Προλογος για τον Αποστολο της Κυριακης (Προς Γαλατας 2:16-20)
Σεπ 21st, 2025 | 
Filed under: Ευαγγελος Κωφιδης
Προλογος για τον Αποστολο της Κυριακης (Προς Γαλατας 2:16-20)
Αγαπητοί εν Χριστώ ἀδελφοί καὶ ἀδελφές,
Σήμερα, μέσα από το αφήγημα της Ιεράς Γραφής, η Εκκλησία μας τοποθετεί στην καρδιά μας ένα κήρυγμα που αποτελεί την καρδιά και την ψυχή όλου του χριστιανικού βίου. Οι λόγοι του Αποστόλου Παύλου προς τις εκκλησίες της Γαλατίας δεν είναι απλώς μια ιστορική ανάγνωση, αλλά ζωντανή και ζωογόνος διδασκαλία, που αγγίζει την πιο βαθιά πνευματική μας ανάγκη.
Σε έναν κόσμο που συνεχώς μας προτρέπει να αποδείξουμε την αξία μας μέσω των επιτευγμάτων, της παραγωγικότητας και της αυτο-βελτίωσης, ο απόστολος μας φέρνει ένα ριζικά διαφορετικό μήνυμα: η σωτηρία είναι δώρο, όχι κέρδος· είναι χάρη, όχι αμοιβή. Οι πνευματικοί του αντίπαλοι, οι Ιουδαΐζοντες, πίστευαν ότι η σχέση με τον Θεό κτιζόταν πάνω στη στέρεη βάση της τήρησης ενός θρησκευτικού κώδικα. Ο Απόστολος Παύλος, όμως, με το κήρυγμά του, καταρρίπτει αυτή την ψευδαίσθηση και μας οδηγεί σε μια πνευματική άβυσσο: τη δωρεάν αγάπη του Θεού που προσφέρεται στον Σταυρό του Υιού Του.
Τα σημερινά εδάφια (2:16-20) είναι η θεολογική κορυφή αυτής της αντιπαράθεσης. Εδώ, ο Απόστολος Παύλος δεν μας μιλά απλώς για μια θεωρία, αλλά για μια πνευματική πραγματικότητα που βίωσε ο ίδιος. Μιλά για θάνατο και ανάσταση, για παλαιό και νέο «εγώ», για σταύρωση και νέα ζωή. Αυτές δεν είναι μεταφορές, αλλά εκφράσεις της πιο ζωντανής εμπειρίας ενός ανθρώπου που συνάντησε τον Αναστημένο και δοξασμένο Χριστό και δεν μπόρεσε πια να ζήσει όπως πριν.
Αυτό το απόφθεγμα, λοιπόν, μας καλεί σήμερα να ρωτήσουμε τους εαυτούς μας: Πάνω σε τι θεμελιώνω τη σχέση μου με τον Θεό; Πάνω στις δικές μου πράξεις και προσπάθειες, ή πάνω στη ζωοποιό χάρη του Ιησού Χριστού; Ζω ακόμα με το άγχος να «αποδείξω» κάτι, ή έχω βρει την ησυχία της απόλυτης εμπιστοσύνης στην αγάπη Του που «παρέδωσε τον Εαυτόν υπέρ εμού»;
Ας ανοίξουμε λοιπόν τις καρδιές και τα νοήματά μας, αγαπητοί μου, για να ακούσουμε το μεγαλείο αυτού του μυστηρίου. Ας αφήσουμε τον λόγο του Αποστόλου να μας υπενθυμίσει ότι ο χριστιανισμός δεν είναι μια απλή ηθική φιλοσοφία, αλλά μία προσωπική ένωση με τον Θείο Λυτρωτή. Δεν είναι ένα βάρος που πρέπει να σηκώσουμε, αλλά μια ζωή που πρέπει να δεχτούμε.
Ας προσελθούμε λοιπόν με ευσπλαχνία και ταπείνωση, γιατί αυτό που θα ακούσουμε είναι το ίδιο το Ευαγγέλιο της ελευθερίας, της χάρης και της αιώνιας ζωής.
«Πρὸς σὲ τὴν ἀναφέρομεν τὴν δοξολογίαν, σὲ εὐχαριστοῦμεν, σὲ δοξολογοῦμεν, σὲ ὑμνοῦμεν, ὡς δυνάμεθα, σὲ εὐλογοῦμεν, ὡς ὀφείλομεν, καὶ σε προσκυνοῦμεν, σὲ δοξάζομεν, καὶ σὲ ὑμνοῦμεν κατ’ ἐνιαυτόν, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.»
Ας προσεγγίσουμε αυτό το κεντρικό και ισχυρό απόφθεγμα του Αποστόλου Παύλου μέσα από το πρίσμα της Ορθόδοξης Θεολογικής παράδοσης.
Η Γαλατική Επιστολή είναι μία θερμή απολογία της ελευθερίας του Χριστιανού στο Ευαγγέλιο έναντι των Ιουδαϊζόντων που επέμεναν στην τήρηση του Μωσαϊκού Νόμου. Το εδάφιο Γαλάτας 2:16 λειτουργεί ως η θεμελιώδης διακήρυξη αυτής της ελευθερίας και της πραγματικής πηγής δικαιοσύνης.
Γαλάτας 2:16: εἰδότες δὲ ὅτι οὐ δικαιοῦται ἄνθρωπος ἐξ ἔργων νόμου ἐὰν μὴ διὰ πίστεως Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ ἡμεῖς εἰς Χριστὸν Ἰησοῦν ἐπιστεύσαμεν, ἵνα δικαιωθῶμεν ἐκ πίστεως Χριστοῦ καὶ οὐκ ἐξ ἔργων νόμου, διότι οὐ δικαιωθήσεται ἐξ ἔργων νόμου πᾶσα σάρξ.
