Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΚΒ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 1151

Γ΄ Στάσις Χαιρετισμῶν
25 Μαρτίου 2022 (2005) βράδυ
Του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου

Ακαρπα δεντρα;

«Χαῖρε, δένδρον ἀγλαόκαρπον,
ἐξ οὗ τρέφονται πιστοί» (Ἀκάθ. ὕμν. Ν3α΄)

Ἀπόψε, ἀγαπητοί μου, εἶνε ἡ τρίτη στάσις τοῦ Ἀκαθίστου. Ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος εἶνε ἕνα ποίημα, ἕνα τραγούδι. Τραγούδι ὄχι σὰν αὐτὰ ποὺ ὑμνοῦν τὸν ἐπίγειο σαρκικὸ ἔρωτα, ἀλλὰ τραγούδι πνευματικό, ὑπέροχο.
Εἶνε θαυμαστὸ γιὰ δύο λόγους. Πρῶτον γιὰ τὴν ἀντοχή του στὸ χρόνο. Τὰ τραγούδια τοῦ κόσμου ἀλλάζουν. Κάθε γενεὰ ἔχει τὰ δικά της. Ἀλλιῶς τραγουδοῦσαν πρὶν 30-40 χρό­νια, ἀλλιῶς σήμερα. Ἀλλὰ τὸ τραγούδι αὐτὸ διαρκεῖ αἰῶνες. Ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος, λέει ἡ ἱστορία, ἐψάλη γιὰ πρώτη φορὰ στὸ ναὸ τῶν Βλαχερνῶν τῆς Κωνσταντινουπόλεως τὸ 626 μ.Χ..

