Δωδεκαήμερο
Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΜΑ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2596

Τὰ ἅγια Θεοφάνεια
Σάββατο 6 Ἰανουαρίου 2024
Συντάκτης (†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος Ν. Καντιώτης

Ὁ Ἰορδανης γεωγραφικως, ἱστορικως και ἀλληγορικως

«Καὶ ἐγένετο ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις ἦλθεν Ἰησοῦς ἀπὸ Ναζαρὲτ τῆς Γαλιλαίας καὶ ἐβαπτίσθη ὑπὸ Ἰωάννου εἰς τὸν Ἰορδάνην» (Μᾶρκ. 1,9)

Ἕνα, ἀγαπητοί μου, ἀπὸ τὰ στοιχεῖα τῆς φύσεως τὰ ἀπολύτως ἀναγκαῖα γιὰ τὴ ζωὴ τοῦ ἀν­θρώπου εἶνε τὸ νερό, ποὺ γάργαρο καὶ διαυγὲς ἀ­ναβλύζει ἀπὸ τὶς πη­­γές. Νερὸ ἔχει μόνο τοῦτος ὁ πλανήτης, κανένας ἄλλος· γι᾽ αὐτὸ πουθενὰ ἀλ­λοῦ στὸ σύμπαν δὲν ὑ­πάρ­χει ζωή.
Οἱ πηγὲς σχηματίζουν ῥυάκια, τὰ ῥυ­άκια ποταμούς, λίμνες καὶ θάλασσες. Ποταμοὶ μεγάλοι, ὅ­πως ὁ Βόλγας τῆς ῾Ρωσί­­ας, ὁ Μισσισιπ­πῆς τῆς Ἀ­μερικῆς, ὁ Νεῖλος τῆς Αἰγύπτου, ὁ Γάγγης τῶν Ἰνδιῶν…, εἶνε γνωστοί.
Κανένας ὅμως ἀπ᾽ αὐτοὺς δὲν εἶνε τόσο γνω­­στὸς σὲ μικροὺς καὶ μεγάλους, μορφωμέ­νους καὶ ἀμόρφωτους, ὅσο ὁ –σχετικὰ πολὺ μικρός– ποτα­μὸς Ἰορδά­νης. Καὶ εἶνε τόσο δημο­φιλής, ὥσ­τε παίρ­νουν τὸ ὄνομά του καὶ ἄν­τρες (Ἰορδά­νης) καὶ γυναῖκες (Ἰορδάνα).
Τὸν ποταμὸ Ἰορδάνη ἀπεικονίζουν ζωγράφοι καὶ ὑ­μνοῦν ποιηταὶ καὶ ὑμνογράφοι, ὅπως ἀκοῦ­με νὰ ψάλλῃ σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας. Γι᾽ αὐτὸν λοιπὸν θὰ πῶ κ᾽ ἐ­γὼ λίγα λόγια. Ὁ Ἰορδάνης ἀ­πὸ 3 πλευρές· πρῶτον φυσι­κῶς, δεύτερον ἱστορι­κῶς, τρίτον ἀλληγορικῶς. Ζητῶ τὴν προσοχή σας.