Το Κλειδί: Η Αρνητική Δήλωση – «οὐ δικαιοῦται ἄνθρωπος ἐξ ἔργων νόμου»
(«γνωρίζοντας ότι ο άνθρωπος δεν δικαιώνεται από έργα νόμου»)
· Ο Ορθόδοξος Ορισμός της «Δικαιοσύνης» (δικαιοῦται): Στην Ορθόδοξη πίστη, η δικαιοσύνη δεν είναι απλώς μια νομική ή δικαστική ανακήρυξη (όπως σε κάποιες Δυτικές παραδόσεις). Είναι μια δυναμική και σχεσιακή έννοια. Σημαίνει να αποκαθίσταται η σωστή σχέση με τον Θεό, να γίνεται κανείς δίκαιος, να θεοποιείται (θέωσις). Είναι η διεργασία μέσω της οποίας ο άνθρωπος, με τη χάρη του Θεού, θεραπεύεται από την αμαρτία και ενώνεται με τον Θεό.
· «Έργα Νόμου» (ἔργων νόμου): Ο Απόστολος Παύλος δεν μιλάει απλώς για «καλές πράξεις» γενικά. Μιλάει συγκεκριμένα για τις τελετουργικές και νομικές προδιαγραφές της Παλαιάς Διαθήκης (π.χ. περιτομή, διατροφικές απαγορεύσεις, εορτές) που διαχώριζαν το Ισραήλ από τα έθνη. Το πρόβλημα με τα «έργα του νόμου» είναι τριπλό:
1. Μπορούν εύκολα να οδηγήσουν στην υπερηφάνεια: Ο ασκητής νομίζει ότι «οφείλει» στον Θεό τη σωτηρία και την αποκατάσταση της σχέσης.
2. Δεν έχουν τη δύναμη να θεραπεύσουν: Μπορούν να ρυθμίσουν εξωτερική συμπεριφορά, αλλά δεν μπορούν να μεταμορφώσουν την καρδιά και να νικήσουν την εσωτερική αμαρτία.
3. Είναι ανεπαρκή: Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να τα τηρήσει τέλεια, οπότε σε τελική ανάλυση, όχι μόνο δεν δικαιώνουν, αλλά καταδικάζουν (Ρωμαίους 3:20 – διότι ἐξ ἔργων νόμου οὐ δικαιωθήσεται πᾶσα σάρξ ἐνώπιον αὐτοῦ· διὰ γὰρ νόμου ἐπίγνωσις ἁμαρτίας).
(«αν όχι διαμέσου πίστης Ιησού Χριστού»)
Εδώ βρίσκεται ο πυρήνας του Ευαγγελίου. Η πίστη δεν είναι απλώς μια πνευματική συναίνεση ή αποδοχή μιας σειράς δογμάτων. Στην Ορθόδοξη θεολογία, η πίστη (πίστις) είναι:
· Προσωπική Εμπιστοσύνη και Πιστότητα: Είναι η εμπιστοσύνη, η παράδοση και η πιστότητα προς το Πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Δεν είναι μια αφηρημένη αρχή, αλλά μια ζωντανή σχέση.
· Συνεργασία (Συνεργία): Η πίστη είναι το ελεύθερο «Ναι» του ανθρώπου στη θεία πρόσκληση. Είναι το όργανο μέσω του οποίου λαμβάνουμε το δώρο της χάριτος. Η σωτηρία είναι 100% δώρο και χάρη Θεού, η οποία συναντιέται με την ελεύθερη αποδοχή και συνεργασία (συνεργία) της ανθρώπινης προσωπικότητας.
· Ενσωμάτωση στον Χριστό: Πιστεύοντας, «ενδύομαι» τον Χριστό (Γαλ. 3:27 – ὅσοι γὰρ εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε) και γίνομαι μέλος του Σώματός Του, της Εκκλησίας. Η πίστη μας ενώνει με την θεανδρική του ζωή.
(«και εμείς στον Χριστό Ιησού πιστέψαμε, ώστε να δικαιωθούμε από πίστη του Χριστού»)
Ο Απόστολος Παύλος χρησιμοποιεί την προσωπική του εμπειρία ως παράδειγμα. Αυτός που ήταν ο «τέλειος» Ιουδαίος (Φιλιπ. 3:4-6), ακριβής στη τήρηση του νόμου, αναγνωρίζει ότι η αληθινή δικαιοσύνη ήρθε μόνο μέσω της πίστης στον Χριστό. Η φράση «ἐκ πίστεως Χριστοῦ» μπορεί να ερμηνευτεί και ως «η πίστη που μας προσφέρεται διαμέσου του Χριστού» (ο οποίος είναι και ο κύριος αντικείμενος της πίστης), και ως «η πίστη του Χριστού» (δηλαδή η τέλεια υπακοή και πιστότητα Του στον Πατέρα, της οποίας γίνομαι συμμέτοχος). Και οι δύο πτυχές είναι σημαντικές.
Η Καθολική (Οικουμενική) Αλήθεια – «διότι οὐ δικαιωθήσεται ἐξ ἔργων νόμου πᾶσα σάρξ»
(«επειδή από έργων νόμου δεν θα δικαιωθεί κάθε σάρκα»)
Ο Απόστολος Παύλος επεκτείνει την αρχή από το προσωπικό στο καθολικό. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τους ειδωλολάτρες Εθνικούς, αλλά για όλους, συμπεριλαμβανομένων και των Ιουδαίων («πᾶσα σάρξ»). Κανείς, ανεξάρτητα από το φυλετικό ή θρησκευτικό του υπόβαθρο, δεν μπορεί να αποκαταστήσει τη σχέση του με τον Θεό μέσω της δικής του νομικής απόδοσης. Αυτή είναι μια καθολική ανάγκη για μια καθολική λύση: τον Χριστό.