Συγκεντρώθηκαν ἐκεῖ ὅλοι οἱ Χριστιανοί, ἄντρες γυναῖκες παιδιά, γιὰ νὰ ἐκφράσουν τὴν εὐγνωμοσύνη καὶ εὐχαριστία πρὸς τὴν ὑπεραγία Θεοτόκο, ποὺ εἶχε σώσει τὴν Πόλι ἀπὸ βαρβαρικὴ ἐπιδρομὴ Περσῶν καὶ Ἀ­βάρων. Πέρασαν ἀπὸ τότε 14 αἰῶνες. Στὸ δι­ά­στημα αὐτὸ πολλὰ ἄλλαξαν. Ὁ ὕμνος ὅμως αὐτὸς ἐξακολουθεῖ νὰ ψάλλεται ἀπαραλλάκτως. Στὴν Ἑλλάδα καὶ σ᾿ ὅλη τὴν Ὀρθοδοξία, παντοῦ ἀκούγεται· «Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια…». Ἀλλ᾿ ἀκόμη περισσότερο εἶνε θαυμαστὸς ὁ ὕμνος γιὰ τὸ περιεχόμενό του. Τὸ θέμα του εἶνε τὸ μέγα μυστή­ριο τῆς θείας οἰκονομίας. Εἶνε τὸ γεγονὸς –ὄ­­χι ψέμα– ὅτι ὁ Θεός, τὸ δεύτερο πρόσωπο τῆς ἁγίας Τριάδος, ἔγινε ἄνθρωπος καὶ κα­τέβηκε στὴ γῆ. Στὸ μυστήριο αὐτὸ ὑπηρέτησαν ἄγγελοι καὶ ἀρχάγγελοι· πρὸ παντὸς ὅ­μως ὑπηρέτησε ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος, ποὺ ἀ­ξι­ώθηκε νὰ γεννήσῃ τὸ Θεό· γι᾿ αὐτὸ ὀνομάζεται Θεομήτωρ, Θεοτόκος.
Ὁ ὕμνος αὐτὸς εἶνε φτειαγμένος ὄχι μὲ μία ἀλλὰ μὲ πολλὲς λέξεις. Ὅ,τι ἀγαπάει καν­είς, τὸ χαρακτηρίζει μὲ πολλὰ ἐπίθετα. Εἴδατε ἡ μάνα ποὺ ἀγαπάει τὸ παιδάκι της μὲ πόσες λέξεις καὶ ὀνόματα τὸ στολίζει; χρυσὸ τὸ λέει, ἀετὸ τὸ λέει, ὅ,τι φανταστῇς. Βλέπετε καὶ τοὺς ἐρωμένους; ξέρετε μὲ πόσες λέξεις ἐκφράζονται. Ἔτσι λοιπὸν κ᾿ ἐδῶ ὁ ποιητής, ὁ ἄγνωστος ποιητής, ἐκ μέρους τῶν Χριστι­ανῶν ποὺ ἀγαποῦν τὴν ὑπεραγία Θεοτόκο, τὴν ὑμνεῖ μὲ πλῆθος εἰκόνες καὶ παραδείγμα­τα, παρμένα ἀπὸ τὴν πλάσι, τὸ φυτικὸ βασίλειο, τὴ γῆ, τὴ θάλασσα, τὸν οὐρανό, τ᾿ ἀστέρια, τὸν ἥλιο, τὴ σελήνη, ἀπ᾿ ὅλη τὴ κτίσι.
Ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος εἶνε ἐπανάληψις τοῦ πρώτου ἐκείνου «χαῖρε» (Λουκ. 1,28), ποὺ ἀκούστη­κε στὴ Ναζαρὲτ ὅταν «ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη» (Ἀκάθ. ὕμν. Α). Ἐκεῖνο τὸ «χαῖ­ρε», ποὺ ἔφερε τὸν οὐρανὸ στὴ γῆ, ἐπαναλαμβάνει ὁ ποιητὴς – πόσες φορές; Μετρῆ­στε· ἑκατὸν σαραντατέσσερις (144) φορές! Καὶ κάθε «χαῖρε» εἶνε ἔμπνευσις, οἶστρος ποι­ητικός, ἀριστούργημα.
Ἕνα ἀπὸ τὰ «χαῖρε» αὐτὰ ποὺ ἀκούσαμε θὰ προσπαθήσω νὰ ἑρμηνεύσω συντόμως· «Χαῖρε, δένδρον ἀγλαόκαρπον, ἐξ οὗ τρέφον­ται πιστοί» (Ἀκάθ. ὕμν. Ν3α΄). Τί σημαίνουν αὐτά;
* * *
Ὁ ποιητὴς χρησιμοποιεῖ τὴν εἰκόνα τοῦ δέντρου. Ὑπάρχουν δύο εἰδῶν δέντρα. Τὸ ἕ­να εἶνε τὸ φυσικὸ δέντρο, τὸ ὁρατό, ποὺ δημι­ούργησε ὁ Θεός. Θαυμαστὰ καὶ εὐεργετικὰ τὰ δέντρα. Πόσο πρέπει νὰ εἴμαστε εὐγνώμονες στὸ Θεό! Ὅπου ὑπάρχει δέντρο, ἡ ἀ­τμόσφαιρα εἶνε καθαρή· ὅπου λείπουν τὰ δέν­τρα, λείπει τὸ ὀξυγόνο. Τὰ δέντρα εἶνε φίλτρα, ῥουφοῦν τὸ διοξείδιο τοῦ ἄνθρακος καὶ δίνουν τὸ ὀξυγόνο. Ὅπου δέντρο, ἐκεῖ ὑγεία. Γι᾿ αὐτὸ καλὰ κάνουν αὐτοὶ ποὺ φυτεύουν δέντρα. Δὲν εἶνε ὡραία ἡ φαλακρὴ γῆ.