* * *

⃝ Ὁ Ἰορδάνης φυσικῶς. Δὲν εἶνε εἴπαμε μεγάλος ποταμός. Πηγάζει ἀπὸ τὸ χιονοσκεπασμέ­νο Ἀ­ερμών, στὰ ὅρια Λιβάνου καὶ Συρίας. Διασχί­­ζει τὴν ἱερὰ γῆ καὶ τὴ χωρίζει σὲ δύο μέρη, τὸ ἀνατολικὸ ποὺ εἶνε τὸ κράτος τῆς Ἰορδανί­ας, καὶ τὸ δυτικὸ ποὺ εἶνε τὸ κράτος τοῦ Ἰσ­ραήλ. Κατεβαίνοντας πρὸς νό­τον ὁ Ἰορδάνης πέφτει στὴ χαριτωμένη λίμνη τῆς Γεννησαρὲτ ἢ Τιβεριάδος. Ἀπὸ ᾽κεῖ νερὸ ποὺ πλεονάζει φεύγει, ἑ­λίσσεται μέσα ἀπὸ μία ὡ­ραιότα­τη κοιλάδα καὶ τέλος τὰ ῥεύμα­τά του πέφτουν – ποῦ; στὴν κόλασι. –Στὴν κόλασι!;… Ναὶ στὴν κόλασι ποὺ λέ­γεται Νεκρὰ Θάλασσα. ῾Ρώτησα προσ­κυνητὰς καὶ μοῦ εἶπαν, ὅτι ἐκεῖ σχηματίζει κανεὶς μιὰ ἰδέα τῆς κολάσεως· πουλὶ ποὺ πετάει πάνω ἀπ᾽ αὐτὴν πέφτει νεκρό· ψάρι δὲν ζῇ στὰ σκοτεινὰ βάθη της. Ἐκεῖ ἦ­ταν κάποτε τὰ Σόδομα καὶ Γόμορρα, τὸ μέρος ὅπου ὁμοφυλόφιλοι ὠρ­γίαζαν μὲ παρὰ φύ­σιν ἀνωμαλί­ες· γι᾽ αὐτὸ πρῶτα κάηκαν μὲ φωτιὰ καὶ θειάφι, ἔ­πειτα τὸ ἔδαφος βούλιαξε, τὸ σκέπασαν τὰ νερά, κ᾽ ἔτσι ἔγινε ἡ Νεκρὰ Θάλασσα. Ἐκεῖ ὁ Ἰορδάνης ἐκβάλλει καὶ ἐκπνέει πλέον, ἐκεῖ εἶνε ὁ τάφος του.
Χαρακτηριστικὸ τοῦ Ἰορδάνη εἶνε ὅτι, ἐνῷ πη­γάζει ἀπὸ ψηλά, καταλήγει πολὺ χαμη­λά· ἡ κλίσι του ἀποτελεῖ μοναδικὸ φαινόμενο παγ­κοσμίως. Τρέχοντας σὲ μῆκος 220 χιλιομέ­­τρων κατεβαίνει ὅλο καὶ πιὸ βαθειὰ καὶ χω­ρὶς νὰ σχηματίζῃ καταρράκτες καταλήγει στὴ Νεκρὰ Θάλασσα μὲ διαφο­ρὰ ὕ­ψους 914 μέτρα.
Αὐτὰ λοιπὸν ἀπὸ φυσικῆς ἀπόψεως.
⃝ Ἀ­πὸ ἱστορι­κῆς ἀπόψεως τώρα, λέμε ὅτι δὲν ὑπάρχει ἄλ­λος ποταμός, ποὺ νὰ συνδέεται τόσο στενὰ μὲ τὴν ἱερὰ ἱστορία παλαιᾶς καὶ καινῆς διαθήκης ὅσο ὁ Ἰορδάνης. Καὶ ἀναφέρω μερικὰ θαυ­μαστὰ γεγονότα γύρω ἀπὸ αὐτόν.
Ἀνατολικὰ τοῦ ποταμοῦ σὲ ἀπόστασι λίγων χιλιομέτρων εἶνε τὸ ὄρος Ναβαῦ. Ἐ­κεῖ ἀνέβηκε ὁ Μω­υσῆς πρὶν πεθάνῃ καὶ ἀπὸ τὸ ὕψος του ἀντίκρυσε τὴ γῆ ποὺ ὑποσχέθηκε ὁ Θεός, τὴν ῥέουσα μέλι καὶ γάλα (Ἔξ. 3,8,17· 13,5· 33,3. Λευϊτ. 20,24. Ἀρ. 13,28· 14,8· 16,13,14. Δευτ. 6,3· 11,9· 26,9,10,15. Ἰησ. Ν. 5,6· Σ. Σειρ. 46,8. Ἰερ. 11,5. Βαρ. 1,20. Ἰεζ. 20,6,15). Κατόπιν ὁ διάδο­χός του, ὁ Ἰησοῦς τοῦ Ναυῆ, ὡ­δήγησε τὸ λαό, πέρασαν θαυ­ματουργικὰ τὸν Ἰ­ορδάνη (βλ. Ἰησ. Ναυ. κεφ. 3ο), κατέλαβαν τὴν ὠχυρωμένη Ἰεριχὼ κ᾽ ἔπειτα τ᾽ ἄλλα μέρη.
