Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΜΒ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2681

Τοῦ ἁγ. μεγαλομάρτυρος Προκοπίου
Τρίτη 8 Ἰουλίου 2025
Ομιλια Μητροπολιτου Φλωρινης π. Αυγουστινου Καντιωτου

Ἡ ἀγαθη προαιρεσι ὁδηγει στην Πιστι

Σήμερα, ἀγαπητοί μου, 8 Ἰουλίου, ἑορτάζει ὁ μεγαλομάρτυς ἅγιος Προκόπιος. Ὁ σημερι­νὸς ἅγιος δὲν ἦταν ἐξ ἀρχῆς πιστὸς στὸν ἀληθινὸ Θεό· ἦταν ἄπιστος, εἰδωλολάτρης.
Ἂς ἀνοίξουμε τὰ βιβλία τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ ἂς διαβάσουμε τὸ συναξάρι τοῦ ἁγίου, γιὰ νὰ δοῦμε πότε ἔζησε καὶ πῶς γνώρισε τὴν πίστι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ βίος του μᾶς μεταφέ­­­ρει στὰ τέλη τοῦ 3ου αἰ­ῶνος μετὰ Χριστόν, ὅταν αὐτοκρά­τωρ τοῦ ῾Ρω­μαϊ­κοῦ κράτους ἦ­ταν ὁ φοβερὸς Διοκλητι­ανός (284-305 μ.Χ.), ἕνας ἀπὸ τοὺς σκληρότε­ρους δι­ῶ­κτες τοῦ Χριστιανισμοῦ.

* * *

Βλέπουμε, ἀγαπητοί μου, ὅτι ὁ ἅ­γι­­ος αὐ­τὸς ἔζησε σὲ κοινωνία εἰ­δωλολατρικὴ καὶ σὲ χρόνια ποὺ οἱ Χριστιανοὶ ἦ­ταν πολὺ λί­γοι. Ἀπὸ πλευ­ρᾶς θρησκείας γεννήθηκε στὰ Ἰεροσόλυμα σὲ οἰ­­κο­γένεια μικτή. Ὁ πα­­τέρας του, ποὺ λεγόταν Χριστοφόρος, ἦταν πιστὸς στὸ Χριστό, ἀλλ᾽ ἀπέθανε νωρὶς καὶ τὸν ἄφησε ὀρφανό. Ἡ μητέρα του, ποὺ λε­γόταν Θεοδοσία, ἦ­ταν φανα­τικὴ εἰδωλολάτρισσα καὶ ἀ­νέ­λαβε τὴν ἀνατροφή του. Τί ἐξέλιξι θὰ περί­μενε κανεὶς νὰ ἔχῃ αὐτὸς ὁ νέος; Καὶ ὅμως ἡ ἀγαθή του προαίρεσι τὸν ὡδήγησε ἀπὸ τὴν εἰδωλολατρία στὴν πίστι τοῦ Χριστοῦ.
Πῶς ὁ ἅγιος Προκόπιος μεταβλήθηκε; Ἡ ἀλλαγή του μοιάζει πολὺ μὲ τοῦ ἀ­­ποστόλου Παύλου καὶ τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου. Ὁ ἀ­πόστολος Παῦ­­λος, φανατικὸς διώκτης τῶν Χρι­στιανῶν, πήγαινε νὰ συλλά­βῃ πιστοὺς γιὰ νὰ τοὺς φέρῃ δεμένους νὰ δικαστοῦν· καθὼς ὅ­μως πλησίαζε στὴ Δαμασκὸ εἶδε ὅραμα συν­­ταρακτικό, φῶς ἐκτυφλωτικὸ τὸν θάμπωσε κι ἄκουσε τὸ Χριστὸ νὰ τοῦ λέῃ «Σαοὺλ Σαούλ, τί με διώκεις;» (Πράξ. 9,4· 22,7· 26,14)· ἔτσι ἄλλαξε ζωή. Ὁ δὲ μέγας Κωνσταν­τῖ­νος, ὅταν ἦταν ἀ­κόμα εἰδωλολάτρης, εἶδε τὸ θαυμαστὸ ἐκεῖ­νο ὅραμα στὸν οὐρανό, ἀστέρια νὰ σχηματίζουν τὸν τίμιο σταυρὸ μὲ τὴν ἐπιγρα­­φὴ «ΕΝ ΤΟΥΤῼ ΝΙΚΑ»· ἔτσι πίστεψε καὶ νίκησε. Ὅπως λοιπὸν κάλεσε ὁ Θεὸς ἐκείνους, ἔτσι κάλεσε καὶ τὸν ἅγιο Προκόπιο, μὲ ἕνα θαυμαστὸ ὅ­ραμα.