Συνθεση: Η Ορθόδοξη Προοπτική για Πίστη και Έργα
Μια κρίσιμη ορθόδοξη διευκρίνιση είναι απαραίτητη. Ο Απόστολος Παύλος δεν καταδικάζει τις «πράξεις» (έργα) γενικά, αλλά τα «έργα του νόμου». Αυτή είναι μια σημαντική διαφορά.
· Η Πίστη είναι η Ρίζα, τα Έργα είναι ο Καρπός: Η γνήσια πίστη στον Χριστό, που λάμπει μέσα στο σώμα της Εκκλησία (Λειτουργία, Μυστήρια, προσευχή, νηστεία, φιλανθρωπία), αναπόφευκτα παράγει καλά έργα. Τα έργα δεν είναι η προϋπόθεση για τη σωτηρία, αλλά η συνέπεια και η πλήρωσή της.
· Η Συνεργία : Η διαδικασία της θεώσεως (η οποία περιλαμβάνει και την δικαίωση) είναι μια συνεργασία μεταξύ της θείας χάριτος και της ανθρώπινης ελευθερίας. Η χάρη του Θεού ενεργεί πρώτη, αλλά εμείς πρέπει να απαντήσουμε με πίστη και με τις πράξεις μας που εκδηλώνουν αυτή την πίστη. Ο Απόστολος Ιάκωβος το λέει ξεκάθαρα: «η πίστη χωρίς τα έργα είναι νεκρή» (Ιακώβου 2:26). Ο Απόστολος Παύλος και ο Απόστολος Ιάκωβος μιλούν για δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος: ο Απόστολος Παύλος μιλάει για τη πηγή της δικαιοσύνης (Χάρη μέσω Πίστης), ενώ ο Απόστολος Ιάκωβος μιλάει για τις εκδηλώσεις και την πραγματικότητα αυτής της δικαιοσύνης στη ζωή.
· Ο Νόμος του Χριστού: Ο Χριστιανός δεν ζει χωρίς νόμο, αλλά υπό έναν νέο, υψηλότερο «νόμο του Χριστού» (Γαλ. 6:2) — τον νόμο της αγάπης, που πληρώνει την Παλαιά Διαθήκη και τον μεταμορφώνει από ένα εξωτερικό κείμενο σε μια εσωτερική, πνευματική πραγματικότητα (Ρωμ. 8:2).
Συμπέρασμα
Στους Γαλάτας 2:16, ο Απόστολος Παύλος δεν προβάλλει μια απλή αντιπαράθεση μεταξύ «κακών έργων» και «καλής πίστης». Αντίθετα, αποκαλύπτει δύο διαφορετικές οδούς για τη σχέση με τον Θεό:
1. Η Οδός του Νόμου: Μια οδός που οδηγεί στην υπερηφάνεια, την αδυναμία και τελικά στην πνευματική θανάτωση, γιατί βασίζεται στις δυνάμεις του πεπρωμένου ανθρώπου.
2. Η Οδός της Πίστης: Μια οδός ταπείνωσης, ελευθερίας και ζωής, γιατί βασίζεται στην ένωση με τον Χριστό και τη θεία χάρη Του. Αυτή η πίστη, ως ζωντανή σχέση, είναι η μόνη βάση για την πραγματική δικαιοσύνη — την αποκατάσταση της κοινωνίας με τον Θεό και την έναρξη της διαδικασίας της θεώσεως.
Αυτό το εδάφιο είναι, επομένως, η καρδιά του Ευαγγελικού κηρύγματος: η σωτηρία είναι δώρο του Θεού, που λαμβάνεται με πίστη και εκδηλώνεται σε μία αγία ζωή, μέσα στη κοινωνία της Εκκλησίας.
Ας προχωρήσουμε στην ανάλυση του εδαφίου Γαλάτας 2:17, το οποίο αποτελεί άμεση συνέχεια και μια βαθύτερη διερεύνηση των συνεπειών της αρχής που θέτει ο Απόστολος Παύλος στο εδάφιο 16.
Γαλάτας 2:17: εἰ δὲ ζητοῦντες δικαιωθῆναι ἐν Χριστῷ εὑρέθημεν καὶ αὐτοὶ ἁμαρτωλοί, ἆρα Χριστὸς ἁμαρτίας διάκονος; μὴ γένοιτο.
«Αν όμως, ενώ επιζητούμε να δικαιωθούμε εν Χριστώ, βρεθήκαμε και οι ίδιοι αμαρτωλοί, άραγε ο Χριστός είναι υπηρέτης της αμαρτίας; Αμην πως όχι! (Μη γένοιτο!).»
Ο Απόστολος Παύλος εδώ αντιμετωπίζει έναν πιθανό και εύλογο αντεπιχείρημα που θα μπορούσαν να του απευθύνουν οι Ιουδαΐζοντες. Το επιχείρημά τους θα ήταν το εξής:
Το Αντεπιχείρημα: «Αφήνετε την αμαρτία!»
· «Παύλε, εσύ λες ότι η σωτηρία δεν έρχεται από την τήρηση του νόμου (περιτομής, διατροφών κ.λπ.), αλλά μόνο από την πίστη στον Χριστό. Αλλά αν εγώ, ως Ιουδαίος, εγκαταλείψω αυτούς τους νόμους που με διαχωρίζουν από τα έθνη και αρχίσω να συναναστρέφομαι και να τρώω με μη περιτετμημένους Εθνικούς (κάτι που ο νόμος θεωρεί «ακάθαρτο» και «αμαρτωλό»), τότε πρακτικά, βρίσκομαι στην κατηγορία του «αμαρτωλού» από την πλευρά εκείνων που τηρούν τον νόμο.»
