Κοίμησις Θεοτόκου (Λκ. 10,38-42· 11,27-28)
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

«Μενοῦνγε μακάριοι οἱ ἀκούοντες τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ φυλάσσοντες αὐτόν» (Λουκ. 11,28)

Εορτή, ἀγαπητοί μου, μεγάλη· ἑορτὴ τῆς ὑ­­περαγίας Θεοτόκου. Ἄγγελοι καὶ ἄνθρωποι σὲ κάθε γενεὰ ὑμνοῦν «τὴν ὑψηλοτέραν τῶν οὐρανῶν καὶ καθαρωτέραν λαμπηδόνων ἡλιακῶν, τὴν λυτρωσαμένην ἡμᾶς ἐκ τῆς κατά­ρας, τὴν Δέσποιναν τοῦ κόσμου» (μεγαλυν. παρακλ. καν.). Κ᾽ ἐγὼ τιμῶ καὶ ὑμνῶ τὴν Παναγία μας μὲ ἐγκωμι­αστικὰ κηρύγματα κάθε χρόνο. Σήμερα ὅ­μως ἂς προσέξουμε τὸ εὐαγγέλιο ποὺ ἀ­κούστη­κε· ἔχει μεγάλα νοήματα. Θὰ ἐξηγήσουμε μόνο τὸν τελευταῖο στίχο, τὸν ὁποῖο προέταξα.

