ ἐ­πισκόπους καὶ πατρι­άρχες ποὺ σοῦ λένε· Ἀγάπη νὰ ἔ­χουμε· φράγ­κοι, προτεστάν­τες, ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, ὅ­λοι ἀγάπη νὰ ἔ­χουμε. Τί μᾶς ἐνδιαφέρει γιὰ τὰ δόγματα, γιὰ τὶς διαφορὲς ποὺ ὑπάρχουν;

Ὅ­λοι νὰ ἑνωθοῦ­με, νὰ γίνουμε μία ποίμνη…
Ἀλλὰ ἡ ἀγάπη αὐτὴ εἶνε ψεύτικη. Ἀγάπη ἡ ὁποία ἀγνοεῖ τὰ δόγματα καὶ τὶς ἱερὲς παραδόσεις τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀ­­γνοεῖ τὸ θεανδρικὸ πρόσωπο τοῦ Κυρίου ἡ­μῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ δὲν λαμβάνει ὑπ᾿ ὄ­ψιν τὸ Πιστεύω, τὸ ὁποῖο γράφτηκε μὲ τὸ αἷμα τῶν μαρτύρων, ἡ ἀγάπη αὐτὴ ποὺ ἀγνοεῖ τὴν Ὀρθοδοξία εἶνε ἀγάπη κίβδη­λη, ψεύτικη, σατανική.
Ἡ ἀγάπη ἡ ἀληθινὴ ἐπιβάλλει πρῶ­τα ἀπ᾿ ὅ­λα νὰ τιμοῦμε τὸ Θεό. Ἡ ἀγάπη ἡ χριστιανικὴ δὲν ἐπιτρέπει νὰ ἀκοῦμε ἀπαθῶς νὰ βλασφη­μῆται τὸ ἅγιο καὶ ὑπεράγιο ὄνομα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τὸ ὄνομα τῆς ὑ­περ­αγί­ας Θεοτόκου, τὸ ὄνομα τῶν ἁγίων τῆς πίστεώς μας. Ἡ ἀγάπη ἡ ὀρθόδοξη δὲν συγχωρεῖ νὰ ἀ­γνοοῦμε τὸ περιεχόμενο τῆς πίστεώς μας καὶ νὰ ἀνεχώμαστε νὰ προσβάλλωνται τὰ δό­γματα τῶν ἁγίων Συνόδων τῆς Ἐκκλησίας μας.
Καὶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Ἐλεήμων, ποὺ ἦταν ἕνας τετράγωνος Χριστιανός, μία ἀκεραία ὀρ­θόδοξη προσωπικότης, δὲν περιωριζόταν νὰ κη­ρύττῃ τὴν ἀγάπη. Μόνη της ἡ ἀγάπη δὲν ἀρ­κεῖ. Γιατὶ ἀ­γάπη κηρύττουν καὶ οἱ χιλιασταί, καὶ οἱ βουδδισταί, καὶ οἱ μωαμεθανοὶ τοῦ Κορανίου, καὶ οἱ μασόνοι, καὶ ὅλοι· καὶ οἱ λῃσταὶ ἀκόμη ἀγάπη ἔ­χουν μεταξύ τους, ἀλλὰ ἐκεῖ δὲν πρόκειται περὶ ἀ­ληθινῆς ἀγάπης. Εἴπαμε· ἡ ἀ­γάπη ἔχει ἀξία, ἐφ᾽ ὅσον εἶνε συνδεδεμένη ἀρ­­ρήκτως μὲ τὴν πίστι· ὅπου εἶνε ἡ πίστις, ἐκεῖ ὑπάρχει καὶ ὄντως χριστιανικὴ ἀγάπη.