Ἡ Θεοδοσία πῆρε τὸν υἱό της, ποὺ ἀρχικὰ λεγόταν Νεανίας, τὸν ὡδήγησε στὸν Διοκλητιανό, ποὺ τότε βρισκόταν στὴν Ἀντι­όχεια, καὶ κατάφερε δίνοντας καὶ χρήματα νὰ δι­­οριστῇ ἀπὸ τὸν αὐ­τοκράτορα ὁ υἱός της δούκας τῆς Ἀλεξανδρείας, μὲ τὴν ἐν­­τολὴ νὰ ἐκτελέ­σῃ αὐτὸς ἐ­κεῖ τὸν διωγμὸ καὶ νὰ τιμω­ρήσῃ τοὺς Χριστι­ανούς. Βαδίζον­τας ὅ­μως ὁ δούκας πρὸς τὴν Ἀλεξάνδρεια ξέσπασαν αἴφνης ἀ­στρα­πὲς καὶ βροντές, ἄκουσε ἀπὸ τὸν οὐ­ρα­νὸ φωνὴ νὰ τὸν καλῇ μὲ τὸ ὄνομά του, νὰ τὸν ἐπιπλήττῃ γιατὶ διώκοντας τοὺς Χριστιανοὺς στρέφεται κατὰ τοῦ Θεοῦ, καὶ νὰ τὸν ἀ­πειλῇ ὅτι, ἐὰν δὲν ἐγκαταλείψῃ αὐτὴ τὴν ἐπιχείρησι τοῦ δι­ωγμοῦ τῶν Χριστιανῶν, θὰ θανατωθῇ. Αὐτὸς τὴ στιγμὴ ἐκείνη παρακάλεσε ἐκεῖνον ποὺ τοῦ ἔ­λεγε τὰ λόγια αὐτὰ νὰ τοῦ ἐμφανισθῇ πιὸ καθαρά. Τότε εἶδε ἕνα σταυρὸ νὰ λάμ­πῃ σὰν κρύσταλλο καὶ ἄκουσε ἀπὸ αὐ­τὸν φωνὴ νὰ τοῦ λέῃ· «Ἐγὼ εἶμαι ὁ ἐσταυρω­μέ­νος Υἱὸς τοῦ Θεοῦ». Ἐκεῖ τοῦ ἀποκαλύφθη­κε ὅ­λο τὸ μυ­στήριο τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας. Διακόπτει λοιπὸν τὴν πορεία του, γυρίζει στὴ Σκυθόπολι τῆς Παλαιστίνης καὶ διατάζει νὰ τοῦ κατασκευάσουν ἕνα σταυρὸ ἀπὸ χρυσὸ καὶ ἀ­σήμι σὰν ἐκεῖνον ποὺ εἶδε στὸ ὅραμα.
Ἔτσι πίστεψε, ἀποφάσισε νὰ γίνῃ Χριστια­νὸς καὶ βαπτίσθηκε. Ἀπὸ ἐκεῖ ἀρχίζει ἡ νέα περίοδος τῆς ζωῆς του, ἡ ζωὴ ἐν Χριστῷ.