· «Επομένως,» συνεχίζουν, «το ευαγγέλιό σου, που λέει να μην βασιζόμαστε στον νόμο, οδηγεί στην αμαρτία! Κάνει τον Χριστό να μοιάζει σαν να επιτρέπει ή ακόμη και να προωθεί την αμαρτία (να είναι «διάκονος της αμαρτίας») αφού απαλλάσσει τους ανθρώπους από την υποχρέωση να τηρούν τον νόμο που τους κρατά «καθαρούς».»
Αυτό ήταν ένα πολύ ισχυρό αντεπιχείρημα σε ένα πλαίσιο όπου η πιστότητα στον νόμο ήταν συνώνυμη με την ευσέβεια.
Η Απάντηση του Παύλου: «Μὴ γένοιτο!» («Αμην πως όχι!»)
Η απάντηση του Παύλου είναι απόλυτη και απότομη. Αυτή η φράση («Μη γένοιτο!») χρησιμοποιείται από τον Απόστολο σε ολόκληρη την Καινή Διαθήκη για να απορρίψει το ασύμφορο και το βλάσφημο με την μεγαλύτερη δυνατή έμφαση.
Γιατί όμως είναι τόσο απόλυτη η άρνησή του;
· Ο Χριστός είναι Αντίδωρο, Όχι Υπηρέτης της Αμαρτίας: Ο σκοπός της ενσάρκωσης του Χριστού ήταν ακριβώς η ήττα της αμαρτίας και του θανάτου. Αυτός είναι ο λυτρωτής, ο αγιάζων, ο ιατρός. Η ιδέα ότι θα μπορούσε να είναι υπηρέτης αυτού ακριβώς που ήρθε να καταστρέψει είναι θεολογικά απαράδεκτη και βλάσφημη. Είναι σαν να λέμε ότι το αντίδοτο υπηρετεί το δηλητήριο.
· Η Ανασύσταση της Πραγματικότητας: Το επιχείρημα των Ιουδαϊζόντων βασίζεται σε μια πλασματική κατηγορία αμαρτίας. Θεωρούν «αμαρτία» κάτι που δεν είναι ουσιαδώς αμαρτωλό, αλλά απλώς παραβίαση ενός τελετουργικού νόμου. Ο Απόστολος Παύλος ξαναορίζει την πραγματική αμαρτία. Η πραγματική αμαρτία είναι η αποστασία από τον Θεό, η απιστία, η ειδωλολατρία, οι πράξεις της σαρκός (Γαλ. 5:19-21). Το να τρως με ένα μη περιτετμημένο αδελφό στο Χριστό δεν είναι αμαρτία. Αντίθετα, το να αρνείσαι την κοινωνία με έναν αδελφό λόγω τελετουργικών κανόνων είναι αμαρτία (υπερηφάνεια, ψυχρότητα, σκάνδαλο), γιατί καταστρέφει την ενότητα του Σώματος του Χριστού.
Η Ορθόδοξη Διείσδυση: Η Πνευματική Κατάσταση
Στην Ορθόδοξη θεολογία, αυτό το εδάφιο αγγίζει μια βαθύτερη αλήθεια για τη διαδικασία της θεώσεως.
· Η Συνειδητοποίηση της Αμαρτίας: Όταν ένα άτομο πλησιάζει τον άχραντο και Άγιο Θεό μέσω της πίστης στον Χριστό, η πρώτη του εμπειρία δεν είναι μια αίσθηση «τελειότητας», αλλά μια βαθύτερη και οξύτερη συνειδητοποίηση της δικής του αμαρτίας. Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος λέει ότι όσο πιο κοντά πλησιάζει κανείς στο φως, τόσο πιο καθαρά βλέπει τις κηλίδες του. Η εμπειρία της χάριτος κάνει την αμαρτία πιο οδυνηρά εμφανή, όχι λιγότερο.
· Παραδοξολογία της Σωτηρίας: Επομένως, είναι απόλυτα συνεπές να «βρίσκεται» κανείς «αμαρτωλός» ακριβώς στο πλαίσιο της αναζήτησής του να δικαιωθεί εν Χριστώ. Αυτή η αναγνώριση είναι το θεμέλιο της μετάνοιας και της ταπείνωσης. Ο Ιουδαΐζων, με την αυτοδικαιοσύνη του, δεν βλέπει την πραγματική του κατάσταση. Ο πιστός, που στηρίζεται μόνο στον Χριστό, την βλέπει ξεκάθαρα και γι’ αυτό και καταφεύγει ακόμη πιο επίμονα στη χάρη Του.
Αυτή η «αναγνώριση της αμαρτίας» δεν σημαίνει ότι ο Χριστός απέτυχε ή ότι προωθεί την αμαρτία. Αντίθετα, σημαίνει ότι επιτέλους αρχίζουμε να βλέπουμε την πραγματικότητα όπως την βλέπει ο Θεός. Ο Χριστός δεν είναι «διάκονος της αμαρτίας» αλλά «Διάκονος της Αληθείας» που μας αποκαλύπτει την πραγματική μας κατάσταση ώστε να μπορέσει να μας θεραπεύσει ολοκληρωτικά. Η θεραπεία ξεκινά με τη σωστή διάγνωση.
