Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΚΖ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 1601

Τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος
ὁμιλία τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστινου Καντιώτου

H Πατριδα, τo ονομα και το επαγγελμα

τοῦ αγιου Παντελεημονος

ΔΕΝ ΕΙΝΕ, ἀγαπητοί μου, ἡ πρώτη φορὰ ποὺ ὁμιλῶ στὴν ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Παντελεήμο­νος· πολλὲς χρονιὲς ἔχω μιλήσει. Τί νὰ πῶ σή­μερα; νὰ ἐπαναλάβω τὰ ἴδια; Δὲν τὸ συνηθίζω. Προσπαθῶ ὅπως ἡ κλῶσ­σα νὰ σκαλίζω τὸ ἱερὸ ἔδαφος, νὰ ἐ­ρευνῶ δηλαδὴ Πα­λαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη καὶ τοὺς βίους τῶν ἁ­γίων, γιὰ νὰ προσ­φέρω κάποια νέα πνευματικὴ τρο­φή, ἔστω καὶ πενιχρά, στὰ πνευματικά μου τέκνα.
Καὶ ὁ βίος τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος, ποὺ ἑορτάζουμε, εἶνε πλούσιος σὲ διδάγματα. Ὁ ἅγιος Παντελεήμων εἶνε πολύεδρο διαμάντι, ποὺ ἀκτινοβολεῖ ἀπὸ κάθε πλευρά. Θὰ ἐξετά­σουμε λοιπὸν ἐδῶ τὸν βίο του ἀπὸ τρεῖς πλευ­ρές. Θὰ δοῦμε ποιά εἶνε ἡ πατρίδα του, ποιό εἶ­νε τὸ ὄνομά του, καὶ ποιό τὸ ἐπάγγελμά του.

* * *

⃝ Καὶ πρῶτα, ἀγαπητοί μου, ἡ πατρίδα του, ὅπου γεννήθηκε καὶ ἔζησε τὸν 4ο (Δ΄) αἰῶνα.
Κάθε ἄνθρωπος ποὺ ἔρχεται στὸν κόσμο κάπου γεννιέται. Καὶ ὁ τόπος ὅπου γιὰ πρώτη φορὰ εἶδε τὸ φῶς τοῦ ἥλιου ἢ μεγάλωσε τοῦ εἶνε ἀγαπη­τός, εἶνε ἡ ἰδιαίτερη πατρίδα του. Ἀπὸ τὸν κανόνα αὐτὸν δὲν ἐξαιρέθηκε οὔτε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Γεννήθηκε στὴ Βη­θλεὲμ καὶ μεγάλωσε στὴ Ναζαρέτ· ἔτσι ἔγινε γνωστὸς ὡς Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖ­ος. Καὶ ἡ ἐπι­γραφὴ ποὺ ἔ­βαλε ὁ Πιλᾶτος στὸ σταυρό του ἦ­ταν «Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος ὁ βασιλεὺς τῶν Ἰου­δαί­ων» (Ἰω. 19,19). Ἀπ᾽ ἐδῶ ἡ Ναζαρέτ, τὸ μικρὸ αὐ­τὸ χωριό, ἔχει σήμερα δόξα καὶ τιμὴ μεγαλύτερη ἀπὸ τὴ Νέα Ὑόρκη καὶ κάθε μεγαλούπολι.