Κῆρυξ λοιπὸν τῆς πίστεως ἦταν ὁ ἅγιος Ἰ­ωάννης ὁ Ἐλεήμων. Καὶ ἔπραξε πολλὰ ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως. Τί ἔπραξε;
⃝ Στὴν ἐποχή του ἡ Ἀλεξάνδρεια εἶχε πλημμυ­ρίσει ἀπὸ αἱρετικούς· προτοῦ νὰ γίνῃ ἐπίσκοπος ὁ ἅγιος Ἰωάννης οἱ αἱρετικοὶ εἶχαν αὐξηθῆ σὰν τοὺς ἀ­­ρουραίους καὶ τὶς ἀκρίδες τῆς Ἀ­ποκαλύψεως (βλ. 9,3,7) καὶ εἶχαν ξηράνει κάθε χριστιανικὴ ἰκμάδα. Ἦταν τόσο πολλοί, ὥστε ἀπ᾿ ὅλη αὐ­­τὴ τὴ μεγάλη πόλι στὴν Ὀρθοδοξία εἶ­χαν μείνει μόνο ἑπτὰ ἐκκλησίες· ὅλες οἱ ἄλλες ἦ­ταν στὰ χέρια τῶν αἱρετικῶν. Ἑπτὰ λοιπὸν ἐκ­­κλησίες παρέλαβε ὁ ἅγιος Ἰωάννης. Καὶ δὲν ἀ­διαφόρη­σε. Δὲν εἶπε, Κα­λοὶ εἶνε κι αὐτοί, ἂς ἔχουμε μαζί τους συνεργασία, ὅπως λένε τώρα, ἀλλὰ κήρυ­ξε ἰσχυρὰ ἐναντίον τῆς αἱ­ρέσεως, στηλίτευσε τὴν πλάνη, καὶ μέσα σὲ ἕνα – δύο χρόνια τὸ κακὸ περιωρίστηκε τόσο, ὥστε οἱ ὀρθόδοξοι νὰ ἔχουν ἑβδομήντα ἐκ­κλη­σίες· ἀπὸ ἑπτὰ τὶς ἔκανε ἑβδομήντα!
⃝ Τί ἄλλο ἔκανε. Στὰ προηγούμενα χρόνια εἶχε παρου­σιαστῆ ἕνας σπουδαγμένος θεολόγος καὶ πατριάρχης Ἀντιοχείας ποὺ λεγόταν Πέτρος ὁ Κναφεύς (465-475 μ.Χ.). Αὐτὸς στὴν θεία λειτουργία –ποὺ ὅ­πως γνωρίζουμε τελεῖται σύμφωνα μὲ τὸ τυ­πι­­κὸ καὶ δὲν ἐπιτρέπεται νὰ κά­νῃ ὁ καθένας ὅ,τι θέλει–, μέσα στὸν τρισά­γιο ὕμνο, ἐκεῖ ποὺ λέμε «Ἅ­γιος ὁ Θεός, ἅγιος ἰσχυ­ρός, ἅγιος ἀ­θάνατος», αὐτὸς προσέθεσε τὴ φρά­σι «ὁ σταυρω­θεὶς δι᾿ ἡμᾶς». Τὴν προσ­­θήκη αὐτή, «ὁ σταυρω­θεὶς δι᾿ ἡμᾶς», δὲν τὴν δέχτηκε ὁ ἅ­γιος Ἰωάννης ὁ Ἐλεήμων. Γιατί; Διότι τὸ νόη­μά της εἶνε αἱρετικό. Γιατί εἶνε αἱ­ρετικό; Διότι ἔτσι παραδε­χόμαστε ὅτι ὁ Χριστὸς εἶνε παθη­τὸς καὶ ὡς Θεός. Ὁ Χριστὸς ὅ­μως ὑ­πέμεινε τὰ πάθη τὰ φρι­κτὰ μόνο ὡς ἄν­θρωπος, μόνο ἡ σάρκα του σταυ­ρώθηκε· ὡς Θεὸς δὲν εἶ­νε παθητός, «ἡ θεότης ἀπαθὴς διέμει­νε» (καν. Μ. Σαβ. ᾠδ. στ΄). Δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ σταυρώ­­σῃ – νὰ καρφώ­­σῃ στὸ σταυρὸ τὸν Θεό· ὁ Θεὸς εἶνε ἄ­υλος, ἀν­αλλοίωτος, ἄφθαρ­τος. Ὅπως λοι­πὸν τὸ ἔ­λεγε ὁ Πέτρος ὁ Κναφεύς, «ἅγιος ἀθάνατος ὁ σταυ­ρωθείς», κήρυτ­τε αἵρεσι. Ὁ ἅ­γι­ος Ἰωάν­­νης ἤ­λεγξε κατ᾽ ἐπανά­ληψιν αὐτὴ τὴν πλάνη καὶ τὴν καταδίκασε. Ἔ­μεινε πάνω ἀπὸ συν­αισθηματικότητες μιᾶς ψευ­­δοῦς ἀγάπης καὶ φύλαξε τὴν Ὀρθόδοξο πίστι.
