Πεντηκοστάριο
Δευτέρα τοῦ ἁγίου Πνεύματος
1987(2) Πνεῦμα ἅγιο, καθάρισέ μας καὶ λάμπρυνέ μας!

Περίοδος Δ΄ – Ἔτος Κ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 983(2)

Δευτέρα τοῦ ἁγίου Πνεύματος
9 Ἰουνίου 2025 (2003)

Πνευμα αγιο, καθαρισε μας και λαμπρυνε μας!

«Ἁγίῳ Πνεύματι πᾶσα ψυχὴ ζωοῦται καὶ καθάρσει ὑ­ψοῦ­ται, λαμπρύνεται τῇ τριαδικῇ Μονάδι ἱεροκρυφίως»
(ἀναβ. Δ΄ ἤχ., α΄ ἀντίφ.)

Ἑορτή, ἀγαπητοί μου, ἑορτὴ καὶ πανήγυρις μεγάλη. Σὲ ἄλλες ἑορτὲς ἑορτάζουν ἅγιοι ἢ ἡ Παναγία· σήμερα ἑορτάζει τὸ τρίτο πρόσωπο τῆς Θεότητος, τὸ πανάγιο Πνεῦμα.
Ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ἁγία Τριάς, Πάτερ Υἱὲ καὶ Πνεῦμα ἅγιον, ἐλέησον τὸν κόσμον κ᾿ ἐμᾶς τοὺς ἁμαρτωλούς.
Νὰ μιλήσουμε γιὰ τὸ ἅγιο Πνεῦμα. Ἀλλὰ εἶ­νε εὔκολο; Τὸ μυστήριο τῆς Θεότητος εἶνε ἀκατάληπτο. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος λέει· Ἄνθρωπε, ζητᾷς νὰ κατανοήσῃς τὴν ἁ­γία Τριάδα; μὰ ἐδῶ δὲν μπορεῖς νὰ καταλά­βῃς οὔτε τὰ ὁρατὰ ποὺ σὲ περιβάλλουν. Καὶ πράγματι· ἀφοῦ δὲν μποροῦμε νὰ ἐξιχνιάσου­με ἕνα μυρμήγκι ἢ μιὰ μέλισσα, πῶς ἔ­χουμε τὸ θράσος νὰ ζητοῦμε νὰ ἐξιχνιάσουμε τὸ μέγα μυστήριο τῆς ἁγίας Τριάδος;
Ἂς μιλήσουμε, λοιπόν, πρακτικώτερα.

