Ἀπό τό βιβλίο «Μια Ζωντανη Ιστορία, ὁ π. Αὐγουστῖνος Καντιώτης στὴν Κοζάνη» Νο 2, σελ. 107, Κοζανη 2006
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ 11.10.1912
Ὁ Φώτιος ὁ πρῶτος ,ἐπισκόπευε ὅταν μπῆκε ἐλευθερωτὴς ὁ Κωνσταντῖνος. Ὅταν ὁ ἀείμνηστος βασιλεύς Kωνσταντῖνος ἦρθε ἐδῶ πρὸ σαρανταεπτὰ χρόνια, ἦταν κάτι ἀπερίγραπτο. Ἀνάστασις ἤτανε. Ἔμπαινε μέσα ἐδῶ στὴν Κοζάνη ἡ ἑλληνικὴ σημαία! – ἡμέρες ἀλησμόνητες. Ἐκεῖνα τὰ μικρὰ παιδιά, ποὺ ἔζησαν τὰ γεγονότα, εἶνε γέροντες πλέον. Πρὸ σαρανταεπτὰ χρόνια ἡ φυλή μας μιὰ φούχτα ἤτανε· μιὰ φούχτα ἡνωμένη, καὶ ἔφθασε μέχρι τὴ Σόφια καὶ μέχρι τὴν Ἄγκυρα. Ὅταν ἦταν ἑνωμένη ἡ φυλή μας ἔκανε θαύματα.
Πρὸ σαρανταεπτὰ χρόνια ἔφτασε στὴν πόλι μας, καβάλα στὸ ἄλογό του ὁ ἀείμνηστος Κωνσταντῖνος ὁ ἐλευθερωτής. Τὸ ἄλογό του περνοῦσε ἐπάνω ἀπὸ τὰ καλντερίμια τῆς πόλεως. Λαὸς πολὺς τὸν ὑπεδέχθη. Ἔκλαιγε ὁ γέρων ὁ Φώτιος καὶ λέγει στὸν Κωνσταντῖνο τὸν βασιλέα – κάτι λόγια ποὺ δὲν ὑπάρχει ζυγαριὰ νὰ τὰ ζυγίσῃς· «Μεγαλειότατε», τοῦ λέει, «σοῦ παραδίδω σήμερον τὸν παράδεισο…».
Παράδεισος τῆς Μακεδονίας εἶνε ἡ Κοζάνη. Καὶ νὰ μείνῃ παράδεισος! Ἔξω τὰ ἀγκάθια καὶ τὰ πάθη. Παράδεισος τῆς Ἑλλάδος ἡ Κοζάνη, παράδεισος τῆς Ὀρθοδοξίας. Τέτοια ἰδέα εἶχαν.
Δῶστε μου τὴ χαρὰ νὰ καυχώμεθα, ὅτι ἐδῶ μέσα ἡ Κοζάνη ἐξακολουθεῖ νὰ εἶνε τὸ κάστρο τῆς λευθεριᾶς.
Ἐδῶ, λοιπόν, σᾶς περιμένω.
Ἀποδείξατε ἀπόψε ὅτι παραπάνω ἀπὸ τὸ θέατρον, παραπάνω ἀπ᾿ ὅλα εἶνε ἡ πίστις μας. Ἐλᾶτε παιδιά, ἐλᾶτε μικροὶ – μεγάλοι, ἐδῶ ἕξι μέρες συνεχῶς, γιὰ νὰ ἀκούσωμε τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ.
Ὁ δὲ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς διὰ πρεσβειῶν τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ πάντων τῶν ἁγίων ἂς εἶνε μεθ᾿ ἡμῶν· ἀμήν.
Μία λεπτομέρεια· αὔριο, γιὰ νὰ σᾶς διευκολύνουμε ὅλους, θὰ χτυπήσῃ στὶς ἑπτὰ ἡ ὥρα ἡ καμπάνα. Θὰ γίνῃ στὶς ἑπτὰ ὁ ἑσπερινός, καὶ στὶς ἑπτὰ καὶ μισὴ θὰ ἀρχίσωμε τὸ κήρυγμα.
———————————————————
(*) ἀπόσπασμα ὁμιλίας τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης τοῦ 1959-47=1912.
10 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΣΕΡΒΙΩΝ & 11 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1912
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ
Σταύρου Π. Καπλάνογλου (ΠΡΟΓONIKEΣ EΣTIEΣ)
https://el-gr.facebook.com/pages/category/Interest
Η πόλη των Σερβίων απελευθερώθηκε στις 10 Οκτωβρίου του 1912 όταν ο ελληνικός στρατός εισήλθε στην πόλη, ύστερα από τη μάχη του Σαραντάπορου
Η πόλη της Κοζάνης απελευθερώθηκε την επόμενη μέρα στις 11 Οκτωβρίου του 1912, .
Όλα αυτά συνέβησαν, όταν οι Βαλκανικές χώρες Βουλγαρία, Σερβία,και Ελλάδα συνασπίστηκαν και κήρυξαν πόλεμο, κατά των Οθωμανών.
Οι Τούρκοι, αρχικά έλπιζαν ότι η Ελλάς δεν θα συμμετάσχει στον πόλεμο.
Παρόλα αυτά, κρατούσαν μια επιφύλαξη για την συμμετοχή των Ελλήνων και απεφάσισαν, σε περίπτωση πολεμικών επιχειρήσεων,
να αμυνθούν στο Σαραντάπορο, με μικρές δυνάμεις, επειδή υπολόγιζαν ότι η θέση ήταν οχυρή και απόρθητη.
