MΝΗΜΗ ΑΓΙΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ

Απομαγνητοφωνημένη ομιλία μακαριστού γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου

 [εκφωνήθηκε στην Ιερά Μονή Κομνηνείου Λαρίσης στις 21-5-2002]

Η εορτή, αγαπητοί μου, των αγίων θεοστέπτων και ισαποστόλων βασιλέων, αγίου Κωνσταντίνου και αγίας Ελένης μάς δίνει την ευκαιρία να δούμε ένα μεγάλο σταθμό στην πορεία της Εκκλησίας μας μέσα εις τους αιώνες. Η Εκκλησία εβρίσκετο, όπως γνωρίζετε και πρέπει να γνωρίζουμε, να διαβάζουμε, θα λέγαμε, την πορεία της Εκκλησίας μες στην ιστορία, εβρίσκετο εις απηνή διωγμόν υπό της τότε κρατούσης πολιτείας, η οποία θεωρούσε σαν εσχάτη προδοσία εκ μέρους των Χριστιανών το γεγονός ότι δεν εθυσίαζαν στην «αγαθή τύχη» του αυτοκράτορος, του Καίσαρος. Έτσι, τρεις αιώνες η Εκκλησία δίδει συνεχώς μάρτυρες εις την θριαμβεύουσα Εκκλησία.

     Το βιβλίο της Αποκαλύψεως μάς δίδει μία θαυμασία εικόνα των μαρτύρων στον ουρανό. Θα σας το διαβάσω, παρότι είναι λίγο μακρά η περικοπή: «Καὶ ὅτε ἤνοιξε τὴν πέμπτην σφραγῖδα», γράφει ο Ιωάννης ο ευαγγελιστής, «εἶδον ὑποκάτω τοῦ θυσιαστηρίου τὰς ψυχὰς τῶν ἐσφαγμένων διὰ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ διὰ τὴν μαρτυρίαν τοῦ ἀρνίου ἣν εἶχον(Αυτός ο χώρος, νοητός πάντοτε, κάτω από το θυσιαστήριον δεν είναι παρά ο Παράδεισος)»· «ἐσφαγμένων», λοιπόν, «διὰ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ διὰ τὴν μαρτυρίαν τοῦ ἀρνίου ἣν εἶχον(:την οποίαν είχαν)· «καὶ ἔκραξαν φωνῇ μεγάλῃ λέγοντες· ἕως πότε, ὁ δεσπότης ὁ ἅγιος καὶ ὁ ἀληθινός, οὐ κρίνεις καὶ ἐκδικεῖς τὸ αἷμα ἡμῶν ἐκ τῶν κατοικούντων ἐπὶ τῆς γῆς; Καὶ ἐδόθη αὐτοῖς ἑκάστῳ στολὴ λευκή, καὶ ἐρρέθη αὐτοῖς(:ειπώθηκε εις αυτούς) ἵνα ἀναπαύσωνται ἔτι χρόνον μικρόν –σημειώσατε: «χρόνον μικρόν»-, ἕως πληρώσωσι καὶ οἱ σύνδουλοι αὐτῶν καὶ οἱ ἀδελφοὶ αὐτῶν οἱ μέλλοντες ἀποκτέννεσθαι ὡς καὶ αὐτοί».

     Βλέπει κανείς ότι το θέμα του διωγμού των Χριστιανών και του μαρτυρίου των Χριστιανών θα είναι έως το τέλος της ιστορίας. Οι δε Πατέρες μάς λέγουν, συγκεκριμένα ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων, ότι προς το τέλος της Ιστορίας, το μαρτύριο θα είναι φοβερότερο και οδυνηρότερο· των Χριστιανών· ιδίᾳ στις ημέρες του Αντιχρίστου. Όταν μάλιστα –το είδαμε στον αιώνα μας, να κάνουν, να προσβάλλουν τον μάρτυρα, με πράγματα τα οποία, βέβαια, οι παλαιότεροι αιώνες δεν τα είχαν διανοηθεί· όπως, φερειπείν, μίαν φαρμακευτικήν, φαρμακευτικήν προσέξτε, ένα φαρμακευτικόν μαρτύριον ή ένα ψυχολογικόν μαρτύριον κ.ο.κ. Να κάνουν, φερειπείν, σε ανθρώπους υγιείς μεγάλες δόσεις ινσουλίνης, μόνο και μόνο για να υφίστανται μαρτύριον– είναι φοβερό πράγμα… Αυτά γίνηκαν λίγα χρόνια πιο πίσω. Τα ξέρετε πού γίνηκαν. Ο Θεός να ελεεί πάντως, το μαρτύριον θα υπάρχει και θα επιτείνεται.