Ὁ ἄνθρωπος εἶνε ἢ ἡ τιμὴ ἢ ἡ ντροπὴ τῆς πατρίδος του. Καὶ ὁ ἅγιος ποὺ ἑορτάζουμε εἶχε πατρίδα, τὴν ὁποία τίμησε. Ποιά ἦ­ταν ἡ πατρίδα τοῦ ἁγίου Παντελε­ήμονος; Ἡ Νικομήδεια. Τὸ ὄ­νομά της μᾶς φέρνει δάκρυα. Μαχηταὶ τῆς στρατιᾶς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἀξιώθηκαν νὰ φθά­σουν ἐκεῖ καὶ νὰ προσκυνήσουν στὸ ναὸ τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος, ποὺ ὑπῆρχε κάποτε καὶ τώρα ἔχει μεταβληθῆ σὲ ἀχυρῶνα…
Ἡ Νικομήδεια εἶνε μία ἀπὸ τὶς ἀρχαιότερες πόλεις τοῦ ἑλ­ληνισμοῦ, μὲ πολλὰ μνημεῖα. Γιὰ μικρὸ διάστημα, δέκα περίπου χρόνια, ὑπῆρ­ξε καὶ ἕδρα τῆς ῾Ρωμαϊκῆς αὐτοκρατο­ρίας. Τότε ἔζησε ἐκεῖ ἕνας ἀπὸ τοὺς ἀ­γριωτέ­ρους διώκτας τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Διοκλη­τιανός (284-305 μ.Χ.)· ἐκεῖ ὑπεγράφη τὸ δι­άτα­γμα τοῦ τε­λευ­ταίου καὶ σκληροτέρου διωγμοῦ κατὰ τῶν Χριστιανῶν.
Στὴ Νικομήδεια εἶχε ῥίζες βαθειὲς ὁ χριστι­­ανισμός. Ἡ πόλις ἐκτὸς ἀπὸ τὸν ἅγιο Παν­τελεήμονα ἀνέδειξε καὶ πολλοὺς ἄλλους ἁγίους μάρτυρες. Τὸν 3ο (Γ΄) αἰ­ῶνα τοὺς ἁγίους Κοδρᾶ­το (ἑορτάζει 7 Μαΐ­ου), Λουκιλιανὸ καὶ Παῦλα (3 Ἰ­ουν.), Λουκιανό (15 Ὀκτ.), Θύρσο καὶ Λεύ­κιο (14 Δεκ.) καὶ Ἰουλιανή (21 Δεκ.). Τὸν 4ο (Δ΄) αἰ­ῶνα τοὺς ἱερομάρτυρες Ἄνθιμο ἐπίσκο­πο Νικομηδείας (3 Σεπτ.) καὶ Βασιλέα ἐπίσκοπο Ἀμασείας (26 Ἀπρ.), τοὺς ἀδελ­φοὺς μάρτυρες Εὐλάμπιο καὶ Εὐλαμπία (10 Ὀ­κτ.), τοὺς συζύγους μάρτυρες Ἀδρια­νὸ καὶ Ναταλία (26 Αὐγ.), τοὺς μάρτυρες Ἀ­γαθόνικο καὶ τοὺς σὺν αὐτῷ (22 Αὐγ.), καὶ τοὺς 366 μάρτυρες (31 Αὐγ.). Ἐκεῖ τὸ 337 ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος (21 Μαΐου) δέχθηκε τὸ ἅ­γιο βάπτισμα λίγο πρὶν τὴν κοίμησί του. Ἐκεῖ κοιμή­θηκαν τὸ 408 ἡ μαθήτρια τοῦ ἱ. Χρυ­σοστόμου ὁσία Ὀλυμπιάς (25 Ἰουλ.), τὸν Η΄ (8ο) αἰῶνα ἐπὶ εἰ­κονομαχίας ὁ ὅσι­ος Ἀθανάσιος ὁ ἐν τῷ Παυλο­πετρίῳ ὁ ὁμολο­γητὴς (22 Φεβρ.), καὶ τὸν Θ΄ (9ο) αἰ­ῶνα ὁ ἅ­γιος Θεοφύλακτος (8 Μαρτ.).