Επικέντρωσαν την προσοχή τους στα βόρεια μέτωπα της Βουλγαρίας και της Σερβίας.
5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1912
Όμως, τελικά η Ελλάδα απεφάσισε την συμμετοχή της στον πόλεμο και στις αρχές Οκτωβρίου άρχισαν οι πολεμικές επιχειρήσεις στο νότιο μέτωπο (5 Οκτωβρίου), ενώ προς την κατεύθυνση του βορρά, οι εχθροπραξίες είχαν ήδη ξεκινήσει.
Μετά την έναρξη των εχθροπραξιών, οι Τούρκοι προέβαλαν μικρή αντίσταση στα σύνορα.
Ο ελληνικός στρατός ξεκίνησε από τον Προφήτη Ηλία, το Μπουρνάζι του Τυρνάβου, το Ρεσένι και τη Μελούνα και προέλασε, χωρίς ουσιαστική αντίσταση, προς την Τσαριτσάνη (Μελούνα), στα περίχωρα της Ελασσόνας.
6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1912
Στις 6 Οκτωβρίου, ύστερα από τετράωρη πεισματώδη μάχη προ των τουρκικών οχυρώσεων, ο Ελληνικός στρατός , κατέλαβε την Ελασσόνα, όπου του επιφυλάχθηκε ενθουσιώδης υποδοχή.
Την ίδια στιγμή οι τουρκικές δυνάμεις αποσύρθηκαν στα στενά του Σαρανταπόρου, τις Σιδηρές Πύλες.
Ο Ελληνικός στρατός άρχισε να χτυπάει τις τουρκικές οχυρώσεις και συγχρόνως οι Έλληνες έκαναν μεγάλη κυκλωτική κίνηση στα όρια του σημερινού νομού Κοζάνης, από τα χωριά Μόκρο (Λιβαδερό), Ράχοβο (Πολύραχο) και Μεταξάδες.
Τα πρώτα τμήματα είχαν περάσει τις δασωμένες κορυφές αυτών των βουνών και μπορούσαν να βλέπουν την Κοζάνη, όπου ακούγονταν οι βολές των πυροβόλων, αφού η απόσταση δεν ήταν παραπάνω από τριάντα χιλιόμετρα.
9 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1912
Στις 9 Οκτωβρίου έγινε σοβαρή μάχη, η μάχη των Λαζαράδων η νικητήρια μάχη του Ελληνικού απελευθερωτικού στρατού ενάντια στα τουρκικά στρατεύματα. Οι απώλειες του Eλληνικού στρατού στη μάχη των Λαζαράδων έφτασαν τους 150 νεκρούς και τραυματίες
Ύστερα από πείσμωνα αντίσταση, οι Οθωμανοί εγκατέλειψαν πυροβόλα και πλούσια λεία στο πεδίο της μάχης, υποχώρησαν και επειδή αδυνατούσαν να σταθμεύσουν στα Σέρβια, κατέλαβαν άλλη αμυντική γραμμή, πάνω από τον ποταμό Αλιάκμονα, στην ανωφέρεια μεταξύ Πετρανών και Βαθυλάκκου.
Με την έναρξη των εχθροπραξιών οι Τούρκοι συνέλαβαν 73 τοπικούς άρχοντες των Σερβίων και της περιοχής και τους κρατήσανε ομήρους , ανάμεσα στους οποίους βρίσκονταν κάποιοι ιερείς και δάσκαλοι.
Μετά την ήττα των Τούρκων και την υποχώρηση από τα Σέρβια, σκότωσαν τους ομήρους, που κρατούσαν.
Η αγγελία της υποχώρησης κατατάραξε τους Οθωμανούς στην Κοζάνη και σκόρπισε πανικό.
10 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1912 ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΣΕΡΒΙΩΝ
Την 10η Οκτωβρίου, σε όλη τη διάρκεια της ημέρας, συνοδείες ανδρών, γυναικών και παιδιών Τούρκων από τα Σέρβια προχωρούσαν, μέσω της Κοζάνης για την Πτολεμαΐδα (Καϊλάρια), ενώ η βιασύνη (σπουδή) με την οποία έφευγαν και ο τρόμος, που ήταν αποτυπωμένος στην όψη τους προκαλούσαν τον οίκτο.
Πριν εγκαταλείψουν την πόλη των Σερβίων οι Τούρκοι έσφαξαν τρεις ιερείς και 70 άοπλους Χριστιανούς.
Η κατάληψη της πόλης των Σερβίων πρέπει να έγινε αργά τη νύχτα της 10ης Οκτωβρίου 1912, όπως προκύπτει από τα τηλεγραφήματα που στάλθηκαν τα μεσάνυχτα της 10ης Οκτωβρίου προς το Υπουργείο Στρατιωτικών.
Οι άνδρες της 4ης Μεραρχίας κατέλαβαν την πόλη των Σερβίων λίγο αργότερα κύριοι της γέφυρας του Αλιάκμονα. Η 5η Μεραρχία, μία Ταξιαρχία Ιππικού και τμήμα του 2ου Τάγματος Ευζώνων διασκορπίστηκαν καταλαμβάνοντας την πεδιάδα του Αλιάκμονα.
Μετά την κατάληψη της γέφυρας του Αλιάκμονα οι Τούρκοι πανικόβλητοι τράπηκαν σε φυγή πέρα από τον ποταμό και άλλοι προς τις ορεινές περιοχές
11 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1912 ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