Κοντὰ ἐκεῖ ἔδρασε μιὰ ἄλλη μεγάλη προφητι­κὴ φυσιογνωμία, ὁ Ἠλίας ὁ Θεσβίτης. • Αὐ­τὸς στὸν χείμαρρο Κισσῶν, παραπόταμο τοῦ Ἰ­ορδάνου, ἔκανε τὸ νερὸ νὰ κοκκινίσῃ γιατὶ κατέ­σφαξε τοὺς ἱερεῖς τῆς αἰσχύνης (βλ. Γ΄ Βασ. 18,40). • Αὐ­τὸς κοντὰ στὸν χείμαρ­ρο Χορράθ, ἄλλον παραπόταμο τοῦ Ἰορδάνου, ἔ­ζησε στὰ χρόνια τῆς ἀνομβρίας πίνοντας νερὸ ἀπ᾽ τὸ ῥέμα καὶ τρώ­­γον­τας ψωμὶ καὶ κρέας ποὺ τοῦ ἔφερνε ἕ­νας κόρακας (βλ. ἔ.ἀ. 17,4). • Ἀπὸ ᾽κεῖ τέλος, ἀπὸ τὶς ὄ­χθες τοῦ Ἰορδάνου, ἀνυψώθηκε στὸν οὐ­ρανὸ πάνω σὲ πύρινο ἅρμα (βλ. Δ΄ Βασ. κεφ. 2ο), ἀφήνοντας διάδοχό του τὸν Ἐλισαῖο νὰ συνεχίσῃ τὴν προφητικὴ ἀποστολή.
Ἀπὸ τὴ ζωὴ τοῦ Ἐλισαίου ἀναφέρω μόνο τὴ θεραπεία τοῦ Ναιμάν (βλ. Δ΄ Βασ. κεφ. 5ο). Αὐτὸς ἦ­ταν ἔνδοξος στρατηγὸς τῆς Συρίας (ὅπως ἂς ποῦμε γιὰ τὴ Βρεττανία ὁ Οὐέλλινγκτον, γιὰ τὴ Γαλλία ὁ Ναπολέων, γιὰ ἐμᾶς ὁ Ἀλέξανδρος). Ἀλλὰ ἀ­σθένησε ἀ­πὸ λέπρα, νόσο βασανιστικὴ καὶ ἀνίατη τότε. Πῆγε στὸν Ἐλισαῖο καὶ ζήτησε βοήθεια. Ὁ Ἐλισαῖος τοῦ εἶπε· Θὰ θεραπευθῇς, ἐὰν γδυ­θῇς καὶ περάσῃς κο­λυμ­­πώντας ἑπτὰ φορὲς τὴν κοίτη τοῦ Ἰορδάνου. Παρὰ τὴν ἀρχικὴ δυσφορία του τελικὰ ὁ στρα­τη­γὸς ὑπάκουσε· πέρασε τὸν Ἰορδάνη ἑπτὰ φορές, καὶ βγῆκε ἀπὸ τὸ νερὸ ὑγιέστατος.
Ὅταν πλησίαζε ὁ καιρὸς τῆς ἐλεύσεως τοῦ Μεσσία, ἐκεῖ στὴν ὄχθη τοῦ Ἰορδάνου ἔ­στησε τὸ βῆμα του μὲ θεία ἐντολὴ ὁ ἀσκητι­κὸς Ἰωάννης ὁ Πρό­δρομος. Κήρυττε σὲ ὅλους μετάνοια καὶ τοὺς βάπτι­ζε. Ὁ λόγος του ἦταν βροντή, κεραυνὸς ποὺ συγκλό­νιζε τὶς συνειδήσεις. Χιλιάδες βαπτίσθηκαν τότε «ἐξ­ομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν» (Ματθ. 3,6. Μᾶρκ. 1,5).