Στὴ Νικομήδεια τὸν 3ο μὲ 4ο αἰῶνα ἔζησε καὶ μαρτύρησε καὶ ἡ ἁγία Δόμνα (28 Δεκ.), ποὺ τὸ ὄ­νομά της εἶνε διαδεδομένο στὴ Μακε­δονία. Ἦταν ἱέρεια τῶν εἰδώλων, ἐγγράμματη. Μετανόησε καὶ ἔγινε Χριστιανὴ διαβάζοντας τὶς 14 ἐπιστολὲς τοῦ ἀποστόλου Παύλου· τὶς βρῆκε ἀνώτερες ἀπὸ τοὺς διαλόγους τοῦ Πλά­τωνος καὶ τὴ ῥητορεία τοῦ Κικέρωνος.
Στὴ Νικομήδεια ἀκόμα ἐπὶ Διοκλητιανοῦ κά­ηκαν μέσα στὸ ναὸ τὴν ἡμέρα τῶν Χριστουγέν­­νων εἴκοσι χιλιάδες Χριστιανοί. Εἶνε οἱ δισμύ­ριοι μάρτυρες (29 Δεκ.). Τοὺς πολι­όρκησε στρα­τός, ἀπέκλεισε κάθε διέξοδο, καὶ παρὰ τὴν προθεσμία ποὺ τοὺς ἔταξαν οὔ­τε ἕ­νας δὲν λιποτάκτησε – φαντάζεστε νὰ ἔθεταν σ᾽ ἐμᾶς τέτοιο δίλημμα;… Ὅλοι κάηκαν ζωντα­νοί, ἔγιναν θυμίαμα, λιβάνι εὐωδια­στὸ ἐνώπιο­ν τοῦ Κυρίου. Σὲ τέτοιο περιβάλλον λοιπὸν ἔζησε ὁ ἅγι­ος Παν­τελεήμων· αὐτὴ ἦταν ἡ πατρίδα του.
⃝ Ἂς δοῦμε τώρα τὸ ὄνομά του. Στὴν ἀρχὴ δὲν λεγόταν Παν­τελεήμων· λεγόταν Παντολέ­ων, αὐτὸ ἦταν τὸ εἰδω­λολατρικό του ὄνομα. Ὅταν βαπτίσθηκε Χριστι­ανὸς κ᾽ ἔκανε θαύμα­τα καὶ θεραπεῖες εὐ­εργετώντας καὶ ἐ­χθρούς του ἀκόμα, οἱ συνάδελφοί του γιατροὶ τὸν φθόνη­σαν. Τὸν κατέδωσαν στὸν αὐτοκράτορα Μαξιμιανό. Αὐτὸς τὸν ἀνέκρινε, βεβαιώθηκε ὅτι εἶνε Χριστιανός, καὶ τὸν κατεδίκασε εἰς θάνατον. Λίγο λοιπὸν πρὶν νὰ τὸν ἀποκεφαλίσουν, ἀκούστη­κε φωνὴ ἀπὸ τὸν οὐ­ρανὸ νὰ τοῦ λέῃ· Ἀπὸ ᾽δῶ κ᾽ ἐμπρός, γιὰ τὴν ἀγάπη ποὺ ἔδειξες, δὲν θὰ ὀ­νομάζεσαι πλέον Παντολέων· θὰ ὀνομάζεσαι Παντελεήμων! Καὶ τὸ ὄ­νομα αὐ­τὸ ἀποδίδει τὴν πραγματικότητα. Παν­τελεήμων εἶνε λέξις ἑλ­λη­νικὴ καὶ σημαίνει «ἐκεῖνος ποὺ ἐλεεῖ τοὺς πάντας». Ὁ ἅ­γιος Παντελεήμων ἦταν ὄντως ἕ­νας μικρὸς ἥ­λιος ποὺ ἔστελνε τὸ φῶς του σὲ ὅ­λους. Ἄλλα­ξε ὄνομα· ὅπως ὁ Σαῦλος ἔ­γινε Παῦ­­λος, ἔτσι ὁ Παντολέων ἔγινε Παντελεήμων.