* * *

Ἀκούστηκαν τὶς μέρες αὐτὲς ὑπέροχοι ὕ­μνοι; Ἕναν ἀπὸ αὐτοὺς τολμῶ νὰ σᾶς παρου­σιάσω. Εἶνε ὁ χθεσινὸς ἀναβαθμὸς ποὺ λέει· «Ἁγίῳ Πνεύματι πᾶσα ψυχὴ ζωοῦται καὶ καθάρσει ὑψοῦται, λαμπρύνεται τῇ τριαδικῇ Μο­νάδι ἱεροκρυφίως» (ἀναβ. Δ΄ ἤχ., α΄ ἀντίφ.).
Οἱ ἄνθρωποι μπορεῖ νὰ μοιάζουμε ὅλοι ἐ­ξωτερικῶς, ἀλλὰ ἐσωτερικῶς ὑπάρχει μεγάλη διαφορά, μᾶς χωρίζει χάσμα. «Ἄβυσσος ἄ­βυσσον ἐπικαλεῖται» (Ψαλμ. 41,7). Ἀναλόγως λοι­πὸν τῆς ψυχικῆς καταστάσεως, οἱ ἄνθρωποι κα­τατάσσονται σὲ τρεῖς κατηγορίες· εἶνε οἱ σαρκικοί, οἱ ψυχικοί, καὶ οἱ πνευματικοί. Ἐ­μεῖς ποῦ ἆραγε ὑπαγόμαστε;
Α΄. Ὁ σαρκικὸς ἄνθρωπος. Ποιός ἀρνεῖται ὅτι ἔχουμε σάρκα καὶ φυσικὲς ἀνάγκες; Ἡ τροφή, τὸ ποτό, ὁ ἀέρας, τὸ ὀξυγόνο, ἡ θέρμανσι, τὸ ῥοῦχο, ἡ ἀνάπαυσι, ὁ ὕπνος κ.τ.λ. εἶ­νε ἀκατηγόρητα. Πότε ὅμως; Ἂν κάνῃς χρῆ­σι αὐτῶν στὸ μέτρο. Ἂν κάνῃς κατάχρησι, τότε ξέφυγες. Ἂν λ.χ. τρῶς γιὰ δέκα ἀνθρώπους, ἂν μεθᾷς, ἂν θέ᾿ς πολλὰ καὶ πανάκριβα ῥοῦχα, ἂν κάνῃς κατάχρησι τῆς ἀναπαύσεως καὶ γίνεσαι τεμπέλης· ἂν κάνῃς κατάχρησι τοῦ γενετησίου ἐνστίκτου καὶ γίνεσαι ἡδονο­θήρας, τότε εἶσαι σαρκικὸς ἄνθρωπος. Γίνεσαι πλέον ζῷο· «Ἄνθρωπος ἐν τιμῇ ὢν οὐ συ­ν­ῆκε, παρασυνεβλήθη τοῖς κτήνεσι τοῖς ἀνο­ήτοις καὶ ὡμοιώθη αὐτοῖς» (Ψαλμ. 48,13). Ὁ Χριστὸς ὅποιον βαδίζει κατὰ τὸ ἐπικούρειο δόγμα «Φά­γωμεν καὶ πίωμεν…» (Ἠσ. 22,13. Α΄ Κορ. 15,32), τὸν θεωρεῖ ἀνάξιο γιὰ τὰ ἀνώτερα· τὸν ὠνόμασε σκύλο καὶ χοῖρο. «Μὴ δῶτε τὸ ἅγιον τοῖς κυσὶ μη­δὲ βάλητε τοὺς μαργαρίτας ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν χοίρων» (Ματθ. 7,6). Αὐτοὶ πέρα ἀπ᾿ αὐτὴ τὴ γῆ δὲν βλέπουν τίποτε ἄλλο· γι᾿ αὐτοὺς δὲν ὑ­πάρχει οὐρανός, Θεότης, ἁγία Τριάς.
Β΄. Ἡ δευτέρα κατηγορία εἶνε κάπως ἀνώτερη. Ἐδῶ ἀνήκει ὁ ψυχικὸς ἄνθρωπος. Ἐ­κτὸς ἀπὸ τὸ φυσικὸ κύκλο ὁ ἄνθρωπος ἔχει καὶ νοῦ· αὐτὸ τὸν διακρίνει ἀπ᾿ ὅλα τ᾿ ἄλλα ζῶντα πλάσματα. Ὤ ὁ νοῦς! εἶνε τὸ τελειότερο κομπιοῦτερ. Τί συμβαίνει ὅμως· ὁ ἄν­θρωπος ὑπερηφανεύθηκε γιὰ τὴ διάνοιά του καὶ τὶς κατακτήσεις του. Ἡ ὑπερηφάνεια τὸν κάνει νὰ ὑπερτιμᾷ τὰς δυνάμεις του, ἐνῷ οἱ ὄντως μεγάλοι ἐπιστήμονες ἔχουν συνείδησι τῆς ἀτελείας τοῦ ἀνθρωπίνου ὄντος καὶ ὁ­μολογοῦν· «Ἓν οἶδα, ὅτι οὐδὲν οἶδα». Ἡ ὑπερη­φάνεια κάνει τὸν ἄνθρωπο σατανᾶ. Ὅποιος καυχᾶται γιὰ τὸ νοῦ του ἔχει ὑπερηφάνεια, ποὺ εἶνε χειρότερη ἀπὸ πορνεῖες καὶ μοιχεῖες, διότι εἶνε σατανικὸ πάθος, γιὰ τὸ ὁ­ποῖο ἡ ἁγία Γραφὴ λέει· «Κύριος (ὁ Θεὸς) ὑ­περηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδω­σι χάριν» (Παρμ. 3,34· Ἰακ. 4,6· Α΄ Πέτρ. 5,5). Αὐτὸς κατὰ τὸν ἀπόστολο Παῦλο εἶνε ὁ «ψυχικὸς ἄνθρωπος» (Α΄ Κορ. 2,14). Ἐδῶ ἀνήκουν καὶ οἱ λεγόμενοι κουλτουριάρηδες, ποὺ γέμισε ὁ τόπος. Αὐτοὶ ἀρέσκονται τάχατες στὴ λογοτεχνία, στὴν ποίησι, στὰ μουσικὰ ῥεύματα· κατ᾿ οὐσίαν κι αὐτοὶ σαρκικοί εἶνε.