* * *

Ὁ Χριστὸς δίδασκε παντοῦ· στὸ ναὸ τοῦ Σο­λο­μῶντος καὶ σὲ δρόμους, στὴν ἀκρογιαλιὰ καὶ ἐπὶ τοῦ ὄρους, σὲ πόλεις καὶ στὴν ἔρημο. Κύριο ἔρ­γο του ἦταν νὰ διδάσκῃ τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ.
Ποιοί τὸν ἄκουγαν; Οἱ ἄρχοντες; Αὐτοὶ τὸν μισοῦσαν καὶ τὸν χλεύαζαν ἀπὸ φθόνο. Τὸν ἄ­κουγε ἕνας ταπεινὸς λαός –ὅπως καὶ σήμερα–· κάτι ἀθῷα παιδιά, ἁπλοϊκὲς γυναῖ­κες, ἄ­κακοι ψαρᾶδες, ταπεινοὶ γεωργοί. Αὐτοὶ τὸν ἄ­κουγαν μὲ προθυμία καὶ εὐφραίνον­ταν, ὅπως ἡ διψασμένη γῆ ῥουφάει τὸ νερό, ὅ­πως ἡ μέλισσα συλλέγει τὸ νέκταρ ἀπὸ τὸ ἄνθος.
Μιὰ φορὰ λοιπόν, ἐνῷ ὁ Χριστὸς δίδασκε, μιὰ γυναίκα μέσ᾽ ἀπ᾽ τὸ πλῆθος ὕψωσε αὐθόρμητα τὴ φωνή της καὶ εἶπε· Εὐτυχισμένη ἡ μά­να ποὺ σὲ γέννησε! «μακαρία ἡ κοιλία ἡ βαστά­σασά σε καὶ μαστοὶ οὓς ἐθήλασας», εὐλογημένη ἡ κοιλιὰ ποὺ σὲ κυοφόρησε καὶ οἱ μαστοὶ ποὺ σὲ θήλασαν (Λουκ. 11,27). Ἡ γυναίκα δηλαδὴ αὐ­τὴ ξέσπασε σὲ ὕμνο τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου.
Καὶ σήμερα, ὅταν ἕνα παιδὶ προοδεύῃ κ᾽ εὐ­ερ­­γετῇ τὸν κόσμο, λένε· Χαρὰ στὴ μάνα ποὺ τὸ γέννησε! Ἀντιθέτως, ὅταν γίνεται κα­κὸς κ᾽ ἐγκληματῇ, ὁ λα­ὸς λέει· Ἀνάθεμα στὴ μάνα ποὺ τὸν γέννησε! Ἔχετε σοβαρὸ ῥό­λο ὅσες εἶστε μητέρες. Τὸ νὰ γεννήσετε παι­διὰ εἶνε εὔκολο· τὸ σπου­δαῖο εἶνε νὰ τὰ δι­απαιδαγωγήσετε ὥστε μιὰ μέρα νὰ εὐεργετή­σουν τὸν πλησίον. Τότε, κι ὅταν ἀκόμα ἐ­σεῖς θά ᾽χετε πεθά­νει, οἱ ἄνθρωποι θὰ λέ­νε· Θεὸς σχωρέσ᾽ τὴ μάνα ποὺ τὸν γέννησε!
Ἡ γυναίκα λοιπὸν ἐκείνη μακάρισε τὴν Παν­αγία, καθὼς ἄκουγε τὰ λόγια τοῦ Υἱοῦ της. Γιατὶ ἡ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ εἶ­νε ἡ ἀ­νώτερη ἀπ᾽ ὅλες. Δίδαξαν κι ἄλλοι· φιλόσοφοι, ῥήτορες, κοινωνικοὶ ἐπαναστάτες, ἱ­δρυταὶ θρη­σκειῶν. Ἀλλὰ οἱ διδασκαλίες τους εἶνε χαλίκια ἐν συγκρίσει μὲ τὴ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ ποὺ εἶνε μαργαριτάρι καὶ διαμάντι. Δὲν ὑπάρχει ἄλλη ἀνώτερη. Εἶπε κάποιος ὅτι, κι ἂν ὑποθέσουμε ὅτι στοὺς ἄλλους πλανῆτες βρεθοῦν λογικὰ ὄντα, δὲν εἶνε δυνατὸν νὰ ἔ­χουν ἄλλη θρησκεία – ἄλλη διδασκαλία ἀνώτερη ἀπ᾽ τὴ διδασκαλία τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Βέβαια, ὅπως οἱ γραμματεῖς καὶ φαρισαῖοι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης δὲν ἤθελαν ν᾽ ἀκούσουν τὸ Χριστό, ἔτσι καὶ σήμερα κάποιοι τὸν μισοῦν, ζητοῦν νὰ σβήσουν τὸ ὄνομά του, «τὸ ὑ­πὲρ πᾶν ὄνομα». Ἕνας ἄθεος δάσκαλος στὴν Ἀθή­να ρώ­τησε ἕνα παιδί· –Πόσα εἶνε τὰ εὐαγγέλια; –Τέσσερα, ἀπαντᾷ· κατὰ Ματθαῖ­ον, κατὰ Μᾶρ­κον, κατὰ Λουκᾶν καὶ κατὰ Ἰ­ω­άννην. –Ὄχι, λέει αὐ­τός, πᾶνε πιὰ ἐ­κεῖνα· τώρα ἕνα εὐαγγέλιο ὑ­πάρχει, τὸ εὐαγγέλιο τοῦ Μάρξ… Ὅπως ὅμως διακηρύττει σήμερα ὁ ἀπόστολος, στὸ σύμ­παν ὅλο δὲν ὑπάρχει ἄλλο ὄνομα ἀνώτερο ἀ­πὸ τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, ὡς διδασκάλου, ὡς κυβερνήτου τῆς Ἐκκλησί­ας, ὡς ἀρχιερέως· καὶ «ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ (=θὰ γονατίσῃ) ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων, καὶ πᾶσα γλῶσσα» θὰ ἐξομολογηθῇ ὅτι «Εἷς ἅγιος εἷς Κύριος», «Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς δόξαν Θεοῦ πατρός· ἀμήν» (Φιλιπ. 2,9-11 καὶ θ. Λειτ.).
Οἱ ἄθεοι στὴ ῾Ρωσία τὸ 1917 ἄρχισαν διωγμὸ κατὰ τοῦ Χριστοῦ· ἔλεγαν, ὅτι σὲ πέντε χρόνια τὸ ὄνομά του θὰ σβήσῃ, παπᾶς δὲ θὰ κυκλοφορῇ, ῥάσο δὲ θὰ βλέπῃς, καμπάνα δὲ θὰ χτυπάῃ, σταυρὸς δὲ θὰ ὑπάρχῃ. Κι ὅμως τὸ ὄ­νομα τοῦ Χριστοῦ δὲν ἔσβησε. Καὶ μετὰ ἀπὸ ἑβδομηνταπέντε χρόνια διωγμοῦ ἔγινε ἡ περεστρόϊκα τοῦ Γκορμπατσὼφ κι ἄνοιξαν πάλι οἱ ἐκκλησιές. Ἀλλὰ σ᾽ αὐτὰ τὰ ἑβδομηνταπέν­τε χρόνια οἱ πιστοὶ ἔδωσαν μάχη γιὰ τὸ Χριστό, ἰδίως οἱ ῾Ρωσίδες γιαγιάδες, καὶ νίκησαν.
Αὐτὰ λοιπὸν μᾶς διδάσκει σήμερα τὸ εὐαγγέλιο. Κ᾽ εἶνε εὐλογημένη ἡ γυναίκα αὐτὴ ἡ ὁποία, ἐνῷ ἄλλοι ὕβριζαν τὸ Χριστὸ καὶ τὸν ἔ­λεγαν δαιμονισμένο, Σαμαρείτη, καὶ τέλος τὸν σταύρωσαν, αὐτὴ ἡ ἁγνὴ γυναίκα ὕψωσε τὴ φωνή της μέσ᾽ ἀπ᾽ τὸ πλῆθος καὶ μακάρισε τὴ μητέρα του, τὴν Παναγία, γιὰ τὸν Υἱό της.