Συμπέρασμα
Ο Απόστολος Παύλος απορρίπτει το αντεπιχείρημα όχι επειδή είναι λογικά εσφαλμένο, αλλά επειδή είναι θεολογικά διεστραμμένο (ή βλάσφημο). Βασίζεται σε μια λανθασμένη αντίληψη της αμαρτίας (τελετουργική έναντι ουσιαστικής) και μια βλάσφημη εικόνα του Χριστού.
Το κήρυγμα της χάριτος μέσω πίστης δεν οδηγεί στην αμαρτία. Αντίθετα:
1. Αποκαθιστά τη σωστή διάγνωση: Μας κάνει να αναγνωρίζουμε την πραγματική μας αμαρτωλότητα.
2. Προσφέρει το μόνο αληθινό αντίδωρο: Μας ενώνει με τον Ιατρό των ψυχών και των σωμάτων.
3. Ελευθερώνει από μια πλασματική δικαιοσύνη: Μας ελευθερώνει από την υπερηφάνεια της νομικής απόδοσης και μας οδηγεί στην ταπείνωση της πραγματικής μετάνοιας.
Έτσι, το «Μη γένοιτο!» του Αποστόλου Παύλου είναι μια θερμή υπεράσπιση του αγίου χαρακτήρα του Χριστού και μια βέβαιη διαπίστωση ότι το Ευαγγέλιο του είναι η μόνη αληθινή θεραπεία για την ανθρώπινη πτώση.
Ας προχωρήσουμε στην ανάλυση του εδαφίου Γαλάτας 2:18, όπου ο Απόστολος Παύλος εμβαθύνει στο επιχείρημά του χρησιμοποιώντας μια ισχυρή και προσωπική εικόνα.
Γαλάτας 2:18: εἰ γὰρ ἃ κατέλυσα ταῦτα πάλιν οἰκοδομῶ, παραβάτην ἐμαυτὸν συνίστημι.
«Διότι, αν εκείνα που κατέλυσα, αυτά τα οικοδομώ πάλι, παραβάτη τον εαυτό μου συστήνω (παρουσιάζω).»
Αυτό το εδάφιο είναι η λογική συνέχεια της άρνησης του Αποστόλου Παύλου στο εδάφιο 17. Εδώ, εξηγεί γιατί η θέση των Ιουδαϊζόντων είναι όχι μόνο λανθασμένη, αλλά και εσωτερικά αντιφατική και πνευματικά επικίνδυνη για εκείνον που την ασπάζεται.
Η Πρωταρχική Σημασία: «ἃ κατέλυσα» (εκείνα που κατέλυσα)
Για να κατανοήσουμε το βάρος αυτής της δήλωσης, πρέπει να καταλάβουμε τι «κατέλυσε» ο Απόστολος Παύλος. Δεν μιλάει για την καταστροφή μιας απλής συνήθειας. Μιλάει για την θεολογική κατανόηση και πρακτική μιας ολόκληρης δομής σχέσης με τον Θεό.
· Τι Κατέλυσε ο Απόστολος Παύλος;
· Το Τείχος του Διαχωρισμού: Κατέλυσε την ιδέα ότι ο τελετουργικός νόμος (περιτομή, διατροφικές απαγορεύσεις) είναι το μέσο για να μπει κανείς στη σωστή σχέση με τον Θεό και να γίνει μέλος του λαού Του.
· Το Σύστημα «Εργων Νόμου»: Κατέλυσε την πεποίθηση ότι η δικαιοσύνη μπορεί να κερδηθεί ή να αποδοθεί μέσω της ανθρώπινης νομοτελείας.
· Την Ψευδή Ασφάλεια: Κατέλυσε την ψευδή ασφάλεια που προέκυπτε από την αυτοδικαιοσύνη και την υπερηφάνεια της θρησκευτικής τήρησης.
Αυτή η «κατάλυση» δεν ήταν μια αρνητική πράξη, αλλά το κήρυγμα του Θανάτου και της Αναστάσεως του Χριστού. Ο Σταυρός του Χριστού ήταν το γεγονός που κατέλυσε το παλαιό σύστημα, γιατί απέδειξε ότι ήταν ανεπαρκές και προσωρινό, και εγκαινίασε μια νέα και ζώσα Οδό (Εβρ. 10:20 – ἣν ἐνεκαίνισεν ἡμῖν ὁδὸν πρόσφατον καὶ ζῶσαν διὰ τοῦ καταπετάσματος, τοῦτ᾿ ἔστι τῆς σαρκὸς αὐτοῦ).
Εδώ βρίσκεται η ουσία της κατηγορίας του Αποστόλου Παύλου εναντίον του Αποστόλου Πέτρου (και των Ιουδαϊζόντων) και μια προειδοποίηση για κάθε Χριστιανό.
· Η Πνευματική Υποκρισία: Αν ο Απόστολος Παύλος, αφού κήρυξε ότι ο Χριστός είναι το τέλος του Νόμου (Ρωμ. 10:4 – τέλος γὰρ νόμου Χριστὸς εἰς δικαιοσύνην παντὶ τῷ πιστεύοντι) και ότι σε Αυτόν βρίσκουμε πλήρη δικαιοσύνη, ξαναγυρίσει και αρχίσει να επιμένει στην τήρηση των τελετουργικών νόμων (π.χ. να μην τρώει με μη περιτετμημένους), τότε τι κάνει;
· «Οικοδομώ Ξανά»: Επανεγείρει, ξαναχτίζει ακριβώς εκείνο που ο ίδιος ο Θεός, μέσα από το έργο του Χριστού, κατέλυσε. Είναι σαν να λέει: «Ο Χριστός έκρινε αυτό το σύστημα ανεπαρκές και το κατέλυσε με το Σταυρό Του. Εγώ, όμως, τώρα το θεωρώ απαραίτητο για τη σωτηρία και το ξαναχτίζω.» Αυτή είναι μια τρομερή θεολογική αντίφαση.