Γ΄. Καὶ τώρα ἡ τρίτη κατηγορία. Εἶνε ὁ πνευ­ματικὸς ἄνθρωπος, ποὺ εἶνε ὁ πιὸ σπάνιος. Τί θὰ πῇ «πνευματικὸς (ἄνθρωπος)» (Α΄ Κορ. 2,15); Ἔ­χει κι αὐτὸς σῶμα καὶ φυσικὲς ἀνάγκες, ἀλλὰ ὑποτάσσει τὶς φυσικὲς ἀνάγκες στὸ πνεῦμα. Δὲν ἀφήνει τὴ σάρκα νὰ τὸν κυβερνᾷ. Σάρκα, ὑποτάξου! λέει, καὶ ἡ σάρκα ὑποτάσσεται. Ἔ­χει κι αὐτὸς νοῦ· ἀλλὰ γνωρίζει καλά, ὅτι ἡ δι­άνοιά του εἶνε μικρὴ πυγολαμπίδα μπροστὰ στὸ αἰώνιο φῶς, στὴν τρίφωτο ἁγία Τριάδα. Γι᾿ αὐτὸ λέει ἐν ταπεινώσει· «Λάλει, Κύριε, ὅ­τι ἀκούει ὁ δοῦλός σου» (Α΄ Βασ. 3,9-10). Ἔχει ἀνάγ­κες, ἔχει καὶ διάνοια, ἀλλὰ ὁ πνευματικὸς ἄν­θρωπος ζῇ στὴ σφαῖρα τοῦ πνεύματος.
Ὦ ἀδελφοί μου, τὰ αἰσθάνεσθε αὐτὰ ἢ φαίνονται σὰν κινέζικα; Φοβᾶμαι ὅτι δὲν τὰ νιώθετε, καὶ μοῦ ᾿ρχεται νὰ σηκωθῶ νὰ φύγω νὰ πάω στὸ Ἅγιο Ὄρος νὰ κλαίω. Οἱ Χριστιανοὶ σήμερα δὲν ἔχουν ὑψηλὰ ἐνδιαφέροντα. Μίλα τους γιὰ γάμους, γιὰ διαζύγια, γιὰ λεφτά, γιὰ πολιτική…· ἀκοῦνε. Ἀλλ᾿ ὅταν εἰσέλθουμε στὰ πνευματικὰ καὶ οὐράνια θέματα, ὅπως τὸ ὠκεάνιο θέμα τῆς ἁγίας Τριάδος, θ᾿ ἀρχίσουν νὰ χασμουριοῦνται. Κ᾿ ἐπειδὴ δὲν θέλω νὰ χασμουριέστε, θὰ πῶ ἕνα παράδειγμα, γιὰ νὰ καταλάβετε τί σημαίνει αὐτὸς ὁ ὕμνος τῆς Ἐκκλησίας ποὺ λέει «Ἁγίῳ Πνεύματι πᾶσα ψυ­χὴ ζωοῦται καὶ καθάρσει ὑψοῦται, λαμ­πρύνεται τῇ τριαδικῇ Μονάδι ἱεροκρυφίως».
Πάρτε ἕνα σίδερο πεταμένο σκουριασμένο μαῦρο ψυχρό, ποὺ δὲν τοῦ δίνει κανεὶς σημα­σία, καὶ βάλτε το στὴ φωτιά, στὸ καμίνι. Τί γίνε­ται; Ἀλλάζει. Φεύγει ἡ σκουριὰ καὶ τὸ μαῦ­ρο χρῶμα. Πυρώνει, γίνεται κατακόκκινο. Κι ἀ­κόμα γίνεται μαλακό, παίρνει ὅποιο σχῆμα τοῦ δώσῃ ὁ σιδηρουργός. Ἄλλαξε φύσι τὸ σίδερο; Ὄχι. Ἀλλὰ καθαρίστηκε, λαμ­πρύνθηκε. Κάτι τέτοιο μπορεῖ νὰ συμβῇ καὶ μὲ τὸν ἄν­θρω­πο. Μὲ καταλάβατε; Παραβολικῶς μιλῶ. Σκουριασμένο παλιοσίδερο εἴμαστε κ᾿ ἐμεῖς, ὅλο κακίες καὶ ἐλαττώματα. Ἂν ὅμως ἀφήσου­με τὸ χέρι τοῦ Θεοῦ νὰ μᾶς πάρῃ –ὦ Θεέ μου, βοήθησε νὰ τὸ πιστέψουμε καὶ νὰ τὸ ζητήσουμε–, θὰ μᾶς ῥίξῃ μέσ᾿ στὸ καμίνι του. Ποιό εἶνε τὸ καμίνι; Οἱ φλόγες τοῦ παναγίου Πνεύματος. Τότε θ᾿ ἀποκτήσουμε καθαρότητα καὶ λαμπρότητα. Αὐτὸ σημαίνει, ἀδελφοί μου, ὁ ὕμνος «Ἁγίῳ Πνεύματι πᾶσα ψυχὴ ζωοῦται καὶ καθάρσει ὑψοῦται, λαμπρύνεται τῇ τριαδικῇ Μονάδι ἱεροκρυφίως».
Τελείωσα. Παρουσίασα τὶς τρεῖς κατηγορί­ες ἀνθρώπων. Καθεμιὰ ἀπὸ αὐτὲς μπορεῖ ν᾿ ἀ­ποδοθῇ μὲ ἕνα σύμβολο. Σύμβολο τῆς πρώτης κατηγορίας, τῶν σαρκικῶν ἀνθρώπων, βάλ­τε ἕνα χοῖρο. Ἕνας φιλόσοφος ἔλεγε· Ἔρχον­ται στιγμὲς ποὺ αἰσθάνομαι ὅτι εἶμαι τὸ βρωμερώτερο κτῆνος. Τῆς δευτέρας κατηγορίας, τῶν ψυχικῶν ἀνθρώπων, σύμβολο θὰ βάλουμε τὸν διάβολο· αὐτὸς εἶνε ὁ κατ᾿ ἐξοχὴν ὑ­περήφανος. Ὁ διάβολος δὲν πόρνευσε, δὲν μοίχευσε, ἀλλὰ θέλησε νὰ στήσῃ τὸ θρόνο του ὑπεράνω τῶν ἄστρων, νὰ γίνῃ Θεός· νά τὸ ἁμάρτημά του. Καὶ σύμβολο τῆς τρίτης κατηγορίας, τῶν πνευματικῶν ἀνθρώπων, εἶνε τὸ περιστέρι τοῦ Ἰορδάνη, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο. «Ἁγίῳ Πνεύματι πᾶσα ψυχὴ ζωοῦται καὶ καθάρσει ὑψοῦται, λαμπρύνεται τῇ τριαδικῇ Μονάδι ἱεροκρυφίως».