     Αλλά ο Κύριος του ελέους έδωσε κάποια άνεση στον λαό Του, χρησιμοποιώντας σαν εκλεκτό όργανό Του, τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνον και την μητέρα του αγίαν Ελένη. Ήταν η ευτυχής ημέρα του 311 μ.Χ., με το διάταγμα του Μεδιολάνου, που κατέπαυσε κάθε διωγμός της Εκκλησίας. Εθεωρήθη το γεγονός τεράστια μεγάλο, ανακουφίστηκε η Εκκλησία, ανέπνευσε η Εκκλησία και πολύ δικαίως ανεκήρυξε τον μεγάλον, αυτόν, αυτοκράτορα, τον Κωνσταντίνο –δεν ήτο βαπτισμένος· αργότερα εβαπτίσθη ο Μέγας Κωνσταντίνος- και την μητέρα του, αγίαν Ελένη, η οποία βεβαίως κατήγετο από τον Πόντο η αγία Ελένη, ήταν Ποντία και αυτή ήτο βαπτισμένη. Και έτσι τους ανεκήρυξε δικαιότατα ως αγίους.

      Υπάρχει, όμως, και η άλλη όψις του θέματος. Αυτή, η οποία πάρα πολύ μας ενδιαφέρει, όπως θα το δείτε. Η άνεση της Εκκλησίας έδωσε την αφορμή ώστε οι Χριστιανοί να χαλαρώσουν εις τα ήθη. Αυτό είναι παρατηρημένο. Αυτό το γνωρίζουμε. Προς αντιμετώπισιν του πράγματος εδημιουργήθη ο μοναχισμός· ο οποίος βέβαια υπήρχε και προ του διατάγματος του Μεδιολάνου, υπήρχε, πάντοτε υπήρχε, αλλά όμως ο μοναχισμός ιδιαιτέρως εγιγαντώθη κατά τους μετά χρόνους των διωγμών. Γιατί; Γιατί η Εκκλησία εδέχθη, βέβαια, αυτήν την έξωθεν άνεσιν, αλλά ελησμονήθη, όμως, ότι η φύσις της Εκκλησίας είναι ασκητική, είναι μαρτυρική και συνεπώς τώρα που της δόθηκε η άνεσις, κάπου τα πράγματα άρχισαν να μην πηγαίνουν καλά, εφόσον, βέβαια, ο κόσμος όλος κατά την μαρτυρία της Αγίας Γραφής, «ὅλος κεῖται ἐν τῷ πονηρῷ». Έτσι λοιπόν οι Χριστιανοί βρέθηκαν μέσα εις έναν κόσμο, ο οποίος κόσμος ζούσε ό,τι πονηρόν.

        Το θέμα είναι ότι ναι μεν, καλή είναι η άνεσις, να μην έχουμε διωγμούς, αλλά θα είμεθα, όμως, προσεκτικοί. Γιατί, μην ξεχνάμε, ότι όταν έχομε την έξωθεν,αυτήν, άνεσιν, τότε ο διάβολος είναι ο μεγάλος διώκτης. Και διώκει. Και ξέρετε πώς διώκει; Με την εκκοσμίκευση της Εκκλησίας. Εδώ είναι το μεγάλο πρόβλημα, που η εκκοσμίκευση της Εκκλησίας οδηγεί, μετά μαθηματικής ακριβείας, εις την αποστασίαν. Το λέει ο απόστολος Παύλος εις τους Θεσσαλονικείς: «Θα ‘ρθουν οι μέρες που…-σχετικά με τον Αντίχριστον- και τότε θα έρθει και η αποστασία». Αλλά πώς θα έρθει η αποστασία; Παρατηρήσατέ το στην εποχή μας. Παρατηρήσατέ το εις τους εαυτούς μας. Όπου έχουμε μίαν ελευθερία κινήσεων, δεν πάμε καλά. Καθόλου καλά… Αυτό είναι το μεγάλο θέμα.

     Ο μεγάλος διώκτης, δε, κατά τον Ιερόν Χρυσόστομον, είναι ο ευδαιμονισμός: «Έχω όλα τα αγαθά. Γιατί να προσέχω; Γιατί να μη γευθώ εγώ τα αγαθά τα οποία μου δίδονται; Θα ήμουν ανόητος να μην τα δεχθώ». Οπότε, με τον τρόπον αυτόν, επέρχεται, όπως σας είπα, και η χαλάρωσις της Εκκλησίας. Και ναι μεν ο Θεός έδωσε την άνεση από τους διωγμούς και ο Μέγας Κωνσταντίνος είναι όντως μέγας, αλλά δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η άνεσις είναι σχετική. Πρέπει πάρα πολύ να προσέχομε.