⃝ Καὶ μόνο αὐτό; Γνώριζε ἀκόμα πολὺ καλὰ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Ἐλεήμων ὅτι τὴν Ἐκκλησία τὴ βλάπτουν μὲν οἱ αἱρετι­κοί, ἀλλὰ παραπάνω ἀπὸ τοὺς αἱρετικοὺς τὴ βλάπτουν – ποιοί; οἱ κακοὶ ποιμένες μὲ τὰ σκάν­δαλά τους. Ὅσο μπορεῖ νὰ βλάψῃ τὴν Ἐκκλησία ἕ­νας κακὸς ποιμένας, ἕνας φαῦλος καὶ δι­εφθαρ­μένος κληρικὸς καὶ μάλιστα ἐπίσκοπος, δὲν μπορεῖ νὰ τὴ βλάψῃ ὁ αἱρετικός. Ἐὰν σήμερα οἱ αἱρετικοὶ ἔχουν αὐξηθῆ, μιὰ αἰτία εἶνε οἱ κα­κοὶ ποιμένες. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης λοι­πὸν κα­τάλαβε ὅτι στὴν Ἐκκλησία πρέπει νὰ ὑπάρχῃ κάθαρ­σις ἀπὸ στοιχεῖα φαῦλα καὶ διεφθαρ­μένα. Γι᾽ αὐτὸ ὑποχρέωσε μέσα σὲ μιὰ νύχτα νὰ ἐγ­κατα­λείψουν τὴν Ἀλεξάνδρεια σκανδαλοποιοὶ ἐπίσκοποι καὶ ἄλλοι κληρικοί.
⃝ Ἀλλὰ καὶ κάτι ἄλλο ἔκανε· πρόσεχε πολὺ στὶς χειροτονί­­ες. Δὲν ἔ­βαζε τὰ χέρια του ἐ­πάνω στὸν καθέ­να· δὲν χει­ροτονοῦσε διάκους, παπᾶδες καὶ δεσποτάδες ἀβασάνιστα. Ἐξέταζε προηγουμένως τὴ ζωὴ τοῦ ὑποψηφίου ἀπὸ τότε ποὺ γεννήθηκε, ποῦ πῆγε τί ἔκανε τί ἔ­πραξε. Καὶ ἂν μὲν τὸν εὕρισκε ἄξιο, τὸν χειρο­τονοῦσε· ἂν ὅμως δὲν ἦταν ἄξιος, τότε κι ὁ βασιλιᾶς ὁ ἴδιος νὰ τὸ ζητοῦσε δὲν τὸν χειρο­τονοῦ­σε. Δὲν ἦταν σὰν μερικοὺς ση­μερινοὺς ἐ­πισκόπους, ποὺ μὲ τὸ μπιλιέτο τοῦ τάδε βου­λευτῆ κάνουν κάποιον διᾶκο, μὲ τὸ μπιλιέτο κάποιου στρατηγοῦ ἢ ναυάρχου κάνουν κάποιον ἀρχιμανδρίτη ἢ μὲ τὸ μπιλιέτο τοῦ πρωθυπουργοῦ κάνουν κάποιον δεσπότη. Στὸν ἅ­γιο Ἰωάννη τὸν Ἐλεήμονα συνέβη πρά­γματι νὰ στείλῃ ἐπιστολὴ ὁ αὐτοκράτορας καὶ τοῦ ζητοῦ­σε νὰ κάνῃ ἐπίσκοπο κάποιον μοναχό. Τί τοῦ ἀπήν­τη­σε ὁ ἅγιος Ἰωάννης· Θὰ ἐξετάσω· ἐσὺ βασι­λεύεις στὰ ἀνάκτορα, ἐγὼ ἔχω εὐ­θύνη στὴν Ἐκ­κλησία. Θὰ ἐξετάσω, καὶ ἂν εἶνε ἄξιος νὰ γίνῃ θὰ γίνῃ, διαφορετικὰ ὄχι. Ἐξ­έτασε πράγματι, εἶδε ὅτι ἐπρόκειτο γιὰ πρόσωπο ἀνάξιο, χαμηλῆς ὑποστάθμης, καὶ ἀ­παν­τᾷ στὸν αὐτοκράτορα· Δὲν γίνεται· τὰ χέρια νὰ μοῦ κόβῃς, ἐγὼ αὐτὸν δὲν τὸν χειροτονῶ. Πιστὸς στὴν θεία παραγγελία «Χεῖρας ταχέως μηδενὶ ἐπιτίθει» (Α΄ Τιμ. 5,22), δὲν ἐπέτρεπε νὰ μποῦν στὴν Ἐκκλησία ἀνάξιοι κληρικοί.