Ἀλλὰ δὲν σᾶς εἶπα ἀκόμη τίποτα.
Τὸ μεγαλύτερο γεγονὸς ποὺ συνέβη στὸν Ἰ­ορδάνη, γεγονὸς παγκοσμίου σημασί­ας, εἶνε ὅ­τι στὰ ῥεῖθρα του βαπτίσθηκε ὁ ἴδι­ος ὁ Θεάνθρωπος, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός! Μέχρι τότε ὁ Ναζωραῖος ἦταν ἄγνωστος στὸ λαό· νήπιο καὶ βρέφος στὴ Βηθλεέμ, νέο καὶ μετὰ ἐργάτη στὴ Ναζαρέτ, ποιός τὸν ἤξετε; Ὅταν ὅμως ἔφτασε στὰ ῥεῖ­θρα τοῦ ποταμοῦ, τὸ μάτι τοῦ Βαπτιστοῦ τὸν διέκρινε καὶ τὸν ἔδειξε· δὲν ἦταν αὐτὸς ἕνας κοινὸς θνητός. Τό­τε φανερώθηκε ὅτι αὐ­τὸς εἶνε «ὁ Υἱὸς τοῦ ἀν­θρώπου» (Δαν. 10,16). Τότε ἀποκαλύφθηκε τὸ μυστήριο τῆς ἁγίας Τρι­άδος. Ἐκεῖ δόθηκε ἐπισήμως ἡ μαρτυρία, ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶνε Θεός. Αὐτὸ ἔγινε κατ᾽ ἐ­ξοχὴν σήμερα, τὴν ἁγία αὐτὴ ἡμέρα.
Εἶνε Θεός! Ἂν τὸ πιστεύῃς, εἶσαι Χριστιανός· ἂν δὲν τὸ πιστεύῃς, τ᾽ ἄλλα εἶνε παραμύθια, φιλολογία, κοινωνιολογία κ.τ.λ.. Ἡ βάσις, τὸ θεμέλιο, ἀποκαλύφθηκε σήμερα ἀκρι­βῶς· εἶνε Θεός! Καὶ ἂν ἐ­μεῖς τὸ ἀρνηθοῦμε, τὸ φωνάζει ὁ Ἰορδά­νης, τὸ ἁγι­ασμένο ὕδωρ, οἱ πέτρες, οἱ ποταμοί, τὰ ἄστρα· τὸ μαρτυρεῖ ὁ Βαπτιστής, ποὺ μπροστὰ σὲ ὅλους φώναξε· «Ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτί­αν τοῦ κόσμου» (Ἰω. 1,29)· τὸ βεβαιώνει ὁ οὐρανός, ποὺ ἄ­νοιξε· τὸ βεβαιώνει ἡ φωνὴ τοῦ Πατρὸς ποὺ σὰν παγκόσμια σάλπιγγα διακήρυξε «Σὺ εἶ (=εἶσαι) ὁ Υἱός μου ὁ ἀ­γαπητός»· τὸ βεβαιώνει τέλος τὸ Πνεῦμα τὸ ἅ­γιο, τὸ ὁποῖο κατῆλθε «ἐπ᾽ αὐτὸν ὡς περιστερά» (Μᾶρκ. 1,10-11).
Κηρύττουμε σήμερα τὸ μέγα γεγονός, ὅτι αὐ­τός, ὁ Χριστός, σῴζει τὸν κόσμο. Πολλοὶ παρουσι­άστηκαν ὡς σωτῆρες. Ὁ ἱστορικὸς Τόιμπι μέτρησε μέσα στὴν παγκόσμια ἱστορία 155 ψευδοσωτῆρες πού, ἀντὶ νὰ φέρουν σωτηρία, αἱ­ματοκύλισαν τοὺς λαούς· σωτήρας ὁ Λένιν, σωτήρας ὁ Κεμάλ, σωτήρας ὁ Χίτλερ κ.λπ.. Ἕ­νας ὅ­μως εἶνε ὁ ἀληθινός, ὁ ἐν ἀπολύτῳ ἐν­­νοίᾳ Σωτήρ· ἐκεῖνος ποὺ ἔσωσε, λύτρωσε, ἀνύψωσε τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὴν κτηνώδη κατάστασι μέχρι τοὺς γαλαξίες τοῦ οὐρανοῦ, τὸν ἐθέωσε. Γι᾽ αὐτὸ ἐνώπιόν του «πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐ­­πουρανί­ων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων» (Φιλ. 2,10). Αὐτὸς εἶνε ὁ βαπτισθεὶς γιὰ ἐμᾶς σήμερα στὰ ῥεῖ­θρα τοῦ Ἰορδάνου.