* * *

Καὶ ὁ Χριστὸς τί ἀπήντησε στὰ λόγια αὐ­τά; Ἐδῶ νὰ προσέξουμε. Δὲν ἀπέκρουσε τὸν μακαρισμὸ αὐτό. Εἶπε· «Μενοῦνγε…». Τὸ «μεν­-οῦν-γε» εἶνε λέξι τῆς ὡραίας γλώσ­σης μας, στὴν ὁποία γράφτηκε τὸ Εὐαγγέλιο, ἀλλὰ θέλει ἐξήγησι. Σήμερα δυστυχῶς ἡ ἀρχαία γλῶσ­σα μας δὲν διδάσκεται· σὲ λίγο θὰ πρέπῃ νὰ πηγαίνουμε στὴν Ἀγγλία καὶ στὴν Ἀμερικὴ γιὰ νὰ τὴ μάθουμε. Ἐκεῖ μαθαίνουν ἑλληνικά, ἐδῶ ὄχι. Δὲν φταῖνε ὅμως τὰ παιδιά μας… Ἡ λέξι λοι­πὸν «μεν-οῦν-γε» σημαίνει «Ναί, βέβαια, ἀ­σφαλῶς, μακαρία εἶνε ἡ κοιλία ποὺ μὲ κυοφό­ρησε». Ἀναγνωρίζει δηλαδὴ ὁ Κύριος τὴν τι­μὴ στὴ Μητέρα του. Ἀλλὰ συγχρόνως προσ­­θέτει καὶ κάτι, ποὺ πρέπει νὰ προσέξουμε.
Δὲν εἶνε μόνο ἡ Παναγία «μακαρία». Διευρύνει τὸν κύκλο τῆς μακαριότητος. Στὸν κύκλο αὐτὸν εἰσάγει καὶ ἄλλα πρόσωπα. Ναί, ἀ­γαποῦσε ὁ Χριστὸς τὴ μητέρα του ὡς Παν­αγία, καὶ φρόντισε πάνω ἀπὸ τὸ σταυρὸ γι᾽ αὐ­τήν. Ἀλλὰ παραπάνω ἀπὸ τὴν κατὰ σάρκα συγ­γένεια, ποὺ τὸν συνέδεε μὲ τὴν Παναγία, ―μὴ φανῇ παράξενο― ὁ Χριστὸς ἔθετε τὴν κατὰ πνεῦμα συγγένεια. Ὅταν μιὰ μέρα, ἐκεῖ ποὺ δίδασκε, ἦρθε ἡ μητέρα του (ἡ Παν­αγία) καὶ τὰ ἀδέρφια του (τὰ νομιζόμενα ἀδέρ­φια, παιδιὰ τοῦ Ἰωσὴφ τοῦ μνήστορος ἀπὸ τὴν πρώτη του γυναῖκα) καὶ τοῦ ἀνήγγειλαν ὅτι ἡ μητέρα καὶ τὰ ἀδέρφια του τὸν ζητοῦν, τί ἔκανε Χριστός; Δὲν διέκοψε τὴν ὁμιλία γιὰ ν᾽ ἀσχοληθῇ μαζί τους, ἀλλὰ ἔδειξε τοὺς ἀκροατάς του, ποὺ σὰν σφουγγάρια ῥουφοῦσαν τὰ θεϊκά του λόγια, καὶ εἶπε· Νά ποιοί εἶνε μητέρα καὶ ἀδέρφια μου· ὅποιος θὰ τηρήσῃ τὸ θέλημα τοῦ οὐ­ρανίου πατέρα μου, αὐτὸς εἶνε ἀδερφὸς καὶ ἀδερφὴ καὶ μάνα μου (βλ. Ματθ. 12,46-50. Μᾶρκ. 3,32-35).
Ἐπιτρέψατέ μου νὰ πῶ, ὅτι αὐτὸ τηρῶ κ᾽ ἐ­γώ. Ἔχω συγγενεῖς· ἀπ᾽ τὴν ὥρα ὅμως ποὺ φό­ρεσα τὸ ῥάσο τοὺς λησμόνησα, ὥστε νὰ λένε· Μακάρι νὰ μὴν ἤμασταν συγγενεῖς τοῦ Αὐγου­στίνου, νὰ μᾶς βοηθάῃ κ᾽ ἐμᾶς… Ἔγινες πα­πᾶς, ῥασοφόρος; Παραπάνω ἀ­πὸ τὴν κατὰ σάρκα συγγένεια εἶνε ἡ συγγένεια τοῦ πνεύματος. Ἡ κατὰ σάρκα συγγένεια ―δὲν τὴν περιφρονοῦμε― δημιουργεῖ δεσμοὺς ἀλλ᾽ ὄχι τόσο ἰ­σχυρούς· ὑπάρχουν ἀδέρφια ποὺ μισοῦνται σὰ νὰ ἦταν ξένοι καὶ ἐχθροί. Ὁ Χριστὸς ἦρθε νὰ δημιουργήσῃ ἕνα ἀνώτερο εἶδος συγγενείας. Καὶ αὐτὸ εἶνε ἡ πνευματικὴ συγγένεια· τὸ νὰ συγγενεύῃς διὰ τῆς κοινῆς πίστεως, νὰ ἔχῃς τὶς ἴδιες ἰδέες, τὰ ἴδια αἰσθήματα, τὶς ἴ­διες βουλὲς καὶ πράξεις μὲ τὸ Χριστό.
Ὁ Χριστὸς λοιπὸν διηύρυνε τὸν κύκλο τῆς συγγενείας καὶ εἶπε· «Μενοῦνγε μακάριοι οἱ ἀ­κούοντες τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ φυλάσσον­τες αὐτόν» (Λουκ. 11,28). Ναί, εὐτυχεῖς εἶνε ὅποιοι ἀ­κοῦνε τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ καὶ τὸν τηροῦν. Κι ἂν ἡ Παναγία Μητέρα μου εἶνε μακαρία, εἶνε ἀκρι­βῶς διότι αὐτὴ κατ᾽ ἐξοχὴν ἄκουσε τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ καὶ δὲν ἀντιτάχθηκε ἀλλὰ ὑπήκουσε σ᾽ αὐτόν, καὶ ἔτσι ἀξιώθηκε νὰ μὲ γεννήσῃ.
«Μακάριος» λοιπὸν δὲν εἶνε αὐτὸς ποὺ ἔ­χει λεφτά, αὐτὸς ποὺ διασκεδάζει καὶ γλεν­τοκοπᾷ, αὐτὸς ποὺ σπούδασε ἐπιστῆμες. Ἀλ­λοῦ εἶνε ἡ εὐτυχία. Τὸ κλειδί, ποὺ μᾶς ἀνοίγει γιὰ νὰ βροῦμε τὴν εὐτυχία, μᾶς τὸ δίνουν σήμερα τὰ λόγια αὐτὰ τοῦ Χριστοῦ.