Καὶ ὁ καθένας μας ἔχει πάρει κάποιο ὄνομα, ποὺ ἔχει σημασία. Φτάνει μόνο νὰ θυμᾶσαι τὸ ὄνομά σου καὶ ἀφυπνίζεσαι. Τὸ ὄνομα δὲν δίδεται τυχαίως. Δίδεται, ὄχι μόνο γιὰ νὰ διακρινώ­μεθα ὁ ἕνας ἀπὸ τὸν ἄλλον στὴν ταυτότητα. Ἔ­χει βαθύτερο νόημα· ὑπενθυμίζει ἕναν ἅγιο, ἕναν ἥρωα, ἕνα πρόγονο, ἕνα ἔνδοξο παρελθόν, ποὺ πρέπει νὰ εἶ­νε τὸ πρότυπο τῆς ζωῆς μας. Νὰ συμφωνῇ λοιπὸν μὲ τὸ ὄνομα ἡ ζωή μας, νὰ εἴμαστε «ὄνομα καὶ πρᾶγμα».
Στὸν βίο τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου ἀναφέ­ρει ὁ Πλούταρχος, ὅτι μεταξὺ τῶν στρατι­ω­τῶν του, ποὺ ὅλοι ἦταν γενναῖοι, εἶχε κ᾽ ἕνα στρατι­ώτη ποὺ τὸν ἔλεγαν κι αὐτὸν Ἀ­λέξανδρο. Ἀλλὰ τί διαφορά! ἐνῷ αὐτὸς ἦταν ἀτρόμη­τος, ὁ στρατι­ώτης του ἦταν φοβιτσιάρης. Τὸν εἶδε μιὰ φορὰ ποὺ ἔφευγε νὰ κρυφτῇ καὶ τοῦ λέει· Ἢ θ᾽ ἀλλάξῃς ὄνομα ἢ θ᾽ ἀλλάξῃς διαγωγή· δὲν θέλω νὰ φέρῃς τὸ ὄνομά μου καὶ νὰ τὸ ντροπιά­ζῃς… Ἔτσι κ᾽ ἐμεῖς, ποὺ φέρουμε ὀ­νό­ματα ἡ­ρώων τῆς πίστεως καὶ τῆς πατρίδος· νὰ τὰ τιμήσουμε, ὅπως ὁ ἅγιος Παντελεήμων.
⃝ Μετὰ τὴν πατρίδα καὶ τὸ ὄνομα ἂς δοῦμε τώρα καὶ τὸ ἐπάγγελμα τοῦ ἁγίου. Ἀκούγον­τας ἅγιος, τὸ μυαλὸ πηγαίνει ἴσως σὲ κάποιον ποὺ φοράει τὰ ῥάσα. Ἀλλὰ ἡ ἁγιότης δὲν εἶνε μονοπώλιο τῶν ῥασοφόρων. Ἀντιθέτως· ἅ­γιοι ὑπάρχουν καὶ μέσ᾽ στὴν κοινωνία, κρυμμέ­να διαμάντια, ποὺ ἡ ζωή τους λάμπει. Κι ὁ ἅ­γιος Παντελεήμων ἦταν γιατρὸς στὴ Νικομήδεια. Ὑπῆρχαν καὶ ἄλλοι γιατροὶ εἰδωλολά­τρες, ἀλλ᾽ αὐτὸς ὑπερτεροῦσε. Ἦταν ὁ κορυφαῖος. Στὸ ἰατρεῖο του σχηματιζόταν οὐρά. Χρησιμο­ποιοῦσε τὰ φάρμακα τῆς ἐπιστήμης, ἀλλὰ διέ­θετε καὶ ἕνα φάρμακο ποὺ λείπει σήμερα ἀπὸ τοὺς περισσοτέρους γιατρούς· εἶνε τὸ θαυματουργὸ φάρμακο ποὺ λέγεται πίστις. Γονάτιζε δίπλα στὸν ἄρρωστο, προσευχόταν, καὶ τὸν θεράπευε μὲ τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ.