     Έχω τρομάξει μπροστά σ’ αυτό που λέμε «εκκοσμίκευση» και μάλιστα, η εκκοσμίκευσις αυτή παίρνει χίλιες μορφές. Βλέπετε τον τελευταίο καιρό –να μείνω μόνον εις τον χώρο τον εκκλησιαστικό- αν διαβάζετε, αν παρακολουθείτε, ιδιαιτέρως τονίζονται πολλές αλλαγές μέσα στην Εκκλησία μας, «χάριν», λένε, «εκσυγχρονισμού». Βέβαια, και μια εκδήλωση να βγάλομε κι εμείς τα ράσα μας και άλλα πολλά και τοιαύτα και τοιαύτα. Γιατί να βγάλω τα ράσα μου; Για να πηγαίνω στον κινηματογράφο άνετα; Να μην πουν: «Α, δες αυτός ο παπάς…» -γιατί σήμερα αν πάω σε έναν κινηματογράφο με τα ράσα μου θα μου πουν: «Δείτε, δείτε, ένας παπάς πάει στον κινηματογράφο!». Αυτό έχει γίνει στην Αμερική, είναι γνωστό. Κι εκεί, οι Ορθόδοξοι – όχι οι Ρώσοι όμως- ορθόδοξοι ιερείς απέβαλαν το ράσο. Και μπορούν να βρίσκονται όπου θέλουν… Αλλά τότε όμως, εάν εγώ μπορώ να πηγαίνω όπου θέλω, χωρίς να έχω τουλάχιστον τον εξωτερικόν έλεγχον, δεν εκκοσμικεύομαι;

      Όλες δε αυτές οι αλλαγές που προτείνονται, ιδίως στην Θεία Λειτουργία κ.λπ. κ.λπ. δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας τρόπος να λιγοστεύομε τα πράγματα, και ποσοτικώς και ποιοτικώς, και στο τέλος να παραδώσουμε στους μετά από μας μίαν κατάσταση αγνώριστη. Είναι τραγικό! Είναι φοβερό! Αλήθεια, θα είχαμε ποτέ σκεφτεί αν αυτήν την στιγμή εμείς οι Έλληνες βρισκόμεθα κάτω από μίαν ξενικήν κατοχήν –ας πούμε γερμανική κατοχή· που περάσαμε πρόσφατα, εις τον αιώνα μας- θα είχαμε διανοηθεί ποτέ κατά την διάρκεια της ξενικής κατοχής να προβούμε σε διορθώσεις, σε ανανεώσεις, σε εκσυγχρονισμούς κ.λπ; Νομίζω ποτέ δεν θα το είχαμε σκεφθεί!

     Γι’αυτό, αγαπητοί μου, εκείνο που δυναμώνει τους Χριστιανούς είναι ο διωγμός. Είναι ο διωγμός. Βέβαια, ένας άνεμος φυσάει πάνω στα δέντρα. Αν ποτέ δεν φυσούσε, και πρώτη φορά γινόταν ένας άνεμος, πολλά δέντρα θα είχαν ξεριζωθεί. Ξέρετε τι είναι εκείνο που τα κρατάει τα δέντρα να μην ξεριζωθούν; Και να απλώνουν βαθύτερα και βαθύτερα τις ρίζες των; Οι άνεμοι που υπάρχουν. Τι νομίζετε; Οι άνεμοι που υπάρχουν κάνουν το δέντρο να αντιστέκεται και να είναι ανθεκτικό σε κάποια βία του ανέμου. Και απλώνει πιο βαθιά ακόμα τις ρίζες. Αυτό είναι με τους Χριστιανούς. Είναι -δεν θέλομε να μειώσομε- αυτό το χάρισμα που μας έδωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος, και μάλιστα προήδρευσε, παρακαλώ, και εις την πρώτην Οικουμενικήν Σύνοδον, δεν θα ‘θελα να το μειώσω, αντιθέτως, μάλιστα, να δοξάζομε τον Θεό, αλλά μην ξεχνάμε όμως ότι όταν έχουμε μίαν άνεσιν, οπουδήποτε αυτή αν υπάρχει, ιδίως στον ευδαιμονισμόν, τα πράγματα δεν θα πάνε καθόλου καλά.