* * *

Κάθε ἄνθρωπος, κάθε σπίτι, ἀγαπητοί μου, ἔχει ζητήματα καὶ ἔγνοιες· προβλήματα ἔ­­χουμε ὅλοι, ἀπ᾽ τὸν φτωχότερο ὣς τὸν πλουσι­ώτερο. Ὑπάρχουν προβλήματα ἀτομικά, οἰκογε­νει­ακά, κοινωνικά, ἐθνικά. Πῶς θὰ λυθοῦν; Ὁ κό­σμος ἔγινε σὰν τὸ κουβάρι τῆς γιαγιᾶς ποὺ τὸ πῆραν τὰ ἐγγόνια καὶ τὸ ἔμπλεξαν καὶ προσπαθοῦν νὰ τὸ ξεμπλέξουν μὰ δὲν μποροῦν.
Ἀλλὰ στὸ μπλεγμένο αὐτὸ κουβάρι ὑπάρχει μιὰ χρυσῆ κλωστή, ποὺ ἅμα τὴν τραβήξῃς τὸ κουβάρι θὰ ξεμπλέξῃ. Ποιά εἶνε ἡ χρυσῆ κλωστή; Ἡ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ. Μόνο ἂν τὴν ἐ­φαρμόσουμε ὅλοι (ἄτομα, οἰκογένειες, κοινω­νίες), ἡ ἀνθρωπότης θὰ γίνῃ «μακαρία», μόνο τότε θὰ ἔρθῃ ἡ εὐτυχία στὸν κόσμο. Μακάρι ἡ ἀνθρωπότης, κάτω ἀπ᾽ τὰ πλήγματα τῶν δι­αφόρων δυστυχημάτων, νὰ ἐπιστρέψῃ.
Σᾶς συνιστῶ, ἐξ ἀφορμῆς τῆς ἑορτῆς τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου, ν᾽ ἀρχίσετε τὴ μελέτη καὶ τὴν ἐφαρμογὴ τοῦ Εὐαγγελίου. Μέρα χω­ρὶς φαῒ νὰ περάσῃ, ἀλλὰ μέρα χωρὶς Εὐαγγέλιο νὰ μὴν περάσῃ. Κι ὅταν ὅλοι ἐφαρμόσουμε τὸ Εὐαγγέλιο, τότε θὰ αἰσθανθοῦμε τὸ λόγο τοῦ Χριστοῦ «Μακάριοι οἱ ἀκούοντες τὸν λό­γον τοῦ Θεοῦ καὶ φυλάσσοντες αὐτόν»· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὴν ἱ. μονὴ Κοιμήσεως Θεοτόκου Κλαδορράχης – Φλωρίνης τὴν 15-8-1989