Μὴ νομίσετε ὅτι αὐτὰ εἶνε παραμύθια. Καὶ σήμερα διάσημοι ἰατροὶ τοὺς βλέπεις νὰ γονατίζουν καὶ νὰ προσεύχωνται στὸ Θεό. Εἶνε νέοι Παντελεήμονες καὶ νέοι Ἀνάργυροι.

* * *

Κ᾽ ἐμεῖς, ἀγαπητοί μου, ἔχουμε καθένας τὴν ἰδιαιτέρα πατρίδα του, τὸ ὄνομά του καὶ τὸ ἐ­πάγγελμά του. Ἂς τὰ τιμήσουμε.
Ἂς τιμήσουμε τὴν πατρίδα μας· τὴν ἰδιαιτέ­ρα μας πατρίδα μεταξὺ τῶν συμπατριωτῶν στὸ ἐσωτερικό, ἀλλὰ καὶ τὴ μεγάλη καὶ ἔνδοξο Ἑλ­λάδα μας στὸ ἐξωτερικό. Νὰ μὴν εἴμεθα ὄ­νειδος ἀλλὰ δόξα τῆς πατρίδος. Πόσο λυπᾶ­μαι, ὅταν ἀκούω ὅτι σὲ ξένες χῶρες οἱ Ἕλληνες συναντοῦν δυσπιστία καὶ ἀνυποληψία! Εἶ­νε ντροπὴ ὅτι στὸ γαλλικὸ λεξικὸ Λαροὺς τὸ ὄ­­νομα Γκρὲκ (Ἕλληνας) ἀποδίδεται ὡς «κλέφτης». Οἱ πατέρες μας στὸ παρελθὸν (τὸ ᾽21, τὸ ᾽12, τὸ ᾽40), μὲ τοὺς ἀ­γῶνες καὶ τὰ κατορ­θώματά τους εἶχαν κάνει τὸ Ἑλληνικὸ ὄ­νο­μα τίμιο, σεβαστό, ἔνδοξο. Ἂς φιλοτιμηθοῦν καὶ οἱ νέες γενεὲς νὰ σβήσουν τὴν ἀνυποληψία καὶ ν᾽ ἀνακτήσουν τὴν ἀπολεσθεῖσα τιμή.
Ἂς τιμήσουμε ἀκόμα τὸ ὄνομά μας. Εἴμαστε Χριστιανοὶ καὶ στὴν ἱερὰ κολυμβήθρα πήραμε ὀνόματα ἁγίων. Νὰ μὴν ἀλλάζουμε τὰ ὀ­νόματά μας κατὰ τὶς ἀπαιτήσεις τῆς μόδας· νὰ ἀλλάξουμε τὴ διαγωγή μας, ὥστε ἡ ζωή μας διὰ μετανοίας νὰ εἶνε μίμησις τῶν ἁγίων μας.
Ἂς τιμήσουμε καὶ τὸ ἐπάγγελμά μας. Νὰ ἐργαζώμεθα ὄχι ἀσυνείδητα καὶ γιὰ ἐκμετάλλευσι τοῦ πλησί­ον. Τὸ ἐπάγγελμα δὲν εἶνε γιὰ κερδοσκοπία· εἶνε γιὰ νὰ προσφέρουμε διακονία καὶ ὑπηρεσία στοὺς γύρω μας καὶ νὰ ἐξασφαλίζουμε τὸν ἐπιούσιο ἄρτο μας.
Ὅπου κι ἂν βρισκώμαστε, εἴτε στὸ ἐσωτερικὸ εἴτε στὸ ἐξωτερικό, ἂς μιμηθοῦμε τὸν ἅ­γιο Παντελεήμονα, ὥστε παντοῦ καὶ πάντοτε νὰ τιμᾶται ἡ πατρίδα, νὰ δοξάζεται ὁ Χριστός, νὰ ὑμνῆται καὶ νὰ λατρεύεται ἡ ἁγία Τριάς, εἰς αἰῶνας αἰώνων· ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 27-7-1977