Το Βαρύ Σύμπτωμα: «παραβάτην ἐμαυτὸν συνίστημι» (παραβάτη τον εαυτό μου συστήνω)
Αυτή είναι η κορυφαία και πιο σοβαρή δήλωση. Ο όρος «παραβάτης» (παραβάτης) δεν σημαίνει απλώς «αυτός που κάνει ένα λάθος». Είναι ένας νομικός και δικαστικός όρος.
· Σημασία του «Παραβάτη»: Σημαίνει «αυτός που παραβιάζει έναν νόμο», «εγκληματίας», «καταδικασμένος», «αυτός που βρίσκεται στο λάθος δρόμο». Προέρχεται από το ρήμα «παραβαίνω» (να περνάω απέναντι, να υπερβαίνω, να παραβιάζω).
· Η Καταδίκη του Εαυτού: Ο Απόστολος Παύλος λέει ότι αν εκείνος, που κήρυξε την ελευθερία από τον νόμο, επιστρέψει σε αυτόν, τότε δεν απλώς κάνει ένα λάθος, αλλά αυτοκαταδικάζεται. Γίνεται «παραβάτης» ενάντια στον εαυτό του, ενάντια στο δικό του κήρυγμα και, κυρίως, ενάντια στον ίδιο το Θεό που αποκάλυψε αυτή την αλήθεια μέσα του. Συστήνει (παρουσιάζει, αποδεικνύει) τον εαυτό του ως έναν άνθρωπο που κηρύττει ένα πράγμα και ζεί ένα άλλο, που προδίδει την αποκαλυφθείσα αλήθεια.
Η Ορθόδοξη Προοπτική: Μετάνοια και Συνέπεια
Στο πλαίσιο της Ορθόδοξης πνευματικότητας, αυτό το εδάφιο μιλάει βαθιά για τη συνέπεια της πίστης.
· Η Πίστη ως Προσωπική Παραλαβη της Αληθείας: Η πίστη δεν είναι μια απλή γνώμη. Είναι μια προσωπική γνωριμία και πρόσληψη του Χριστού ως Αληθείας (Ιωάν. 14:6 – ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή· οὐδεὶς ἔρχεται πρὸς τὸν πατέρα εἰ μὴ δι᾿ ἐμοῦ). Μόλις κανείς γνωρίσει αυτή την Αλήθεια, οποιαδήποτε «επιστροφή» σε παλαιότερες, ανεπαρκείς καταστάσεις είναι μια μορφή πνευματικής προδοσίας.
· Προειδοποίηση ενάντια στη Νομικιστική Επιστροφή: Η Εκκλησία, μέσα από την ιστορία της, έχει χρειαστεί να αντιμετωπίσει εκ νέου τις «Ιουδαΐζουσες» τάσεις – την πρόταση να προστεθούν εξωτερικές, νομικές απαιτήσεις ως απαραίτητες προϋποθέσεις για τη σωτηρία. Το εδάφιο αυτό είναι μια αιώνια προειδοποίηση: όποιος το κάνει αυτό, «ξαναχτίζει εκείνα που κατέλυσε» και γίνεται παραβάτης της Νέας Διαθήκης.
Συμπέρασμα
Ο Απόστολος Παύλος χρησιμοποιεί τον εαυτό του ως παράδειγμα για να δείξει την απόλυτη ασυμβίβαστη μεταξύ του Ευαγγελίου της Χάρης και του συστήματος των «έργων του νόμου». Η στάση του δεν είναι υπερηφάνεια, αλλά φόβος του Θεού και πιστότητα στην αποκαλυφθείσα Αλήθεια.
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: Δεν μπορείς να έχεις και τα δύο. Δεν μπορείς να βασίζεσαι στον Σταυρό του Χριστού για τη δικαίωσή σου και ταυτόχρονα να επιμένεις ότι η τήρηση του τελετουργικού νόμου είναι απαραίτητη. Αν το κάνεις, αναιρείς το έργο του Χριστού, αθετείς το κήρυγμά σου και, στο τέλος, δεν δικαιώνεσαι από κανένα από τα δύο, αλλά καταδικάζεσαι από και τα δύο ως «παραβάτης».
Αυτή η αρχή παραμένει ζωντανή: η πίστη στον Χριστό απαιτεί μια ριζική και συνεπή ρήξη με κάθε άλλο σύστημα σωτηρίας που βασίζεται στις δικές μας δυνάμεις και επιδόσεις.
Αυτά τα δύο εδάφια (19-20) αποτελούν την κορυφή του θεολογικού επιχειρήματος του Αποστόλου Παύλου και είναι από τα πιο δυνατά και μυστικά κείμενα ολόκληρης της Καινής Διαθήκης, εκφράζοντας την ίδια την καρδιά της Ορθόδοξης πνευματικής εμπειρίας.
Γαλάτας 2:19: ἐγὼ γὰρ διὰ νόμου νόμῳ ἀπέθανον, ἵνα Θεῷ ζήσω.
«Εγώ γάρ, διαμέσου του νόμου, ως προς το νόμο πέθανα, ώστε να ζήσω για το Θεό.»
Αυτή είναι μια εξαιρετικά πυκνή και παραδοξολογική δήλωση που απαιτεί αποσυμπίεση.