* * *

Ἀδελφοί, ἂς ῥωτήσουμε τὸν ἑαυτό μας· Μήπως εἶμαι σαρκικὸς καὶ μὲ κυβερνοῦν οἱ ὀ­ρέξεις καὶ ἐπιθυμίες; μήπως εἶμαι ὑπερήφανος κ᾿ ἐγωιστής; Ζῇ μέσα μου τὸ Πνεῦμα τὸ ἅ­γιο, ζῇ ὁ Χριστός, ζῇ ἡ ἁγία Τριάς; Ἡ ἀπάν­τησι ἂς δοθῇ στὸ ἐξομολογητήριο. Ἐγὼ θὰ σᾶς πῶ μόνο, ὅτι σήμερα ἡ πλειονότης τῶν ἀν­θρώπων, τὸ 99%, εἶνε σαρκικοί. Σάρκες, ἄν­θρωποι τῆς ὀκᾶς. Δὲν ἀναπαύεται σ᾿ αὐτοὺς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο. Ἡ ἐποχή μας εἶνε «ὥσπερ αἱ ἡμέραι τοῦ Νῶε» (Ματθ. 24,37), ποὺ ἔγινε κατακλυσμὸς καὶ πνίγηκε κάθε ζωντανὴ ὕπαρξι. Γιατί; Τὸ λέει ἡ Γραφή· «Οὐ μὴ καταμείνῃ τὸ πνεῦμά μου ἐν τοῖς ἀνθρώποις τούτοις εἰς τὸν αἰῶνα διὰ τὸ εἶναι αὐτοὺς σάρκας», γιατὶ ἦ­ταν σάρκες (Γέν. 6,3). Ἔτσι εἴμαστε κ᾿ ἐμεῖς. Ἀ­καθαρσία καὶ ἀμετανοησία. Τὸ σὲξ ἔγινε πλέον ὁ θεὸς τοῦ αἰῶνος τούτου. Ἡ πρώτη ἀν­θρω­πότητα, ἐπὶ Νῶε, πνίγηκε στὰ νερὰ τοῦ κατακλυσμοῦ. Ἡ σημερινὴ ἀνθρωπότητα κινδυνεύει νὰ καῇ, σὰν τὰ ποντίκια, στὴ φωτιὰ τῆς πυρηνικῆς ἐνεργείας.
Ὦ Θεέ μου, ν᾿ ἀπελπιστοῦμε; Ὄχι. Ἡ Ἐκ­κλησία δίνει ἐλπίδα. Τί νὰ κάνουμε; Στροφὴ 180 μοιρῶν, νὰ μετανοήσουμε. Ἂς γονατίσου­με καὶ ἂς παρακαλέσουμε·
Πνεῦμα ἅγιο, ἔλα πάλι στὶς ψυχές μας, στὶς οἰκογένειες, στὰ σχολεῖα, στὸ στρατό, στὰ δικαστήρια, στοὺς ἄρχοντές μας, στὴ ζωή μας. Πνεῦ­σε, Πνεῦμα ἅγιο, γιὰ νὰ σωθοῦμε, καὶ «καθάρισον ἡμᾶς ἀπὸ πάσης κηλῖδος», ὁ εὐ­λογητὸς Θεὸς εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Τριάδος Πτολεμαΐδος τὴν Δευτέρα τοῦ ἁγίου Πνεύματος 8-6-1987 τὸ πρωὶ μὲ νέο τώρα τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 16-6-2003, ἐπανέκδοσις 19-5-2025.