Τὸ δέντρο ἔχει κορμό, ἔχει κλαδιά, ἔχει ἄνθη, ἔχει καρπούς. Τὸ σπουδαιότερο ὅμως μέρος του εἶνε ῥίζα. Δὲν ὑπάρχει δέντρο χω­ρὶς ῥίζα. Ἂν κόψῃς τὰ κλαδιά, τὸ δέντρο σῴ­ζεται· ἂν βγάλῃς τὴ ῥίζα, τὸ δέντρο δὲν ζῇ. Ἡ ῥίζα εἶνε ἕνα μυστήριο. Θέλετε νὰ τὸ δῆτε; Ἐπισκεφθῆτε ἕνα κῆπο, ὅπου ὑπάρχουν ὅλα τὰ δέντρα· λεμονιά, πορτοκαλιά, μηλιά, ἀχλαδιά, συκιά, ἀμπέλι, ἐλιά. Ῥίζες ἔχουν ὅλα. Καὶ τί ῥουφοῦν; Ὅλες ῥουφοῦν νερό. Ἀλλὰ τὸ νε­ρὸ στὴ λεμονιὰ γίνεται λεμόνι, στὴν πορτοκαλιὰ γίνεται πορτοκάλι, στὴ μηλιὰ γίνεται μῆ­λο, στὴν ἀχλαδιὰ γίνεται ἀχλάδι, στὴ συκιὰ γίνεται σύκο, στὸ ἀμπέλι γίνεται κρασί, καὶ στὴν ἐλιὰ γίνεται λάδι. Ἂς ἔρθῃ νὰ τὸ ἐξηγήσῃ αὐ­τὸ ἡ ἐπιστήμη. Εἶνε ἀνεξήγητο. ῾Ρώτησα καθηγητὴ πανεπιστημίου ποὺ ἀσχολεῖται μ᾿ αὐ­τά. Μοῦ λέει· Δὲν ξέρω. Φτειάστε λοιπόν, ἄπιστοι καὶ ἄθεοι, μιὰ ῥίζα! Δὲν μπορεῖτε. Μιὰ ῥίζα φτάνει ν᾿ ἀποδείξῃ ὅτι ὑπάρχει Θεός.
Ἀλλὰ πλὴν τοῦ φυσικοῦ δέντρου, ὑπάρχει καὶ ἕνα πνευματικὸ δέντρο· ὁ ἄνθρωπος. Ἔ­τσι λέει ὁ Πλάτων· ὀνομάζει τὸν ἄνθρωπο δέν­τρο. Ὅπως τὸ δέντρο ἔχει ῥίζα, ἔτσι κι ὁ ἄν­θρωπος. Ἡ ῥίζα ὅμως τοῦ ἀνθρώπου δὲν εἶνε κάτω, δὲν εἶνε ἡ γῆ· εἶνε ὁ οὐρανός! Ἡ ἀθάνατη καὶ αἰωνία ῥίζα, ποὺ δίνει χυμὸ στὸν ἄν­θρωπο γιὰ νὰ καρποφορῇ ἔργα ἀγαθά, εἶνε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Αὐτὸς εἶνε τὸ «ἄνθος ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί…» (καταβ. Χριστουγ. δ΄). Ὅ­που ὑπάρχει ἡ ῥίζα αὐτή, ἐκεῖ βλέπεις καρπό, ἔργα ἀρετῆς. Διαβάστε τὴν πρὸς Γαλάτας ἐπι­στολή· ἐκεῖ ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει, ὅτι ὁ ἄνθρωπος καρποφορεῖ. Καὶ ποιοί εἶνε οἱ καρποί του; Τοὺς ἀναφέρει· οἱ καρποὶ τοῦ Πνεύματος εἶνε· πρῶτος ἡ ἀγάπη, δεύτερος ἡ χαρά, τρίτος ἡ εἰρήνη, τέταρτος ἡ μακροθυμία, πέμπτος ἡ χρηστότης, ἕκτος ἡ ἀγαθωσύνη, ἕβδομος ἡ πίστις, ὄγδοος ἡ πραότης, καὶ τελευταῖος ἡ ἐγκράτεια (βλ. Γαλ. 5,22).
Δέντρα καρποφόρα οἱ Χριστιανοί. Καὶ ἡ Ἐκ­κλησία δάσος, μέσα στὸ ὁποῖο δέντρα εἶνε οἱ πατριάρχαι καὶ οἱ προφῆται τῆς παλαιᾶς δι­αθήκης, δέντρα οἱ ἀπόστολοι καὶ οἱ μάρτυρες τῆς καινῆς διαθήκης, δέντρα οἱ διδάσκαλοι καὶ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, δέντρα οἱ ὅσιοι καὶ ἀσκηταί, δέντρα οἱ Χριστιανοὶ ὅλων τῶν αἰώνων. Πρὸ παντὸς ὅμως μέσα στὴν Ἐκκλησία δι­ακρίνεται ἕνα δέντρο, τὸ μεγαλύτερο καὶ ὡραιότερο ἀπ᾿ ὅλα· εἶνε ἡ Παναγία. Δέντρο εἶ­σαι, Παναγία, λέει ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος, δέν­τρο φυτεμένο μέσα στὸν παράδεισο τοῦ Θεοῦ. «Χαῖρε, Παναγία, δέντρο ποὺ τρέφεις πνευματικῶς ὅλους τοὺς πιστούς, διότι ἔφερες τὸν πλουσιώτερο καὶ πολυτιμότερο καρπό, τὸ Χριστό, «τὸν οὐράνιον ἄρτον, τὴν τροφὴν τοῦ παντὸς κόσμου» (εὐχ. προθέσ. πρὸ τῆς θ. Λειτ.).
* * *