Ἐνῷ διατηροῦσε ἀκόμη τὸ ἀξίωμά του εἶχε μία πολεμικὴ ἐπιτυχία, κατήγαγε μεγάλη νίκη κατὰ τῶν Σαρακηνῶν. Ἡ μητέρα του τὸν προέτρεπε νὰ προσφέρῃ εὐχαριστήριες θυσίες στὰ εἴδωλα. Αὐτὸς τότε ἀρνήθηκε καὶ τῆς φα­­­­νέρωσε πλέον ποιόν πίστεψε καὶ λατρεύει. Ἄ­σπλαχνη μάνα ἐ­κείνη πηγαίνει ἀ­μέσως καὶ τὸν καταγγέλλει ὡς Χριστι­α­νὸ στὸν βασιλέα. Αὐ­τὸς ἀ­ναθέτει στὸν ἡγεμόνα τῆς Καισαρείας τῆς Παλαιστίνης Οὔλκιο νὰ τὸν ἀνακρίνῃ. Μπροστά του ὁ γενναῖος δοῦλος τοῦ Χριστοῦ ὡμολόγησε μὲ παρρησία τὴν πίστι του. Κατ᾽ ἐν­­τολὴν τοῦ Οὐλκίου τὸν χτύπησαν σκληρὰ καὶ τὸν ἔκλεισαν δέσμιο στὴ φυλακὴ βλέπον­τάς τον μισοπεθαμένο πλέον. Τότε ὅμως τὸν ἐπισκέφθηκε ὁ Κύριος, τὸν ἔλυσε ἀπὸ τὰ δεσμὰ καὶ τοῦ χάρισε τὸ νέο ὄνομα Προκόπιος.
Μετὰ ἀπὸ αὐτὰ ὡδήγησαν τὸν φυλακισμένο μέσα στὸ ναὸ τῶν εἰ­δώλων. Μὲ τὴν προσ­ευχή του ἔκανε τὰ εἴδωλα ποὺ ὑπῆρχαν ἐκεῖ νὰ πέσουν καὶ νὰ συντριβοῦν. Τὸ θαυμα­στὸ αὐτὸ γεγονὸς ἦταν ἐκεῖνο ποὺ εἵλκυσε στὴν πίστι τοῦ Χριστοῦ πολλούς, μέχρι κι αὐ­τὴν ἀκόμα τὴ σκληρὴ εἰδωλολάτρισσα μάνα του, ἡ ὁποία ἔγινε Χριστιανή. Ἔφερε λοιπὸν στὸ Χριστὸ τοὺς στρατι­ῶτες δύο ταγμάτων μαζὶ μὲ τοὺς στρατηγούς των, τὸ Νικόστρατο καὶ τὸν Ἀν­τίοχο· εἵλκυσε στὴν πίστι 12 ἀ­κόμη γυναῖκες συγκλητικές, συζύγους δηλα­δὴ ἐπισήμων ἀνδρῶν· καὶ τέλος εἵλκυσε καὶ αὐ­τὴ τὴ μητέρα του, τὴ Θεοδοσία. Ὅλοι αὐτοὶ μαρτύρη­σαν καὶ ἀποκεφαλίσθηκαν. Τὰ βάσανα ὅ­μως τοῦ ἁγίου Προκοπίου δὲν τελείωσαν. «Ὧ­­δε ἡ ὑπομονὴ τῶν ἁγίων» (Ἀπ. 13,10· 14,12).
Κατόπιν ἀνακρίνεται ἀπὸ νέο ἡγεμόνα, τὸν Φλαβιανό, ὁ ὁ­ποῖος διαδέχθηκε τὸν Οὔλκιο. Αὐτὸς δίνει διαταγὴ σὲ κάποιον ὑπηρέτη ποὺ λεγόταν Ἀρχέλαος νὰ χτυπήσῃ τὸν ἅγιο Προκόπιο μὲ σπαθὶ στὴν κοιλιά, μὰ μόλις ἐκεῖνος σηκώνει τὸ χέρι ἐναντίον του πέφτει στὴ γῆ νεκρός. Καὶ ὁ ἅγιος μεγαλομάρτυς ὑπομένει ἀλύγιστος τοὺς τελευταίους πλέον βασανισμούς. Τὸν τεντώνουν μὲ σχοινιά, τοῦ ξύνουν τὸ σῶμα, τὸν ἁπλώνουν πάνω σὲ ἀναμμένα κάρβουνα νὰ ψηθῇ καὶ καταβρέχουν τὰ ἐγκαύματά του μὲ ξίδι· τοῦ βάζουν στὴ φούχτα φωτιὰ καὶ λιβάνι καὶ αὐτὸς κρατάει τὸ χέρι του ἀκίνητο μέχρι ποὺ καίγεται ὁλόκληρο, γιὰ νὰ μὴ φανῇ στοὺς ἀσεβεῖς ὅτι πετώντας τὴ φωτιὰ μὲ τὸ λιβάνι προσ­φέρει θυσία στὰ εἴ­δωλα. Καὶ μετὰ ἀπ᾽ ὅλα αὐτὰ τὸν κρεμοῦν, τοῦ ξύνουν τὸ σῶμα, τοῦ δένουν τὰ χέρια· ἀλλ᾽ ἐνῷ ἑτοιμάζονται νὰ τὸν ῥίξουν σὲ πυρωμένο φοῦρνο, μόλις ἔκανε τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ τοῦ Κυρίου, ὁ φοῦρνος σβήνει.
Τέλος τὸν καταδικάζουν ν᾽ ἀποκεφαλισθῇ μὲ σπαθί· καὶ μόλις τοῦ κόβουν τὸν αὐχένα ἀνεβαίνει στεφανωμένος στοὺς οὐρανούς.

* * *

Τί ἦταν πρῶτα ὁ ἅγιος Προκόπιος, ἀδελφοί μου; Ὅ,τι τὸν δίδαξε ἡ εἰδωλολάτρισσα μάνα· ἦταν ἄπιστος, εἰδωλαλάτρης, πίστευε καὶ λά­τρευε τὰ δαιμόνια. Ἦταν σκοτάδι – νύχτα, κ᾿ ἔ­γινε φῶς – ἡμέρα· ἦταν λύκος ἄγριος κ᾿ ἔγινε πρόβατο, ἦταν κοράκι μαῦρο κ᾿ ἔγινε περιστέρι λευκό, ἦταν εἰδωλολάτρης κ᾿ ἔγινε Χριστιανός. Πῶς; Μὲ τὸ θαῦμα τοῦ τιμίου Σταυροῦ. Ἄκουσε φωνὴ ἀπὸ τὸν οὐ­ρανό, δέχτηκε τὴν πρόσκλησι, πίστεψε κ᾿ ἔγινε μάρτυρας καὶ ὁμολογητὴς τῆς πίστεώς μας. Κι ὅταν πίστεψε στὸ Χριστὸ κ᾽ ἔγινε πιστὸ ὄργανο τῆς θείας βουλήσεως, κατώρθωσε ὅσα δὲν κα­τορθώνουν παπᾶδες καὶ δεσποτάδες.
Λένε μερικοί, ὅτι τὸ Εὐαγγέλιο εἶνε γιὰ τοὺς ῥασοφόρους, καλογέρους καὶ πα­πᾶδες. Ὄχι· τὸ Εὐαγγέλιο εἶνε γιὰ ὅλους ἀνεξαιρέτως, εἶνε ὅπως ὁ ἥλιος τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἡ αὔρα τῆς γῆς.
Στενάζει ἡ Γῆ ζητώντας σωτηρία. Μία εἶνε ἡ ἐλπίδα τοῦ κόσμου. Δὲν εἶνε οὔτε ἡ ᾿Αμερι­­­κὴ οὔτε ἡ ῾Ρωσία, οὔτε οἱ ἀλλαγὲς καθεστώ­­των καὶ κυβερνήσεων. Ποιά εἶνε ἡ ἐλπίδα μᾶς τὸ δείχνει σήμερα ὁ ἅγιος Προκόπιος.
Ἦταν ἄνθρωπος εὐθύς, εἰλικρινὴς καὶ τίμιος. Λάτρευε τὸ ψεῦδος γιατὶ δὲν τὸν εἶχε κανεὶς διδάξει τὴν ἀλήθεια. Ὁ Κύριος ὅμως, ποὺ γνωρίζει τὰ μύχια τῶν καρδιῶν, εἶδε καὶ τὴ δική του καρδιά, εἶδε ὅτι ἔχει ἀγαθὴ προαίρεσι καὶ ἀγαπᾷ τὴν ἀλήθεια. Καὶ τοῦ ἐμφανίστηκε μὲ τρόπο συγκλονιστικό, μὲ σεισμὸ ποὺ γκρέμισε τὰ εἴδωλα. Κι ὅταν ἡ Ἀλήθεια μὲ ἄλφα κεφαλαῖο, ὅταν δηλαδὴ ὁ Χριστός, ἔλαμψε μπροστά του, τότε ὁ ἅγιος Προκόπιος τὴν δέχθηκε, τὴν ἀσπάστηκε· ἀλλὰ καὶ τὴν κήρυξε στοὺς ἀνθρώπους, καὶ τὴν ὡμολόγησε ἐνώπιον ἡγεμόνων, καὶ τέλος τὴν ὑ­πέγραψε καὶ μὲ τὸ αἷμα του. Τίποτα δὲν τὸν ἐμ­πόδισε· οὔτε ἡ μάνα του, οὔτε ἡ νεαρὰ ἡλικία του, οὔτε τὸ ὑψηλὸ ἀξίωμά του, οὔτε ἡ σχέσι του μὲ τὸν αὐτοκράτορα καὶ τοὺς ἄλ­λους ἀξιωματούχους τοῦ κράτους. Ὅλα τὰ κατεφρόνησε, ὅ­λα τὰ θυσίασε γιὰ τὸ Χριστό· καὶ συγγένεια, καὶ ὑψηλὴ θέσι, καὶ μέλλον, καὶ ζωή, καὶ πνοή, καὶ τὸ αἷμα του.
Ἑορτάζει σήμερα. Καὶ ἡ ἑορτή του φωνάζει σὲ κάθε καλοπροαίρετον ἄνθρωπο ποὺ διψᾷ γιὰ τὴ Χάρι καὶ τὴν Ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ· Ἂς μὴ πιστεύουν οἱ ἄλλοι, δικαίωμά τους· ἐ­σὺ ζήτησε καὶ βρὲς τὸν Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν σταυρωθέντα καὶ ἀναστάντα γιὰ τὴν σωτηρία μας, καὶ δέξου τὴν συγκλονιστική του Ἀλήθεια ποὺ εἰσάγῃ στὴν σωτηρία.
Μακάρι σὲ ὅλους ν᾽ ἀστράψῃ τὸ φῶς καὶ νὰ γίνῃ ὁ σεισμὸς ποὺ γκρεμίζει τὰ εἴδωλα.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Σύνθεσι ἀπομαγνητοφωνημένων ἀποσπασμάτων δύο ὁμιλιῶν, οἱ ὁποῖες ἔγιναν στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Προκοπίου Κλαδορράχης – Φλωρίνης τὴν 8-7-1979 καὶ τὴν 8-7-1990, μὲ νέο ἑνιαῖο τώρα τίτλο. Καταγραφή, σύνθεσις καὶ ἀναπλήρωσις 28-5-2025.