⃝ Καὶ τώρα, τρίτον, ἡ ἀλληγορικὴ ἔν­νοια τοῦ Ἰ­ορδάνου. Πήγαιναν καὶ πηγαίνουν πολλοὶ κάθε χρό­νο στοὺς Ἁγίους Τόπους, μπαίνουν μὲ εὐλάβεια στὸν Ἰορδάνη καὶ βαπτίζονται· αὐτοὺς τοὺς λένε χατζῆδες. Ἄλλοι ὅμως, ποὺ τοὺς μακαρίζουν καὶ τοὺς ζηλεύουν, δὲν ἔχουν τὶς δυνάμεις νὰ κάνουν αὐτὴ τὴν ἱεραποδημία. Ὅσοι λοιπὸν δὲν μποροῦν νὰ φτάσουν ὣς ἐκεῖ, μὴ στενοχωρηθοῦν. Ὑπάρχει τρόπος νὰ ἐκπληρώσουν τὴν ἐπιθυμία τους. Ὑ­πάρχει ἕνας ἄλλος Ἰορδάνης, ἀνώτερος, πολὺ ἀνώ­τερος· καὶ γιὰ νὰ μπῇς σ᾽ αὐτὸν δὲν χρειάζον­ται ἔξοδα. Ποιός εἶνε ὁ Ἰορδάνης αὐτός;
Ὅλοι τὸν περάσαμε ὅταν βαπτισθήκαμε βρέφη· εἶνε ἡ ἱερὰ κολυμβήθρα. Τί εἶνε ἡ κολυμβήθρα κα­τὰ τὴν πίστι μας; Τὸ νερό της, προτοῦ νὰ τὸ εὐλογή­σῃ ὁ ἱερεύς, εἶνε ἕνα κοινὸ νερό, ὅπως ὅλα τὰ νερά. Ἀπὸ τὴν ὥρα ὅμως ποὺ βάζει πετραχήλι καὶ τὸ εὐλογεῖ, δὲν εἶνε πλέον ὅπως τὸ νερὸ τῶν πη­γῶν· εἶνε ἁγιασμένο νερό, ἔχει –ἂς μοῦ ἐπιτραπῇ νὰ ἐκφραστῶ μὲ γλῶσσα σύγχρονη–, ἔχει «ῥαδιενέργεια». Ὅπως τρέχουν οἱ ἄνθρωποι στὴν Αἰδηψὸ καὶ στ᾽ ἄλλα ἰαματικὰ λουτρά, ἔτσι στὸ νερὸ τοῦ βα­πτίσματος ὑπάρχει πνευματικὴ ῥαδιενέργεια ποὺ σβήνει τ᾽ ἁμαρτήματα. Ὁ βαπτιζόμενος, προτοῦ νὰ βαπτιστῇ εἶνε «ἀράπης», μαῦρος· μετὰ τὸ βάπτισμα βγαίνει ἔξω ἄγγελος φωτεινός, εἶνε πιὸ λευκὸς κι ἀπὸ τὸ χιόνι. Αὐτὴ εἶνε ἡ πίστι μας. Καὶ μακάριος ὅ­ποιος μετὰ τὸ βάπτισμα δὲν ἔκανε καμμιά ἁμαρτία.
Ἀλλὰ ποιός ἀπὸ μᾶς, εἴτε παπᾶς εἴτε δεσπότης εἴτε ὁποιοδήποτε ἀξίωμα καὶ ἂν ἔχῃ, ποιός μπορεῖ νὰ καυχηθῇ ὅτι ἔμεινε καθαρὸς μετὰ τὸ βάπτισμα; Ἐγὼ δὲν κλαίω τὰ παιδάκια ποὺ τὰ παίρνει ὁ Θεὸς κοντά του μικρὰ μετὰ τὸ βάπτισμα· αὐτὰ εἶ­νε ἄγγελοι στὸν οὐ­ρανό. Ἐμεῖς ὅμως ἔχουμε ὅ­λοι ῥυπάνει τὸ χιτῶνα τοῦ βαπτίσματός μας. Γιὰ ἐμᾶς λοιπὸν ὑπάρχει δεύτερος Ἰορδάνης. Ποιός εἶνε αὐτός; Ἡ μετάνοια καὶ ἐξομολόγη­σις. Ὅποιος δὲν ἔχυσε δάκρυ κοντὰ στὸν πνευμα­τικὸ πατέρα, δὲν ἔνιωσε τί θὰ πῇ Χριστιανισμός.
Ἴσως καὶ πολλοὶ ἀπὸ σᾶς ποὺ μ᾽ ἀκοῦτε εἶστε ἀνεξομολόγητοι. Βαπτισμένοι μὲν εἶστε, ἀλλὰ ἀπὸ τὴ δεύτερη κολυμβήθρα δὲν περάσατε· καὶ ἂν μείνετε μέχρι τέλους ἔτσι, θὰ πᾶτε στὴν κόλασι. Γιὰ πολλὲς αἰτίες ἔχουμε κλάψει, λέει ὁ Ντοστογιέφσκυ· γιὰ τὸν πατέρα μας, γιὰ τὴ μάνα μας, γιὰ τὸ παιδί μας, γιὰ τὴν πατρίδα μας, γιὰ διάφορες θλίψεις. Δός μας, Κύριε, καὶ ἕνα δάκρυ σὰν αὐτὰ ποὺ ἔχυσε ἡ πόρνη, ὁ ἄσωτος, ὁ Πέτρος! Αὐτὸ τὸ δάκρυ εἶνε Ἰορδάνης ποταμός. Ὅταν στάξῃ αὐτὸ ἀπὸ τὸ μάτι γιὰ τ᾽ ἁμαρτήματά σου (πράξεις, λόγια, κακοὺς λογισμούς), τὸ δάκρυ αὐτὸ γίνεται Ἰορδάνης ποὺ μέσα σ᾽ αὐτὸν πλένονται τ᾽ ἁμαρτήματα.

* * *

Τὰ λέω, ἀγαπητοί μου, αὐτὰ γιὰ νὰ ὑπομνήσω τὴν εὐθύνη μας. Τὸν φυσικὸ Ἰορδάνη τὸν ξέρουμε, τὰ ἱ­στορικὰ γεγονότα γύρω ἀπὸ αὐτὸν τ᾽ ἀκούσαμε, τὸν ἀλληγορικὸ Ἰορδάνη στὸ βάπτισμα τὸν περάσαμε. Τί μένει· νὰ περάσουμε καὶ ἀπὸ τὸν καθαρτικὸ Ἰορδάνη τῆς μετανοίας καὶ τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως.
Γιὰ νὰ γίνῃ λοιπὸν καὶ αὐτό, πρέπει νὰ πιστέψουμε. Καὶ ἡ πίστις εἶνε δωρεὰ τοῦ Θεοῦ, ποὺ δίδεται στοὺς ἁπλοῦς καὶ ταπεινοὺς τῇ καρδίᾳ, σὰν τοὺς ποιμένες, τοὺς ψαρᾶδες, τ᾽ ἀθῷα παιδιά. Ὤ, πόσο θὰ ἤθελα νὰ ἔχω αὐτὴ τὴν πίστι! Ἂς πιστέψουμε κ᾽ ἐμεῖς σήμερα στὸν Κύριό μας Ἰησοῦν Χρι­στόν, τὸν ὁποῖον πᾶσα ἡ κτίσις ὑμνεῖ καὶ δοξάζει εἰς αἰῶνας αἰώνων· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Γεωργίου πόλεως Φλωρίνης τὴν Τρίτη 6-1-1976. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 29-11-2023.