Καὶ τώρα νὰ ἐρωτήσουμε· τί εἴμαστε ἐμεῖς; Εἴμαστε δέντρα καρποφόρα; Ἂς ἐξετάσῃ ὁ κα­θένας τὸν ἑαυτό του. Ποῦ εἶνε ἡ ἀγάπη μας; Ἀντὶ ἀγάπης ὑπάρχει μῖσος· συγγενεῖς δὲν μιλιοῦνται, δὲν λένε «καλημέρα». Μῖσος καὶ μεταξὺ συζύγων ἀκόμα, προοίμιο διαζυγίου. Ποῦ εἶνε ἡ εἰρήνη; Φιλονικίες καὶ ἔριδες, πόλεμοι καὶ μάχες. Ποῦ εἶνε ἡ χαρά; Λύπη, μελαγχολία, ἀγωνία καὶ ἄγχος, ποὺ ὁδηγεῖ σὲ αὐτοκτονία· δὲν ὑπάρχει πλέον χαμόγελο. Ποῦ εἶ­νε ἡ χρηστότης; Ποῦ ἡ ἀγαθωσύνη; Ποῦ ἡ μακροθυμία; Ποῦ ἡ ἐγκράτεια; Ὅλα αὐτὰ ἀπουσιάζουν. Εἴμαστε δέντρα ἄκαρπα.
Καὶ ὄχι μόνο ὡς ἄτομα, ἀλλὰ καὶ ὡς οἰκογέ­νειες. Ἀποφεύγουν τὴν τεκνογονία καὶ κάνουν ἀμβλώσεις. Τὰ νοσοκομεῖα ἔγιναν σφαγεῖα. Δολοφόνοι! ποῦ εἶνε ἡ ἀγάπη τους; Σκοτώνουν τὰ σπλάχνα τους. Διότι ἀπ᾿ τὴν ὥρα ποὺ θὰ συλληφθῇ ἔμβρυο στὴν κοιλιὰ τῆς μάνας, εἶνε ἄνθρωπος. Φονεύεις παιδὶ μὲ τὴν ἔκτρωσι. Καταντήσαμε ἄκαρπα δέντρα.
Καὶ ἡ πατρίδα μας; Ἡ Ἑλλάς, μέσα στὰ ἔθνη –δὲν τὸ λέμε ἐμεῖς, τὸ λέει ἡ ἱστορία– ἦταν εὐλογημένο δέντρο, ποὺ ἄνθησε ἰδίως ἀφ᾿ ὅ­του ἐμβολιάστηκε μὲ τὸ ἐμβόλιο τῆς πίστεως τοῦ Χριστοῦ. Τότε ἄνθησε ὁ Πόντος, ἡ Μικρὰ Ἀσία, ἡ Μακεδονία, τὰ νησιά μας, ἡ Κύπρος μας. Ἐπιστῆμες καὶ γνώσεις. Τώρα ὅμως τί εἶνε; Δέντρο ἄκαρπο. Μόνο τὸ κακὸ κάνουμε· τὸ καλὸ δὲν τὸ κάνουμε. Τὰ δέντρα φέρνουν καρπό· ἐμεῖς τί καρπὸ ἔχουμε;
Τί θὰ γίνῃ στὸ τέλος; Μὴ ρωτᾶτε ἐμένα. ῾Ρωτῆστε τὸν Ἰωάννη τὸν Πρόδρομο. Τί λέει; Στὴν κοινωνία, τὴν ἐποχὴ τοῦ Ἰωάννου, ὑπῆρ­χαν γραμματεῖς, φαρισαῖοι, σαδουκαῖοι, διανο­ούμενοι, στρατηγοί, μικροὶ καὶ μεγάλοι, φτωχοὶ καὶ πλούσιοι. Ὅλοι εἶχαν φύγει μακριὰ ἀ­πὸ τὸ Θεό. Καὶ τί εἶπε ὁ Πρόδρομος· Σᾶς φύτεψε ὁ Θεὸς γιὰ νὰ φέρετε καρπό, κ᾿ ἐσεῖς γίνατε ἄκαρπα δέντρα. Λοιπὸν «ἡ ἀξίνη πρὸς τὴν ῥίζαν τῶν δένδρων κεῖται· πᾶν οὖν δένδρον μὴ ποιοῦν καρπὸν καλὸν ἐκκόπτεται καὶ εἰς πῦρ βάλλεται» (Ματθ. 3,10). Τὸ ἄκαρπο δέντρο κό­βεται καὶ ῥίχνεται στὴ φωτιά. Ἔτσι κ᾿ ἐμᾶς μᾶς περιμένει τσεκούρι καὶ φωτιά, τιμωρία με­γάλη. Τί ὑπολείπεται; Νὰ προσπέσουμε στὴν Παναγία μας σήμερα καὶ νὰ ποῦμε·
Παναγία Δέσποινα, σὺ ποὺ εἶσαι τὸ καρποφόρο δέντρο, ἡ χαρὰ τῶν ἀγγέλων καὶ τὸ ἐγ­καλλώπισμα τῆς ἀνθρωπότητος, βοήθησε κ᾿ ἐμᾶς νὰ γίνουμε πάλι καρποφόρα δέντρα καὶ νὰ ἑλκύσουμε τὸ ἔλεος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὅν, παῖδες Ἑλλήνων, ὑμνεῖτε καὶ ὑπερυψοῦ­τε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.
(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

(ἱ. ναὸς Ἁγ. Σκέπης Πτολεμαΐδος 31-3-1989 βράδυ)
― ἀρχεῖο π. Ἐπιφανίου Κ. Χατζηγιάγκου 162

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Σκέπης Πτολεμαΐδος τὴν 31-3-1989 μὲ ἄλλο τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 1-4-2005, ἐπανέκδοσις 11-2-2022.