    Έτσι, αγαπητοί, μη μας τρομάζει κάθε διωγμός. Πολλές φορές λένε: «Να, ξέρετε θα στραφούν εναντίον της Εκκλησίας…». Ας στραφούν! Ε, λοιπόν; Και τι θα γίνει; Το ξέρουμε. Το ‘παν και οι Πατέρες μας, ότι «ἡ Ἐκκλησία διωκομένη νικᾶ». Ρωτάει κάπου ρητορικότατα ο Ιερός Χρυσόστομος: «Πού είναι εκείνοι οι οποίοι εδίωξαν την Εκκλησία; Πού είναι; Όλοι εσίγησαν. Γιατί; Γιατί δεν είχανε βοηθόν τον Θεόν». «Ἡ Ἐκκλησία», λέει, «γιγαντοῦται». Μη φοβόμαστε. Αυτό είναι αλήθεια. Μπορεί αυτή τη στιγμή ίσως να έχομε αυτήν την ελευθερία, αυτήν την άνεση, αλλά προς Θεού, μη μας οδηγήσει αυτή η άνεσις εις την εκκοσμίκευσιν. Πολύ θα το παρακαλέσω! Η εκκοσμίκευσις είναι, είναι μπροστά μας, είναι μια απειλή μας, πρέπει να το ξέρουμε· γιατί απευθύνεται πλέον, κατευθύνεται πλέον αυτή η άνεσις, η εκκοσμίκευσις, όπως σας είπα και προηγουμένως, προς την αποστασία. Μη φοβόμαστε τον διωγμόν.

     Και ξέρετε, ο πιστός έχει τον καθημερινό του διωγμόν. Όταν κάποτε τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά, με τους οικείους του, με τον γείτονα, με την κοινωνία, λέει: «Με κοροϊδεύουν». «Και δεν χαίρεσαι;». Α δεν χαίρεσαι… Και διαμαρτύρεσαι! Και λες: «Με κοροϊδεύουν». Τα παιδιά· πάρτε τα κορίτσια- σήμερα αρχίζουν μάλιστα τα παιδιά και τις εξετάσεις των· να τους βοηθήσει ο Θεός να πάνε καλά-. Όμως, όμως, όταν πείτε σε ένα κορίτσι να βάλει φουστάνι και όχι παντελόνι, θα σας πει: «Μα με κοροϊδεύουνε». Και δεν χαίρεσαι; Μια φορά, γιατί ήταν φανάρια δηλαδή, μας σταμάτησαν εκεί στην γέφυρα της Λαρίσης, που περνάμε από την άλλη μεριά· σταματήσαμε εκεί, εκείνη την ώρα δε περνούσε και ένα σχολείο, δημοτικό σχολείο ήτανε, και πήγαιναν αυτές τις ολιγόωρες εκδρομούλες εις το Αλκαζάρ. Κι εμείς ήμασταν μέσα στο αυτοκίνητο. Δεν είδα κανένα κοριτσάκι να φοράει φουστάνι. Όλα τα παιδάκια, τα κοριτσάκια φορούσανε παντελόνι. Οπότε λέει κανείς για μια στιγμή: «Να, το παιδί μου έρχεται διαμαρτυρόμενο ότι το κοροϊδεύουνε, γιατί αποτελεί μοναδικότητα εις το σχολείο». Εδώ τώρα η μητέρα και ο πατέρας πρέπει να βοηθήσουν το παιδί να καταλάβει ότι ακριβώς αυτή η μοναδικότητα είναι σπουδαία! Το καταλαβαίνουν, όμως, οι γονείς;

       Αγαπητοί, σας είπα, ας προσέχομε. Ας προσέχομε γιατί δεν πρέπει ποτέ από την ζωή μας, την καθημερινότητα, να λείπει η ασκητικότητα. Μάλιστα, να την προκαλούμε. Ακριβώς όπως προκαλείται και η άσκησις σε κάποιους ανθρώπους νέους· φερειπείν, στρατιώτες, θα κάνουνε τις πορείες τους, ακούσατε; Τις πορείες τους, χωρίς να υπάρχει πρόβλημα. Να καταρτίζονται. Να βρίσκονται, δηλαδή, σε μία κίνηση. Κι εμείς οι Χριστιανοί σε μια ασκητικότητα. Και πρέπει πάντοτε να ζούμε την μαρτυρικότητα του Ευαγγελίου. Τότε, έχουμε μία ελπίδα, όταν θα ‘ρθουν τα χειρότερα και τα δελεαστικότατα, να μπορούμε να λέμε: «Όχι!». Αλλά το λέει αυτό ο Χριστιανός εκείνος που συνήθισε τον εαυτό του να ζει την μαρτυρική ευαγγελικότητα. Αμήν.

              ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ

   και με απροσμέτρητη ευγνωμοσύνη στον πνευματικό μας καθοδηγητή,

              μακαριστό γέροντα Αθανάσιο Μυτιληναίο,

                          απομαγνητοφώνηση και επιμέλεια:

                             Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΗ: