Κυριακη προ της Υψωσεως του Τιμιου Σταυρου – Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Σεπ 7th, 2025 | 
Filed under: ΜΗΝΥΜ. ΠΑΡΑΛ. ΠΡΟΩΘ.
Προλογος
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί μια συγκεντρωτική και βαθιά θεολογική μελέτη των σπουδαίων στίχων του κατα Ιωάννην 3:13-17, όπου ο άγιος Ευαγγελιστής αποκαλύπτει το υπέρτατο μυστήριο της θείας Οικονομίας. Σε αυτές τις γραμμές, η ζωντανή φωνή του Χριστού διαχέεται με απεριόριστη αγάπη και αληθινή συμπόνια, προσφέροντας στον άνθρωπο την αιώνια λύτρωση μέσω της θυσίας του Μονογενούς Υιού.
Μέσα από αυτή την ανάλυση, ο αναγνώστης καλείται να εμβαθύνει στο άφθονο νόημα της Σταυρικής Θυσίας, να αναγνωρίσει την πρωτοβουλία του Θεού στη σωτηρία του κόσμου και να ανταποκριθεί με ταπείνωση και πίστη στο μεγάλο δώρο της θείας υιοθεσίας. Εδώ, η θεότητα και η ανθρωπότητα του Υιού του Θεού λάμπουν με απαράμιλλο φως, θυμίζοντας σε κάθε ψυχή ότι ο δρόμος προς τη ζωή είναι ανοιχτός για όλους όσους επιλέγουν να πιστέψουν.
Αυτό το κείμενο δεν είναι απλώς μια διδακτική παρουσίαση, αλλά μια προσκληση για νοερή και καρδιακή συμμετοχή στο σωτήριο έργο του Χριστού — ένα έργο αγάπης που ξεπερνά κάθε ανθρώπινη λογική και ελπίδα.
Στην καρδιά του Αγίου Ευαγγελίου κατά Ιωάννην, οι στίχοι αυτοί (Ιωάν. 3:13-17) λάμπουν ως ο πιο συγκεντρωτικός και λαμπρός οδηγός που μας αποκαλύπτει το πλήρες βάθος του Θείου Μυστηρίου. Εδώ, στην ομιλία του Κυρίου με τον Νικόδημο, έναν άρχοντα που ήρθε κατά τη διάρκεια της νύχτας αναζητώντας το φως, ακούμε όχι απλώς μια θεολογική διδασκαλία, αλλά την αυτοαποκάλυψη του Ιδίου του Θεού.
Αυτά τα λόγια δεν είναι θεωρία. Είναι η ζωντανή και ζωοποιός Αλήθεια. Είναι η απόλυτη απάντηση στο ανθρώπινο δίλημμα της θνητότητας, της αμαρτίας και της προσπάθειας να φθάσει κανείς στον Ουρανό με δικές του δυνάμεις. Εδώ, ο Χριστός διασπείρει κάθε σύγχυση: Η σωτηρία δεν είναι ανάβαση του ανθρώπου προς τον Θεό, αλλά κάθοδος του Θεού προς τον άνθρωπο.
Μέσα από αυτή την περικοπή, ο Ιωάννης ο Θεολόγος μας οδηγεί στο βάθος του εαυτού του του Θεού: την αγάπη. Δεν είναι μια συναισθηματική αγάπη, αλλά μια αγάπη που ενεργεί, που παραδίδει, που θυσιάζει. Είναι η αγάπη του Πατέρα που προσφέρει το Αγαπημένο Του Παιδί, τον Μονογενή, όχι για να κατακρίνει έναν κόσμο άξιο καταδίκης, αλλά για να σώσει έναν κόσμο που έχει χαθεί.
Αυτός ο λόγος αποτελεί την αφετηρία για να κατανοήσει κανείς όλη την Ορθόδοξη πίστη: τη θεότητα του Χριστού, το σωτήριο νόημα του Σταυρού, την καθολική πρόσκληση στη σωτηρία και τον σκοπό της ύπαρξής μας, που είναι η ζωή αιώνιος, η κοινωνία με τον Θεό. Είναι το κήρυγμα που μετατρέπει τον τρόμο της κρίσης σε ελπίδα λύτρωσης και που καλεί κάθε ανθρώπινο πρόσωπο να απαντήσει με πίστη σε αυτή την προηγούμενη (προλαμβάνουσα-αγαπηθήκαμε πρώτοι) και υπερνικήσα (ξεπέρασε κάθε εμπόδιο) αγάπη.
Ας προσεγγίσουμε λοιπόν αυτό το κείμενο όχι μόνο με το μυαλό, αλλά και με την καρδιά ανοιχτή, έτοιμοι να ακούσουμε τον Ίδιο τον Λόγο του Θεού να μας μιλά και να μας καλεί στη σωτηρία.
καὶ οὐδεὶς ἀναβέβηκεν εἰς τὸν οὐρανὸν εἰ μὴ ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς, ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ὁ ὢν ἐν τῷ οὐρανῷ (Ιω. 3,13)
Αυτός ο στίχος αποτελεί την απάντηση του Κυρίου στον Νικόδημο, που δείχνει την απόλυτη ανεπάρκεια του ανθρώπου και την απόλυτη ανάγκη για τη θεϊκή πρωτοβουλία της σωτηρίας. Εδώ, ο Ιησούς Χριστός αποκαλύπτει το μυστικό της ταυτότητάς Του, που είναι το κλειδί για να κατανοήσει κανείς τα πάντα.
Η Αδυναμία του Ανθρώπου: «Κανείς δεν ανέβηκε…»
Ο άνθρωπος,λόγω της πτώσης, βρίσκεται σε μια κατάσταση πνευματικής «καθόδου». Η ύπαρξή του είναι προσανατολισμένη προς τη γη, προς το χωρισμό από τον Θεό. Η φύση του, πληγωμένη από την αμαρτία, είναι αδύνατη να ανακατάκτησει μόνη της την προνομιακή της θέση, την «ανάβαση» στην ουράνια κοινωνία με τον Θεό. Όπως λέει και ο Ψαλμωδός: «Ποιος ανεβήκε στο βουνό του Κυρίου…;» (Ψαλμ. 23:3). Η ανάβαση προϋποθέτει αγνότητα και δικαιοσύνη, που ο άνθρωπος έχει χάσει. Κανένας προφήτης, κανένας πατριάρχης, ούτε καν ο Μωυσής που ανέβηκε στο Σινά, δεν «ανέβηκε» πραγματικά στον Ουρανό, στην αυλή της Θεότητας. Η ανθρώπινη προσπάθεια, από μόνη της, είναι ανεπαρκής.
Η Μοναδικότητα του Χριστού: «…εκτός από εκείνον που κατέβηκε»
Εδώ βρίσκεται η ουσία της αποκάλυψης.Η σωτηρία έρχεται «από πάνω». Ο Ιησούς δεν είναι ένας απλός άνθρωπος που «ανήλθε» ψηλά μέσω της πνευματικότητάς του. Είναι «ο καταβὰς ἐκ τοῦ οὐρανοῦ» — ο προαιώνιος Λόγος του Θεού, η Δεύτερη Υπόσταση της Αγίας Τριάδας. Η ύπαρξή Του ξεκινάει όχι στη Γη, αλλά στην αγκαλιά του Πατέρα, πριν από τους αιώνες. Αυτή η «κάθοδος» είναι η Ενανθρώπηση. Ο Ίδιος ο Θεός περνάει τη διόριση που χώριζε τον δημιουργό από το δημιούργημά Του και έρχεται να βρεθεί στη θέση μας.
Ο Τίτλος «ὁ Υἱὸς τοῦ Ἀνθρώπου»
Αυτός είναι ο τίτλος που ο Ιησούς προτιμά για τον Εαυτό Τού.Δεν είναι απλώς μια ένδειξη της ανθρωπότητάς Του. Είναι ένας χριστολογικός τίτλος που προέρχεται από το βιβλίο του Δανιήλ (7:13-14), όπου «ως Υιός Ανθρώπου» έρχεται στα σύννεφα του ουρανού και Του δίνεται βασιλεία, δόξα και εξουσία που δεν θα καταλυθεί. Ο τίτλος αυτός, λοιπόν, ενώνει αχώριστα την πραγματική ανθρωπότητά Του (γνήσιος άνθρωπος) και την θεϊκή Του εξουσία και δόξα (γνήσιος Θεός). Είναι ο Θεάνθρωπος. Εκφράζει το γεγονός ότι Αυτός που μιλάει, που κατέβηκε, είναι ταυτόχρονα ο απόλυτος Θεός και ο απόλυτος Άνθρωπος.
Συνολική Σημασία και Θεολογικό Βάθος:
· Μόνος Μεσίτης: Ο στίχος αυτός δηλώνει ξεκάθαρα ότι υπάρχει Μόνο ένας μεσίτης ανάμεσα στον Θεό και τους ανθρώπους: ο άνθρωπος Ιησούς Χριστός (Α’ Τιμ. 2:5). Η σωτηρία δεν είναι μια ιδέα που ανακαλύπτουμε, αλλά ένα Πρόσωπο που συναντάμε. Είναι η Ανατροφή της ανόδου μας. Αυτός κατέβηκε για να μας ανεβάσει. Η Ανάστασή Του ανοίγει για την ανθρωπότητα τον δρόμο προς τον Παράδεισο, που είχε κλείσει από την πτώση.
· Η Οικονομία της Σωτηρίας: Ολόκληρο το σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία μας (η Οικονομία) βασίζεται σε αυτή τη «κίνηση» του Υιού. Η κάθοδός Του (Ενανθρώπηση, Σταυρός) είναι η προϋπόθεση για την άνοδό μας (θέωση). Δεν ανεβαίνουμε με τις δυνάμεις μας, αλλά «κολλημένοι» σ’ Αυτόν που είναι η «Αναγωγή» (Ανατολή από ψηλά). Μέσα από την Εκκλησία, τα Μυστήρια (ιδιαίτερα το Βάπτισμα και την Θεία Ευχαριστία), ενωνόμαστε με Αυτόν που κατέβηκε και ανέβηκε, και έτσι συμμετέχουμε στην ανάβασή Του.
· Απάντηση στον Νικόδημο: Ο Νικόδημος ήρθε νυχτών, στο σκοτάδι της άγνοιας. Ο Χριστός του λέει ότι για να δει κανείς τη Βασιλεία του Θεού, πρέπει να γεννηθεί «ανώθεν» (Ιωάν. 3:3), μια λέξη που σημαίνει ταυτόχρονα «ξανά» και «από ψηλά». Αυτός ο στίχος είναι η εξήγηση: η «γέννηση από ψηλά» είναι δυνατή μόνο γιατί ο Ίδιος ο Υιός του Θεού, που βρίσκεται «ψηλά», ήρθε από εκεί κάτω για να μας δώσει αυτή τη νέα γέννηση.
Επομένως, ο στίχος αυτός είναι μια πανίσχυρη δήλωση για την θεότητα του Χριστού και την απόλυτη ανάγκη της θεϊκής χάρης για τη σωτηρία μας. Όλα ξεκινούν και ολοκληρώνονται σε Αυτόν.
καὶ καθὼς Μωϋσῆς ὕψωσε τὸν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου (Ιω. 3,14)
Ο συγκεκριμένος στίχος είναι ένα από τα βαθύτερα και πλουσιότερα χριστιανικά κείμενα, όπου ο Ιησούς Χριστός προφητικά παρουσιάζει τον εαυτό Του ως την τελική εκπλήρωση ενός προτύπου της Παλαιάς Διαθήκης. Η ανάλυσή του με βάση την Ορθόδοξη πίστη αποκαλύπτει όλο το βάθος του μυστηρίου του Σταυρού.
Το Πρότυπο: Το Φίδι στην Έρημο (Αρ. 21:8-9)
Ο λαός του Ισραήλ,λόγω της απιστίας και του γκρίνιασμάτος, τιμωρήθηκε με δαγκώματα από φίδια. Ο θάνατος ήταν το αποτέλεσμα της αμαρτίας και της απομάκρυνσής τους από τον Θεό. Ο Θεός διέταξε τον Μωυσή να φτιάξει ένα χάλκινο φίδι και να το σηκώσει ψηλά σε ένα πασσάλο· όποιος δαγκωνόταν και κοίταζε πίστευε σε αυτό, σώζονταν. Σήμερα, σύμφωνα με τους Αγίους Πατέρες (π.χ. Ιωάννη Χρυσόστομο, Κύριλλο Αλεξανδρείας), βλέπουμε τα εξής:
· Το Πρωτότυπο Φίδι: Ο διάβολος, το αρχαίο φίδι (Γεν. 3:1), που μέσω της αμαρτίας έριξε το δηλητήριο του θανάτου στην ανθρωπότητα.
· Το Χάλκινο Φίδι: Δεν είχε το ίδιο δηλητήριο. Είχε μόνο τη μορφή, την εικόνα του θανατηφόρου φιδιού, χωρίς να είναι το ίδιο θανατηφόρο. Ήταν ένα αθώο πρότυπο, ένα αντίγραφο του κακού χωρίς να είναι κακό.
Η Εκπλήρωση: Ο Υιός του Ανθρώπου που Υψώνεται
Ο Χριστός λέει ότι«πρέπει» να υψωθεί ο Ίδιος. Η λέξη «πρέπει» δηλώνει τη θεϊκή ανάγκη, το σχέδιο της Προνοίας και του σχεδίου του Θεού για τη σωτηρία του κόσμου.
· Να Υψωθεί: Αυτή η λέξη έχει διπλή σημασία στο Κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο. Σημαίνει ταυτόχρονα τη σωματική ύψωση στο Ξύλο του Σταυρού και την ένδοξη ύψωση στη Βασιλεία και στη Δόξα (βλ. Ιωάν. 12:32). Ο Σταυρός είναι ο θρόνος του Χριστού, όπου βασιλεύει και θριαμβεύει. Δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ Σταυρού και Δόξας στην Ορθόδοξη θεολογία· ο ένας είναι ο δρόμος προς τον άλλο.
· Ομοίωμα Σαρκός Αμαρτίας: Ο Άπόστολος Παύλος λέει ότι ο Χριστός ήρθε «εν ομοιώματι σαρκός αμαρτίας» (Ρωμ. 8:3). Ο Χριστός, το άμωμο και αμόλυντο Αρνί του Θεού, στο Σταυρό πήρε πάνω Του τη μορφή, την εικόνα της κατάρας της αμαρτίας («κατάρα όποιος κρέμεται σε ξύλο» – Γαλ. 3:13), χωρίς να γίνει ο Ίδιος αμαρτία. Όπως το χάλκινο φίδι είχε την εικόνα του φιδιού χωρίς να έχει το δηλητήριο, έτσι και ο Χριστός πήρε πάνω Του όλη την φύση του παλιού ανθρώπου, τη φθορά, τον πόνο και το θάνατο — τα αποτελέσματα του δαγκώματος του πνευματικού φιδιού — χωρίς να αμαρτήσει ποτέ. Έγινε αμαρτία για εμάς (Β’ Κορ. 5:21), δηλαδή, το θυσιάσιμο εξιλαστήριο θύμα γι’ αυτήν.
· Το Αντίδοτο του Θανάτου: Ο σκοπός της ύψωσής Του δεν ήταν η απλή τιμωρία, αλλά η ίαση. Ο πιστός που κοιτάζει προς το Σταυρωμένο — δηλαδή πιστεύει σε Αυτόν, ελπίζει σε Αυτόν, ενώνεται με Αυτόν μέσα από τα Μυστήρια — δέχεται το αντίδοτο κατά του θανατηφόρου δηλητηρίου της αμαρτίας. Ο θάνατος του Χριστού γίνεται η ζωή του κόσμου. Ο Σταυρός μεταμορφώνεται από σύμβολο καταδίκης σε ξύλο ζωής, το Δέντρο της Ζωής του Παραδείσου. (Γεν. 2,9)
Συμπέρασμα: Ο Σταυρός ως Θρίαμβος
Επομένως, αυτός ο στίχος δεν περιγράφει απλώς ένα τραγικό γεγονός. Αποκαλύπτει το Σταυρό ως τον τρόπο της θεϊκής νίκης. Ο Χριστός, μέσω του Σταυρού, μπαίνει στην «κατοικία του ισχυρού» (του διαβόλου) και λεηλατεί τα πάντα (Λουκ. 11:22). Καταδικάζει την αμαρτία στη σάρκα Του (Ρωμ. 8:3) και θριαμβεύει τις αρχές και τις εξουσίες (Κολ. 2:15). Ο Σταυρός είναι η μεγαλύτερη αποκάλυψη της αγάπης, της ταπεινοφροσύνης και της δύναμης του Θεού. Είναι εκεί όπου ο θάνατος θανατώθηκε και η αμαρτία χτυπήθηκε.
Γι’ αυτό στην Ορθοδοξία, ο Σταυρός δεν είναι απλά ένα μνημείο, αλλά ένα τρόπαιο νίκης. «Τον Σταυρό Σου προσκυνούμε, Δέσποτα, και την Άγια Σου Ανάσταση υμνούμε και δοξάζουμε». Ο Σταυρός — η πηγή της αφθαρσίας, η δύναμη του Θεού.
ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται, ἀλλ᾿ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον (Ιω. 3,15)
Αυτός ο στίχος, που ακολουθεί αμέσως μετά την προφητεία για τον Υψωμένο Υιό του Ανθρώπου, αποτελεί την κορυφή του σωτηριολογικού σχεδίου. Δεν είναι απλώς μια υπόσχεση, αλλά η αποκάλυψη του σκοπού της Θυσίας του Χριστού και του τρόπου με τον οποίο εμείς, οι άνθρωποι, συμμετέχουμε στους καρπούς της.
Ο Σκοπός του Σταυρού: «για να έχει…»
Το«ἵνα» (για να) δείχνει τον τελικό σκοπό, το θεϊκό έργο που θέλησε να πραγματοποιήσει ο Πατέρας με την Υψωση του Υιού Του. Ο Σταυρός δεν είναι ένα τυχαίο ή τραγικό γεγονός. Είναι η επιτυχημένη εκπλήρωση του σχεδίου της Προνοίας. Όλη η οικονομία της Ενανθρώπησης—η Γέννηση, η Διδασκαλία, ο Σταυρός, η Ανάσταση—έχει αυτόν τον στόχο: να χαρισθεί η αιώνια ζωή στον άνθρωπο. Η σωτηρία είναι, πρώτα απ’ όλα, το έργο του Θεού, το δώρο Του.
Η Καθολικότητα της Πρόσκλησης: «όποιος πιστεύει»
Εδώ βρίσκεται η ανθρώπινη συνεργασία(συνέργεια) με τη θεϊκή χάρη. Η πίστη δεν είναι απλή νοητική συναίνεση ή αποδοχή μιας λίστας δογμάτων. Στην εβραϊκή και ορθόδοξη σκέψη, «πιστεύω σε Εσένα» σημαίνει «εμπιστεύομαι Εσένα, βασίζομαι σε Εσένα, παραδίδομαι σε Εσένα».
· Πίστη ως Ενσωμάτωση: Δεν πιστεύουμε ότι κάτι ισχύει για τον Χριστό, αλλά πιστεύουμε ΕΝ (εἰς) αυτόν. Αυτή η πρόθεση δείχνει κίνηση προς, εμπλοκή και ένωση με το πρόσωπο του Χριστού. Είναι να αφήσεις τον εαυτό σου να «κολλήσει» στον Σταυρωμένο, να Τον αποδεχτείς ως Κύριο και Σωτήρα της ζωής σου.
· Πίστη ως Θεραπεία: Η πίστη είναι το «μάτι» της ψυχής που κοιτάζει προς τον Υψωμένο Υιό του Ανθρώπου για να ιαθεί (αναφορά στον τύπο του χάλκινου φιδιού). Είναι το «χέρι» που δέχεται το δώρο που προσφέρεται δωρεάν. Χωρίς αυτή την πίστη-εμπιστοσύνη, η θεϊκή χάρη, αν και προσφέρεται, μένει αδέκτη (δεν γίνεται αποδεκτή).
Το Δώρο: «ζωή αιώνια»
Αυτό δεν είναι απλώς η«υπέρβαση του θανάτου» ή μια ζωή που διαρκεί για πάντα. Η αιώνια ζωή είναι μια ποιότητα ζωής. Είναι η Ζωή του Ίδιου του Θεού, η αθανασία και η μακαριότητα που ο Θεός έχει από φύση Του. Να έχεις αιώνια ζωή σημαίνει να μετέχεις στη θεία φύση (Β’ Πέτρ. 1:4), να έχεις κοινωνία με τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα (Ιωάν. 17:3). Είναι η θέωση — η ένωση του ανθρώπου με τον Θεό στη χάρη, όπου ο άνθρωπος, διατηρώντας τη δική του ταυτότητα, γίνεται «θεός με χάρη». Αυτή η ζωή ξεκινά εδώ και τώρα, με την πίστη και τη μετοχή στα Μυστήρια της Εκκλησίας (Βάπτισμα, Θεία Ευχαριστία), και φθάνει στην πληρότητά της στη Μελλοντική Αιωνιότητα.
Συνολική Σημασία:
Ο στίχος αυτός ενσωματώνει όλη την Ορθόδοξη σωτηριολογία:
· Αφετηρία είναι η αγάπη και η πρωτοβουλία του Θεού (ο Πατέρας στέλνει τον Υιό, ο Υιός υψώνεται).
· Ο δρόμος για τον άνθρωπο είναι η πίστη ως προσωπική εμπιστοσύνη και ένωση με τον Σωτήρα.
· Ο προορισμός είναι η ζωή της θείας κοινωνίας, η θέωση.
Δεν λέει «για να γίνει όλος ο κόσμος σωσμένος», αλλά «για να έχει ζωή αιώνια όποιος πιστεύει». Σεβόμενος την ελευθερία μας, ο Θεός δεν μας σώζει χωρίς εμάς. Προσφέρει το δώρο, και εμείς, μέσω της ελεύθερης βούλησής μας, το δέχομαι (ή το απορρίπτουμε). Η αιώνια ζωή είναι, επομένως, το αποτέλεσμα της συνάντησης μεταξύ της απεριόριστης χάρης του Θεού και της ελεύθερης αποδοχής του ανθρώπου.
Οὕτως γὰρ ἠγάπησεν ὁ θεὸς τὸν κόσμον, ὥστε τὸν υἱὸν τὸν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται ἀλλ΄ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον. (Ιω. 3,16)
Αυτός ο στίχος είναι η καρδιά του Ευαγγελίου, η πιο συγκινητική και ολοκληρωτική έκφραση του σωτηριολογικού σχεδίου του Θεού. Εδώ, η θεϊκή αγάπη δεν περιγράφεται απλά, αλλά αποκαλύπτεται σε βάθος και πράξη.
Η Πηγή: «Έτσι αγάπησε ο Θεός…»
· «Έτσι» (Οὕτως): Αυτή η λέξη δεν περιγράφει μόνο το μέγεθος («τόσο πολύ»), αλλά κυρίως τον τρόπο και το χαρακτήρα της αγάπης του Θεού. Δεν είναι συναισθηματική αγάπη, αλλά αγάπη που ενεργεί, που θυσιάζει, που δίνει. Είναι μια αγάπη που εκδηλώνεται σε πράξη, όχι μόνο σε λόγια.
· «ο Θεός»: Η πηγή της αγάπης είναι ο Πατέρας. Είναι η Πρώτη Υπόσταση της Αγίας Τριάδας που, από την αιωνιότητα, έχει ως βούληση τη σωτηρία του ανθρώπου. Η αγάπη είναι η ουσία Του (Α’ Ιωάν. 4:8).
· «τον κόσμον» (τὸν κόσμον): Εδώ, «ο κόσμος» δεν σημαίνει το δημιούργημα ή το σύμπαν, αλλά την πεπτωκυία, την αμαρτωλή, την εχθρική προς τον Θεό ανθρωπότητα. Ο Θεός δεν αγαπά μια αφηρημένη ιδέα, αλλά πραγματικά πρόσωπα που Τον έχουν απορρίψει. Αυτή είναι μια αναξιόκτητη (δεν αποκτάται με αξία), ασύλληπτη αγάπη που δεν βασίζεται στην αξία του αντικειμένου, αλλά στη φύση του Υποκειμένου που αγαπά.
Η Ενέργεια: «…ώστε τον Υιό τον μονογενή Έδωκε»
· «Ώστε» : Αυτό το σημείο δείχνει το αποτέλεσμα και την εκδήλωση αυτής της αγάπης. Η αγάπη του Πατέρα δεν μένει αφηρημένη· εκδηλώνεται σε μια συγκεκριμένη, ιστορική πράξη.
· «τον Υιό τον μονογενή» (τὸν υἱὸν τὸν μονογενῆ): Αυτός ο τίτλος είναι θεμελιώδης.
· «Υιός»: Δηλώνει τη θεϊκή φύση του Χριστού. Δεν είναι δημιούργημα ή κτίσμα, αλλά ο Συνθρόνος του Πατέρα, ο προαιώνιος Λόγος.
· «Μονογενής»: Δηλώνει την απόλυτη μοναδικότητα και τη μοναδική σχέση Του με τον Πατέρα. Είναι ο Μόνος της ουσίας του Πατέρα, ο Αγαπημένος, ο μοναδικός Υιός. Αυτό κάνει το δώρο ανυπολόγιστης αξίας. Ο Πατέρας δεν δίνει κάτι από όσα έχει, δίνει Εκείνον που είναι της ίδιας Του της ουσίας.
· «Έδωκε» (ἔδωκεν): Αυτή είναι η κεντρική πράξη. Δεν λέει «έστειλε» μόνο, αλλά «ΈΔΩΚΕ». Δείχνει πλήρη παράδοση, απόλυτη θυσία. Ο Πατέρας παρέδωσε τον Υιό Του στον κόσμο, στην ανθρώπινη ιστορία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται: την Ενανθρώπηση, τα πάθη, τον Σταυρό. Είναι η υπέρτατη έκφραση της αγάπης.
Σκοπός: «…για να μη χαθεί όποιος πιστεύει σ’ Αυτόν, αλλά να έχει ζωή αιώνια»
· «Για να…» (ἵνα): Όλη αυτή η θεϊκή κίνηση έχει έναν σαφή σκοπό: η σωτηρία. Δεν είναι μια απροσδιόριστη αγάπη, αλλά αγάπη με στόχο.
· «…μὴ ἀπόληται» (να μη χαθεί): Ο σκοπός δεν είναι αρνητικός (απλώς να αποφευχθεί η καταστροφή), αλλά η λέξη «απόληται» δείχνει μια δραστική πραγματικότητα: την πνευματική καταστροφή, τον αιώνιο θάνατο, το χωρισμό από τον Θεό που είναι η φυσική συνέπεια της αμαρτίας. Ο Θεός δεν θέλει αυτή την τύχη για κανέναν.
· «ἀλλ΄ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον» (αλλά να έχει ζωή αιώνια): Αυτός είναι ο θετικός στόχος. Όπως αναλύθηκε και στον στίχο 15, η «ζωή αιώνια» είναι η ίδια η ζωή του Θεού, η θεία κοινωνία, η θέωση. Είναι η επανένωση του ανθρώπου με την πηγή της ζωής.
· «ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν» (όποιος πιστεύει σ’ Αυτόν): Και πάλι, ο Θεός σεβόμενος την ελευθερία μας, δεν επιβάλλει τη σωτηρία. Η σωτηρία γίνεται αποτελεσματική μέσω της πίστεως, της προσωπικής εμπιστοσύνης και της ένωσης με τον Μονογενή Υιό που παραδόθηκε για εμάς.
Συνολικό Θεολογικό Κήρυγμα:
Αυτός ο στίχος κηρύττει ότι:
1. Η σωτηρία ξεκινάει από τον Θεό (Πατέρα), όχι από εμάς.
2. Η κίνησή Του προηγείται οποιασδήποτε αντίδρασης μας (προηγούμενη χάρη).
Ο Θεός κάνει την πρώτη κίνηση. Εμείς απαντάμε.
Δεν του φωνάξαμε εμείς πρώτοι. Δεν τον αναζητήσαμε εμείς πρώτοι. Αυτός πρώτος μας αγάπησε και μας έψαξε, ενώ εμείς ακόμα ήμασταν χαμένοι.Ας το δούμε βήμα-βήμα:
α. Ποιά είναι η «Κίνηση»; Είναι ό,τι κάνει ο Θεός για να μας πλησιάσει και να μας σώσει:
· Η Δημιουργία του κόσμου για εμάς.
· Η Ενανθρώπηση του Υιού Του, του Ιησού Χριστού.
· Ο Σταυρός και η Ανάσταση.
· Το κήρυγμα του Ευαγγελίου που μας φτάνει.
· Η εσωτερική, ήπια φωνή στην καρδιά μας που μας τραβά προς Τον.
β. Τι σημαίνει «Προηγείται»; Σημαίνει ότι όλα τα παραπάνω έγιναν ΠΡΙΝ από εμάς. Πριν ακόμα καν σκεφτούμε να πιστέψουμε, ο Χριστός ήδη είχε πεθάνει για εμάς. Η χάρη (η θεϊκή ενέργεια) του Θεού προ-υπάρχει και προ-εργάζεται μέσα μας.
γ. Τι είναι η «Αντίδραση» μας; Είναι η απάντησή μας στη θεϊκή κίνηση. Είναι:
· Η Πίστη μας.
· Η Μετάνοια μας.
· Η απόφαση να ακολουθήσουμε το φως που μας έδειξε.
Μια Αναλογία:
Σκέψου ότι πέφτεις σε μια βαθιά λίμνη και πνίγεσαι. Εσύ δεν μπορείς να σωθείς μόνος σου.
· Η «προηγούμενη χάρη» είναι ο ναυαγοσώστης που πηδάει μέσα στο νερό και έρχεται κοντά σου για να σε πιάσει. Εκείνος έκανε την πρώτη κίνηση.
· Η «αντίδραση» σου είναι να απλώσεις το χέρι σου και να τον πιασεις. Εσύ δεν έσωσες τον εαυτό σου, αλλά δεχτηκες τη σωτηρία που σου προσφέρθηκε.
Γιατί αυτό είναι σημαντικό;
Γιατί μας διδάσκει την ταπείνωση. Δεν σωζόμαστε επειδή εμείς είμαστε τόσο καλοί ή πνευματικοί. Σωζόμαστε επειδή ο Θεός είναι τόσο αγάπη. Η σωτηρία ξεκινάει πάντα από Αυτόν, όχι από εμάς. Εμείς απλώς δεχόμαστε το δώρο Του με ευγνωμοσύνη.
3. Το κίνητρο Του είναι η αγάπη Του για τον εχθρό κόσμο, όχι η αξία μας.
5. Ο σκοπός είναι η χορήγηση της αιώνιας ζωής (θέωση) και η σωτηρία από τον θάνατο.
6. Αυτή η σωτηρία γίνεται προσωπική μέσω της πίστεως.Είναι το απόγειο της θεϊκής οικονομίας: ο Άγιος Θεός παραδίδει τον Αγαπημένο Του Υιό, για να σώσει εκείνους που Τον μισούσαν, προσφέροντάς τους τη δική Του ζωή. Αυτή είναι η «τρελή» αγάπη του Θεού που ξεπερνά κάθε ανθρώπινη λογική και είναι το κέντρο του Ορθόδοξου κηρύγματος.
Οὐ γὰρ ἀπέστειλεν ὁ θεὸς τὸν υἱὸν εἰς τὸν κόσμον ἵνα κρίνῃ τὸν κόσμον, ἀλλ΄ ἵνα σωθῇ ὁ κόσμος δι΄ αὐτοῦ. (Ιω. 3,17)
· «…για να κρίνει τον κόσμο» (ἵνα κρίνῃ τὸν κόσμον): Στην Καινή Διαθήκη, η «κρίση» (κρίσις) έχει τη σημασία του διαχωρισμού, της καταδίκης και της τελικής εκδήλωσης της δικαιοσύνης του Θεού έναντι της αμαρτίας. Ο Χριστός λέει ξεκάθαρα ότι η αποστολή Του δεν ήταν να εισέλθει στον κόσμο ως Κριτής με σπαθί και φωτιά για να τιμωρήσει αμέσως την αμαρτία. Αυτή είναι μια σκοτεινή παρερμήνευση του χαρακτήρα του Θεού που απορρίπτεται.
Η Διευκρίνιση: Η Πηγή της Κρίσης
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει κρίση.Αυτό που διδάσκει η Ορθόδοξη πίστη, βασισμένη στο ευαγγελικό κήρυγμα (π.χ. Ιωάν. 3:18-19, 9:39), είναι ότι: Η κρίση είναι συνέπεια της απόρριψης της αγάπης του Θεού, όχι ο πρωταρχικός Σκοπός Του. Ο Χριστός ήρθε ως Ιατρός και Σωτήρας.Αν όμως ένας ασθενής αρνηθεί το φάρμακο και απορρίψει τον Ιατρό, τότε η ασθένεια (η αμαρτία) θα προκαλέσει το φυσικό της αποτέλεσμα: τον θάνατο. Η κρίση είναι η αυτο-καταδίκη εκείνου που προτιμά το σκοτάδι από το φως, γιατί «η πράξεις του είναι πονηρές» (Ιωάν. 3:19). Ο Θεός σέβεται αυτή την επιλογή και την επιτρέπει. Η κρίση, επομένως, είναι το αποτέλεσμα της ανθρώπινης απόκρισης στο δώρο της σωτηρίας, όχι μια αυθαίρετη ενέργεια του Θεού.
Η Δήλωση: «…αλλά για να σωθεί ο κόσμος διαμέσου Αυτού»
· «αλλά» (ἀλλ’): Αυτή η αντίθεση είναι καίρια. Δείχνει την πραγματική και μοναδική βούληση του Θεού.
· «για να σωθεί» (ἵνα σωθῇ): Ο σκοπός είναι η σωτηρία, η διάσωση, η προστασία από την καταστροφή, η θεραπεία. Είναι μια θετική, δημιουργική και ζωοποιώ δράση. Το ρήμα «σώζω» σημαίνει να κάνω ολόκληρο, να ελευθερώσω, να προστατέψω.
· «ο κόσμος» (ὁ κόσμος): Και εδώ, όπως και στο εδάφιο 16, «ο κόσμος» σημαίνει ολόκληρη την αμαρτωλή ανθρωπότητα. Η θεϊκή βούληση για σωτηρία είναι καθολική. Ο Θεός «θέλει όλοι οι άνθρωποι να σωθούν» (Α’ Τιμ. 2:4). Η πρόθεσή Του δεν είναι να σώσει μερικούς και να καταδικάσει άλλους, αλλά να σώσει όλους.
· «διαμέσου Αυτού» (δι’ αὐτοῦ): Το μέσο της σωτηρίας είναι αποκλειστικά και μοναδικά η προσωπική ένωση με τον Ίδιο τον Υιό, Ιησού Χριστό. Η σωτηρία δεν είναι μια αφηρημένη ιδέα· είναι ένα Πρόσωπο. Δεν γίνεται μέσω μιας φιλοσοφίας, ενός νόμου ή μιας ηθικής, αλλά μέσω της θεανθρώπινης ύπαρξης, του πάθους, του θανάτου και της ανάστασης του Χριστού. Είναι «διαμέσου Αυτού» — της θυσίας Του, της Εκκλησίας Του, των Αγίων Μυστηρίων Του.
Συνολική Θεολογική Σημασία:
Αυτός ο στίχος είναι μια πανίσχυρη δήλωση εναντίον κάθε κηρύγματος που παρουσιάζει τον Θεό ως μειονεκτικό ή εκδικητικό. Αποκαλύπτει ότι:
1. Ο Θεός είναι προσανατολισμένος στη Ζωή, όχι στον Θάνατο. Το πρωταρχικό Του θέλημα είναι η θεραπεία και η σωτηρία, όχι η τιμωρία και η καταδίκη.
2. Η Κρίση είναι Δευτερεύουσα και Αυτο-Προκαλούμενη. Εμφανίζεται μόνο όταν ο άνθρωπος απορρίπτει το φως και την αγάπη που του προσφέρονται. Ο Θεός δεν καταδικάζει ενεργά, «αναγκαστικά»· ο άνθρωπος αυτο-καταδικάζεται μέσω της άρνησής του.
3. Η Σωτηρία είναι Καθολική στην Πρόσκληση. Το σχέδιο του Θεού έχει εύρος ολόκληρου του κόσμου. Κανείς δεν εξαιρείται από το πεδίο εφαρμογής της αγάπης και της θυσίας του Χριστού.
4. Η Σωτηρία είναι Χριστοκεντρική στην Εφαρμογή. Δεν υπάρχει σωτηρία έξω από ή παρά τον Χριστό. Όλη η ελπίδα μας στηρίζεται «διαμέσου Αυτού».
Επομένως, ο στίχος αυτός μας παρουσιάζει τον Θεό όχι ως έναν απειλητικό Κριτή που περιμένει να μας πιάσει σε λάθος, αλλά ως έναν Σωτήρα-Πατέρα που κυνηγά με πάθος την απολωλία του παιδιού Του, προσφέροντάς Του το δικό Του Υιό ως λύτρωμα, μόνο και μόνο για να το πάρει πίσω στην αγκαλιά Του. Η τελική κρίση παραμένει, αλλά είναι η έκπτωση, όχι ο κανόνας της σχέσης του Θεού με τον άνθρωπο.
επίλογος
Οι στίχοι αυτοί του Αγίου Ευαγγελιστή Ιωάννου αποτελούν μια πανίσχυρη και ολοκληρωμένη συμφωνία του Θείου Μυστηρίου της Σωτηρίας μας. Σε λίγες πυκνές γραμμές, μας αποκαλύπτουν ολόκληρο το εύρος του σχεδίου του Θεού, από την αιώνια προέλευσή Του έως την αιώνια πρόθεσή Του.
Βλέπουμε τον Υιό του Ανθρώπου, που είναι ταυτόχρονα ο Υιός του Θεού, να καταβαίνει από τους ουρανούς, όχι ως ξένος, αλλά ως ο Ιδιος ο Δημιουργός που έρχεται να επισκεφτεί το δημιούργημά Του. Βλέπουμε τον Σταυρό, που φαινομενικά είναι όπλο τιμωρίας και ντροπής, να μετασχηματίζεται από τον Κύριο σε θρόνο δόξας και σε φάρμακο αθανασίας, εκπληρώνοντας και υπερβαίνοντας κάθε προφητικό πρότυπο.
Και πίσω από όλες αυτές τις πράξεις, βλέπουμε την κίνητρο δύναμη: την ασύλληπτη, την αναξιόκτητη αγάπη του Πατέρα. Μια αγάπη που δεν μένει στην αφηρημένη συμπάθεια, αλλά που δίνει. Παραδίδει το πιο πολύτιμο αγαθό Του, τον Μονογενή Του Υιό, όχι για να κατακρίνει, αλλά για να ελευθερώσει. Όχι για να τιμωρήσει, αλλά για να θεραπεύσει. Όχι για να καταστρέψει, αλλά να σώσει.
Αυτή η αγάπη δεν εξαναγκάζει, αλλά προσκαλεί. Η αιώνια ζωή, η ζωή της ίδιας της Θεότητας, προσφέρεται δωρεάν σε όλους: «όποιος πιστεύει». Η πίστη είναι η απάντηση της ελεύθερης καρδιάς μας σε αυτή την προηγούμενη αγάπη, το «ναί» που μετατρέπει το δωρεάν δώρο σε προσωπική γνωριμία και ζωτική ένωση με τον Σωτήρα.
Επομένως, αυτό το κήρυγμα δεν είναι απλά μια θεωρητική διδασκαλία. Είναι η καρδιά της Ορθόδοξης πίστης και ελπίδας. Μας δείχνει ότι ο Θεός μας δεν είναι ένας μακρινός και απρόσιτος Κριτής, αλλά ένας Πατέρας που τρέχει να συναντήσει το χαμένο του παιδί. Δεν μας ζητάει πρώτα να γίνουμε άξιοι, αλλά μας κάνει άξιους μέσω της θυσίας του Υιού Του.
Ο Σταυρός, λοιπόν, είναι η μεγαλύτερη αποκάλυψη: είναι ο θρόνος όπου η Αγάπη νικά το μίσος, η Ζωή νικά το θάνατο και ο Θεός εκδηλώνει ότι το τελευταίο του Λόγο για τον άνθρωπο δεν είναι η καταδίκη, αλλά η Σωτηρία.
Αμήν.
Κωφίδης Ευάγγελος
Add A Comment
You must be logged in to post a comment.