· «Διὰ νόμου» (Διαμέσου του Νόμου): Ο Νόμος (ο Μωσαϊκός) δεν ήταν το πρόβλημα. Ο Νόμος ήταν «παιδαγωγός» (Γαλ. 3:24) που οδηγούσε στον Χριστό. Μέσω του Νόμου, ο Απόστολος Παύλος – και κάθε άνθρωπος – αναγνώρισε την αδυναμία και την αμαρτία του. Ο Νόμος του έδειξε την υψηλή βούληση του Θεού, αλλά του απέδειξε και την πλήρη αδυναμία του να την εκπληρώσει. Ο Νόμος, λοιπόν, ήταν το μέσο (διὰ) μέσω του οποίου ο Απόστολος Παύλος συνειδητοποίησε ότι ήταν πνευματικά νεκρός.
· «νόμῳ ἀπέθανον» (ως προς το νόμο πέθανα): Αυτή η γνωση οδήγησε σε έναν θάνατο. Ο Απόστολος Παύλος «πέθανε» σε σχέση με τον Νόμο. Αυτό σημαίνει:
1. Ο Νόμος δεν έχει πλέον εξουσία πάνω του. Ο Νόμος έχει εξουσία μόνο πάνω στον ζωντανό άνθρωπο (Ρωμ. 7:1). Ένας νεκρός είναι ελεύθερος από τις απαιτήσεις και την καταδίκη του νόμου.
2. Τελείωσε η προσπάθειά του να δικαιωθεί μέσω του Νόμου. Αποθαρρύνθηκε ολότελα από οποιαδήποτε αυτο-δικαίωση. Αυτός ο «θάνατος» είναι η πνευματική ταπείνωση, η πλήρης παράδοση της ιδίας δικαιοσύνης.
· «ἵνα Θεῷ ζήσω» (ώστε να ζήσω για το Θεό): Αυτός ο θάνατος (της αυτο-εμπιστοσύνης και της νομικιστικής προσπάθειας) δεν είναι τερματισμός, αλλά προϋπόθεση για μια νέα, διαφορετική και αληθινή ζωή. Ο σκοπός αυτού του θανάτου είναι η ζωή σε σχέση με τον Θεό. Η προθέσεως «για» (Θεῷ) είναι σημαντική: δεν είναι απλώς «ζωή με τον Θεό» αλλά «ζωή αφιερωμένη στον Θεό, για τη δόξα Του, σε κοινωνία μαζί Του». Αυτή είναι η αρχή της θεώσεως.
Γαλάτας 2:20
Χριστῷ συνεσταύρωμαι· ζῶ δὲ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός· ὃ δὲ νῦν ζῶ ἐν σαρκί, ἐν πίστει ζῶ τῇ τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀγαπήσαντός με καὶ παραδόντος ἑαυτὸν ὑπὲρ ἐμοῦ.
«Με τον Χριστό συσταυρώθηκα· ζω όμως δεν πια εγώ, ζεί όμως εν εμοί ο Χριστός· ότι δε τώρα ζω εν σαρκί, εν πίστει ζω τη του Υιού του Θεού του αγαπήσαντός με και παραδόντος εαυτόν υπέρ εμού.»
Εδώ, ο Παύλος αποκαλύπτει το μυστικό που βρίσκεται πίσω από τον θάνατο του εαυτού του (στον νόμο) και τη νέα ζωή (στον Θεό). Αυτό δεν είναι απλή θεωρία, είναι βιωμένη πνευματική εμπειρία.
· «Χριστῷ συνεσταύρωμαι» (Με τον Χριστό συσταυρώθηκα): Ο θάνατος του «εγώ» του Παύλου (της σαρκικής, εγωκεντρικής του ύπαρξης) δεν ήταν απλώς μια ψυχολογική απόφαση. Ήταν μια μυστηριακή και πραγματική συμμετοχή στον Σταυρό του Χριστού. Μέσω του Βαπτίσματος και της πίστης, ο πιστός ενώνεται με τον Χριστό τόσο άρρηκτα, ώστε ο Σταυρός του Κυρίου γίνεται και ο δικός του σταυρός. Ο Παύλος δεν λέει «σταυρώθηκα σαν τον Χριστό», αλλά «συνεσταυρώθηκα μαζί Του». Είναι μια αντικειμενική, πνευματική πραγματικότητα.
· «ζῶ δὲ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός» (ζω όμως δεν πια εγώ, ζεί όμως εν εμοί ο Χριστός): Αυτή είναι η ουσία της θέωσης. Η παλιά προσωπικότητα, το «εγώ» που ήταν κεντραρισμένο στο δικό του έργο και τη δική του δικαιοσύνη, έχει σταυρωθεί. Η νέα ζωή δεν είναι μια βελτιωμένη εκδοχή του παλιού «εγώ», αλλά η ίδια η ζωή του Χριστού που κατοικεί μέσα στον πιστό. Ο Χριστός γίνεται το νέο «Εγώ» του πιστού. Αυτό δεν σημαίνει απώλεια της προσωπικότητας, αλλά η μεταμόρφωση και η θέωση της προσωπικότητας. Η ανθρώπινη προσωπικότητα ενώνεται με το Θείο Πρόσωπο και λαμβάνει τη ζωή της από Εκείνον.
Η Ορθόδοξη Σύνθεση: Σταυρός, Ανάσταση και Θέωση
Στα εδάφια αυτά, βλέπουμε ολόκληρο τον κύκλο της σωτηρίας:
1. Διάγνωση μέσω του Νόμου: Ο Νόμος μας οδηγεί στη συνειδητοποίηση της αμαρτίας και της ανάγκης μας (θάνατος του παλιού «εγώ»).
2. Σταύρωση με τον Χριστό: Μέσω του Βαπτίσματος και της πίστης, συμμετέχουμε μυστηριακά στον Σταυρό Του, αποθέτουμε τον παλαιό άνθρωπο.
