22. ΣΠΑΡΤΗ ΠΙΣΙΔΙΑΣ:

ΟΙ ΔΙΩΞΕΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ Μ. ΑΣΙΑΣ

(Ποια ήταν η συμπεριφορά των Τοπικών αρχών και απλών Μουσουλμάνων την τελευταία δεκαετία πριν οριστική εκδίωξη)

Σταύρου Π. Καπλάνογλου. Σπάρταλη εκ πατρός.

11ος αιώνας σημαδεύει την εξέλιξη της περιοχής, καθώς οι Σελτζούκοι Τούρκοι σαρώνουν τις ανατολικές επαρχίες του Βυζαντίου και ιδρύουν το κράτος του Ικονίου.
Μ’ ένα μικρό διάλειμμα, όπου η Πισιδία γυρίζει στο Βυζάντιο, η χώρα θα κατακτηθεί πάλι από τους Τούρκους, τους Καραμανλήδες αυτή τη φορά.
Σε όλη την διάρκεια της Οθωμανικής κατοχής με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η πίεση από τους κατακτητές ήταν αφόρητη, προκειμένου να αλλοιωθεί η σύνδεση του πληθυσμού θρησκευτικά και γλωσσολογικά Μετά την Γαλλική επανάσταση προκειμένου να φανεί προς τα έξω ότι το Οθωμανικό κράτος εκσυγχρονιζόταν, δοθήκαν κάποιες ελευθερίες, που αφορούσαν την παιδεία και την εξάσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων.

Τα πράγματα όμως θα αρχίζουν να αλλάζουν προς το τέλος του 19 ου αιώνα, όταν καταστρώνεται ένα σχέδιο από τους Γερμανούς να πατήσουν το πόδι τους στην Μικρασιατική Χερσόνησο και αρχίζει η συστηματική υπονόμευση και κατασυκοφάντηση όσων θεωρούσαν ότι θα τους σταθούν εμπόδια στα σχέδια τους.

Στον πόλεμο του 1896 στην σύγκρουση Τούρκων με την Ελλάδα βάζουν το χέρι τους, γεγονός που οδηγεί στην ήττα τους Έλληνες.
Εξοπλίζουν τους Οθωμανούς και βοηθούν όπου χρειασθεί να οργανωθούν οι Νεότουρκοι και να κάνουν την επανάσταση τους εναντίον του Σουλτάνου το 1908 συμπαρασύροντας και όλους τους λαούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ξεγελώντας τους ότι όταν έρθουν στα πράγματα όλες οι εθνικότητες τα »μελέτια »θα έχουν τα ίδια δικαιώματα, μόλις πέρασαν λίγα χρονιά δείχνουν το πραγματικό τους πρόσωπο και μιλούν για παντουρκισμό, και Γερμανοί στρατιωτικοί αξιωματούχοι αναλαμβάνουν την οργάνωση του Τούρκικου στρατεύματος, μάλιστα την ηγεσία αναλαμβάνει ο Γερμανός; Oττο Λίμαν βον Σάντερς και αρχίζει η εφαρμογή του ύπουλου σχεδίου με τις δολοφονίες, εκτοπισμούς, αρπαγή περιουσιών, οικονομικό σαμποτάζ κ.α.
Θύματα αυτής της κατάστασης σύντομα θα πέσουν και οι Έλληνες της Σπάρτης και ολόκληρης της Πισιδίας

ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΕΚΤΟΠΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ

Ο Χριστιανικός πληθυσμός γενικά της Πισιδίας και ιδιαίτερα της Σπάρτης θα περάσει πολλές δοκιμασίες, με αποτέλεσμα να μειωθεί δραστικά. Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους πολλοί Έλληνες θα μετακινηθούν είτε προς τη Σμύρνη (συνήθης τόπος της εσωτερικής μετανάστευσης) είτε προς την Ελλάδα ή άλλες Ευρωπαϊκές χώρες χωρίς πια να επιστρέψουν.:
Στις 11-7-1908 ψηφίστηκε το νέο τουρκικό Σύνταγμα που προέβλεπε και τη στράτευση των ετεροδόξων.
Από τη Σπάρτη στρατολογήθηκαν 800 και μετά τον πόλεμο επέστρεψαν 500 περίπου.
Οι Νεότουρκοι εφαρμόζοντας λίγα αργότερα το σχέδιο που έγινε με την βοήθεια των Γερμανών αρχίζουν τις διώξεις με στόχο την εξαφάνιση από την Μικρά Ασία, των 3 μειονοτήτων που οι τελευταίοι θεωρούσαν εμπόδιο τους, των Αρμενίων, των Ελλήνων και των Ασσυρίων.
Τα γεγονότα έχουν ως εξής:

1914 ΕΝΑΡΞΗ Α’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Κήρυξη Α παγκοσμίου πολέμου πριν ακόμη η Τουρκιά μπει επισήμως στον πόλεμο στην Σπάρτη μέσα στη νύχτα γυμνοί Τούρκοι φορώντας μόνο την βράκα τους με νταούλια, σάλπιγγες, τύμπανα και ζουρνάδες αναστατώνουν την πόλη. Ξυπόλυτοι με σημαίες κόκκινες και μαύρες τρομοκρατούν όλο τον πληθυσμό Χριστιανούς και Μουσουλμάνους. Τι είχε γίνει; Ήταν η προαγγελία της γενικής επιστράτευσης που ήρθε σε 3 ήμερες.
Η γενική επιστράτευση του 1914 (σεφερμπερλίκ) στέλνει στα «εργατικά τάγματα» (Αμελέ ταμπουρού) 1.600 Έλληνες μόνο από τη Σπάρτη. Επέστρεψαν περίπου οι μισοί.