* * *

Ἰδού, ἀγαπητοί μου, τὸ μεγαλεῖο τοῦ ἁγίου Ἰ­ωάννου τοῦ Ἐλεήμονος· αὐτὰ ἔπραξε ὑπερ­ασπιζόμενος τὴν Ὀρθόδοξο πίστι. Ἐπαναλαμ­βάνω· βρῆκε ἑπτὰ ἐκκλησίες καὶ τὶς ἔκανε ἑ­βδομήντα, πολέμησε τὸν αἱρετικὸ Πέτρο τὸν Κναφέα, πῆρε κόσκινο καὶ καθάρισε τὴν ἐκκλη­σία του ἀπὸ φαύλους, καὶ τέλος δὲν χειροτό­νησε ἀναξίους. Τέτοιου ἁγίου ἀνδρὸς τὴ μνήμη ἑορτάζουμε. Ἐμεῖς τί ἔχουμε νὰ κάνουμε;
Πρῶτον νὰ εὐχαριστήσουμε τὸ Θεὸ διότι σὲ κάθε ἐποχὴ ἀναδεικνύει στὴν Ἐκκλησία του τέτοιους φωστῆ­ρες, σκεύη ἐκλεκτά, κήρυ­κες τοῦ εὐαγγελίου τῆς πίστεως καὶ τῆς ἀρε­τῆς, γιὰ νὰ στηρίζουν τὴν Ὀρθόδοξο πίστι.
Ἔπειτα ἂς παρακαλέσουμε τὸ Θεὸ μετὰ δα­κρύων, στὴν ἐποχὴ αὐτὴ ποὺ ζοῦμε, ποὺ καὶ οἱ κληρικοὶ ἐξέκλιναν ἀπὸ τὸν προορισμό τους καὶ λείπουν ἀκέραιοι ἐργάτες τοῦ εὐαγγελίου, ἀπὸ τὴ νέα γενεὰ νὰ βγοῦν παιδιὰ καὶ νέοι ποὺ θὰ κοσμήσουν τὰ ἤθη, θὰ γίνουν κληρι­κοί, καὶ ἡ Ἐκκλησία καὶ τὸ ἔθνος μας θὰ δοῦν πάλι δόξα· μέσα στὴν Ἐκκλησία μας νὰ παρουσιαστοῦν νέοι ἅγιοι Ἐλεήμονες, νέοι Χρυσόστομοι, νέοι Βασίλειοι, νέοι Γρηγόριοι.
Ἀλλὰ καὶ ἕνα ἄλλο ἀκόμη καθῆκον ἔχουμε· νὰ μιμηθοῦμε τὴν πίστι τοῦ ἁγίου Ἰωάννου. Ἀγωνίστηκε αὐτὸς ὑπὲρ τῆς πίστεως καὶ κατα­δίκασε τὸν Πέτρο τὸν Κναφέα αὐτὸς ποὺ εἶ­χε τέτοια ἀγάπη; Ἔ, κάτι παρόμοιο ἐπιβάλλεται καὶ σ᾽ ἐμᾶς. Στὰ χρόνια μας, ὄχι Πέτρος Κναφεὺς ἀλλὰ κάτι χειρότερο ἀπειλεῖ τὴν παιδεία μας· ἄνθρωποι ἄπιστοι, ἄθεοι καὶ ὀρθολογισταὶ ὁρίζουν τὴ διαπαιδαγώγησι τῆς νέας γενεᾶς. Ἂν ὑπῆρχε σήμερα Ἐκκλησία ζωντανή, ἔπρεπε ἡ Ἱεραρχία νὰ τοὺς καλέσῃ σὲ ἀ­πολογία καὶ νὰ τοὺς πῇ· Τί εἶνε αὐτὰ ποὺ κάνετε; σᾶς ἀφορίζω, καὶ νὰ τελειώσῃ ἡ ἱστορία.
Ἀλλὰ ζῆ Κύριος ὁ Θεός. Ἡ Ὀρθοδοξία δὲν θὰ πέσῃ. Δώδεκα ἦταν οἱ ἀπόστολοι καὶ ἀναπο­δογύρισαν τὸν κόσμο. Ἕνας ἦταν ὁ ἅγιος Ἰωάννης καὶ ἄλλαξε τὴν κοινωνία τῆς Ἀλεξανδρείας. Κ᾽ ἐμεῖς λοιπὸν νὰ ἀγωνιστοῦμε.
Ὁ δὲ Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς διὰ πρεσβει­ῶν τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήμονος καὶ πάντων τῶν ἁγίων ἂς εὐλογῇ καὶ ἂς ἁγιάζῃ πάντας ἡμᾶς, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ποὺ ἔγινε στὸ ἱ. ναΐδριο Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήμονος τοῦ ὁμωνύμου συλλόγου (ὁδ. Ζ. Πηγῆς 44 – Ἀθῆναι) τὴν Τετάρτη 11-11-1964 ἑσπέρας.
Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 30-9-2016. Μπορεῖτε νὰ τὴν ἀκούσετε χωρὶς περικοπὲς στὸ cd 104β΄Α τῆς σειρᾶς «ΦΩΝΗ ΒΟΩΝΤΟΣ» (πληροφορίες στὸ τηλέφωνο 23850-28868).