3. Ανάσταση και Ζωή στον Χριστό: Η ίδια η ζωή του Αναστημένου Χριστού γίνεται η πηγή της ύπαρξής μας. Αυτή είναι η πραγματικότητα της Ανάστασης στη ζωή του πιστού.
4. Ζωή εν Πίστει: Η ύπαρξή μας μετασχηματίζεται σε μια δυναμική σχέση εμπιστοσύνης και αγάπης προς τον Υιό του Θεού.
5. Σκοπός: Θέωσις: Το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι μια νομική χάρη, αλλά η ένωση με τον Θεό, όπου «ζεί όμως εν εμοί ο Χριστός». Αυτή είναι η βιωματική έκφραση του Αγίου Αθανασίου: «Ο Θεός γίνεται άνθρωπος, για να γίνει ο άνθρωπος Θεός».
Συμπέρασμα
Τα εδάφια Γαλάτας 2:19-20 δεν είναι απλώς θεολογικές προτάσεις. Είναι η αυτοβιογραφία κάθε χριστιανού. Περιγράφουν τη μυστηριακή μετάβαση από την αυτο-εξάρτηση και την καταδίκη, στην ελευθερία και τη ζωή της θεώσεως. Είναι η υπέρτατη έκφραση ότι το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου δεν είναι «κατά του Νόμου», αλλά «υπέρ του Χριστού» ως της μόνης πηγής ζωής και δικαιοσύνης. Ο Σταυρός δεν είναι απλώς ένα ιστορικό γεγονός, αλλά ένα ζών μυστήριο στο οποίο συμμετέχει ο πιστός, και μέσω του οποίου η ζωή του Χριστού γίνεται η δική του ζωή.
Επίλογος : Η Πορεία της Αληθινής Ελευθερίας
Τα εδάφια προς Γαλάτας 2:16-20 δεν αποτελούν απλώς μια θεολογική διαμάχη του 1ου αιώνα, αλλά χαρτογραφούν την αιώνια πορεία της ανθρώπινης ψυχής προς την αληθινή ελευθερία και την θεϊκή κοινωνία. Σε αυτά συμπυκνώνεται ολόκληρο το ευαγγελικό μήνυμα της Ορθόδοξης πίστης.
Αυτή η περικοπή μας παρουσιάζει μία δραματική αντιπαράθεση δύο οδών: η μία οδός, των «έργων του νόμου», οδηγεί στην ψευδαίσθηση της αυτοδικαιοσύνης, αλλά στην πραγματικότητα σε πνευματική σκλαβιά και θάνατο. Η άλλη οδός, της «πίστεως στον Χριστό», που φαίνεται ως σκάνδαλο και αδυναμία, αποκαλύπτεται ως η μόνη πύλη προς την αιώνια ζωή.
Ο Απόστολος Παύλος, με αμείωτο λογικό και πνευματικό ζήλο, δεν αφήνει χώρο για συμβιβασμούς. Δεν μπορεί να υπάρξει μερική δικαίωση από το νόμο και μερική από τη χάρη. Η πράξη της πίστης στον Σταυρό και την Ανάσταση του Χριστού είναι μια ριζική μετατόπιση της βάσης της ύπαρξής μας. Το «Εγώ» του παλαιού ανθρώπου, που αγωνιζόταν να δικαιωθεί από τις δικές του πράξεις, πρέπει να σταυρωθεί. Μόνο μέσω του θανάτου του μπορεί να γεννηθεί το νέο «Εγώ», εκείνο που ζεί δεν πια από την ίδια τη ζωή του, αλλά από την ζωή του Χριστού που κατοικεί μέσα του.
Εδώ βρίσκεται το απόγειο της Ορθόδοξης ανθρωπολογίας: ο σκοπός της ύπαρξής μας δεν είναι η ηθική βελτίωση, αλλά η θεωση (θέωσις). Δεν είναι να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, αλλά να γίνουμε «σύμμορφοι της εικόνας του Υιού Του» (Ρωμ. 8:29), να αποκτήσουμε «τη θεία φύση» (Β’ Πέτρου 1:4). Το «ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός» είναι η πραγμάτωση αυτού του σκοπού.
Αυτά τα λόγια του Αποστόλου είναι προς όλους μας μια πρόσκληση να εξετάσουμε το θεμέλιο της πνευματικής μας ζωής:
· Μήπως βασιζόμαστε στις δικές μας «επιδόσεις» – θρησκευτικές, ηθικές ή ασκητικές – για να νιώθουμε ότι είμαστε αποδεκτοί από τον Θεό;
· Μήπως μετατρέπουμε ακόμη και τις άγιες πρακτικές της Εκκλησίας (νηστεία, προσευχή, μελέτη) σε «έργα νόμου» που μας δίνουν μια αίσθηση υπεροχής και αυτο-δικαίωσης;
Τα εδάφια αυτά μας καλούν να περάσουμε από τη θρησκεία της συναίνεσης (νοητικής συγκατάθεσης) και της τήρησης, στη σχέση της πίστης και της αγάπης. Μας υπενθυμίζουν ότι Χριστιανισμός (η πίστη) είναι, στην ουσία του, Ίδιος Χριστός, ζώντας μέσα σε εμάς. Η αληθινή ελευθερία δεν είναι το δικαίωμα να κάνουμε ό,τι θέλουμε, αλλά η χάρη να μπορούμε, τελικά, να ζήσουμε όπως πρέπει: ενωμένοι με Αυτόν που είναι η Ζωή, η Αγάπη και η Αλήθεια.
Add A Comment
You must be logged in to post a comment.