– Στις 20 /7/ 1914 αναλαμβάνει Διοικητής στην Σπάρτη ο Τααλάτ Πασάς – Πεχίτζ μπέη
γιος του Μεχμέτ Ταλαάτ που ήταν μέλος της τριανδρίας «Ένωση και Πρόοδος».
Συλλαμβάνονται 3 πρόκριτοι και 3 ιερείς χωρίς λόγο.
Μετά την σύλληψη οδηγούνται σε άγνωστη περιοχή που βρισκόταν 15 ημέρες μακρυά. Από τους 5 επέστρεψε μόνο ένας.
Στην Σπάρτη με την έναρξη του πολέμου κηρύχθηκε επιστράτευση και 800 νέοι της Χριστιανικής κοινότητας στάλθηκαν στο μέτωπο 300 από αυτούς σκοτώθηκαν η εξαφανίσθηκαν.
Με την επιστροφή τους άρχισε και το μποϋκοτάζ των Χριστιανικών και Αρμενικών επιχειρήσεων πρωταγωνιστές Νεότουρκοι και επαναπατρισθέντες από την Μακεδονία Κονιαλήδες.
Τελικά αποδείχθηκε δύσκολη στην Σπάρτη η εφαρμογή του »Μισικ Μπελί ΄΄ του προγράμματος του μποϋκοτάζ γιατί η βιομηχανία το εμπόριο και η βιοτεχνία ελεγχόταν από το Ελληνικό στοιχείο
– Σύλληψη 3 ιερέων και 3 προκρίτων
Κρατούνται σε άγνωστο τόπο επί 15 ημέρες επιστρέφει μόνον ο ένας

– 27/7/1914 Επιστράτευση
Στις 27 Ιουλίου έρχεται διαταγή για την στράτευση όλων των χριστιανών από 21-50 χρόνων, έπρεπε να παρουσιαστούν εντός 5 ήμερον στα σημεία που οριζόταν.
Φυσικά δεν στάλθηκαν στο μέτωπο αλλά 1600 άνδρες και παιδιά χωρίς καμιά εκπαίδευση στέλνονται στα τάγματα εργασίας στα βάθη της Τουρκιάς με στόχο την εξόντωση τους.
Βασανισμοί ταλαιπωρίες προπηλακισμοί ατελείωτες πορείες και εργασία σε λατομεία η ορυχεία που κυρίως διεύθυναν Γερμανοί με μόνο φαγητό ένα κομμάτι ξερό ψωμί ελάχιστο νερό και ατελείωτες ώρες εργασίας.
Σε διαμαρτυρία εξορισμένων στον Γερμανό για την πείνα και την δίψα που τους θέριζε, τους είπε ότι η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού είναι δουλειά των Τούρκων η δική μας είναι η παραγωγή μεταλλεύματος και εν πάση περίπτωσή αν πεινάτε φάτε τις ψείρες σας.
Ο τρομακτικός εξάλλου σεισμός του 1914 που έπληξε την Πισιδία, στοίχισε τη ζωή σε 300 περίπου Έλληνες, ενώ άφησε άστεγους περισσότερους από τους μισούς, που και αυτούς τους εξώθησε σύντομα σε μετανάστευση στη Σμύρνη, το Αϊδίνι και την Αττάλεια.
Στη Σπάρτη απέμειναν 700 ή 800 οικογένειες.
– 1915 Σύλληψη 45 προκρίτων της Σπάρτης
Τον Απρίλιο του 1915 αποφασίζετε ο εκτοπισμός 45 προκρίτων της Σπάρτης συλλαμβάνονταν και φυλακιζόταν. Με ενέργειες των Μουσουλμάνων της πόλης αφήνονται ελεύθεροι και τους δίνετε αμνηστία
– 1916 Η Λευκή σφαγή
Ξεσπά ένα φοβερό οικονομικό μποϋκοτάζ και παρεμποδίζονται οι συναλλαγές με χριστιανούς εμπόρους, ροπαλοφόροι μπροστά στα καταστήματα εμποδίζουν την είσοδο των πελατών.
Βέβαια η ύπαρξη του μποϋκοτάζ δεν ήταν κάτι που δεν είχε γίνει αντιληπτό από την εποχή που είχε γίνει ο μεγάλος σεισμός των 7.1ο βαθμών Rixter, η κατάσταση στην Σπάρτη όμως ήταν υποφερτή, μια και όλη η βιομηχανία ελεγχόταν από τους Έλληνες και το μποϋκοτάζ γινόταν συγκεκαλυμμένα.  Σπάρτη μεγάλου μέρος του πληθυσμού είχε φύγει λόγω του μεγάλου σεισμού οι εναπομείναντες αναγκαζόντανε να προσφέρουν όλα τα τρόφιμα που έχουν μαζί με νήματα και βαμβάκια για τις ανάγκες του στρατού. Οικιακά σκευή στα νοσοκομεία και ορφανοτροφεία. Η αγορά με το πρόσχημα της επίταξης λεηλατείτε, στρατιωτικοί αρπάζουν χρυσαφικά και ότι άλλο είδος τους γυαλίσει στο μάτι για ίδιο πλουτισμό. Απαγορεύθηκαν οι μετακινήσεις εκτός πόλης και αν κάποιος συλληφθεί εκτελείτε. Ακόμη απαγορεύθηκε η κυκλοφορία την νύχτα. Με πρόφαση εξωραϊσμού της πόλης, θα γίνει δήθεν πλατεία που ποτέ δεν έγινε κατεδαφίσθηκαν πάρα πολλά καταστήματα χωρίς να επιτραπεί στους ιδιοκτήτες να πάρουν τα εμπόρευμα τα τους

1918 ΑΝΑΚΩΧΗ
Μετά το τέλος του πολέμου το 1918 επιστρέφουν στη Σπάρτη μόνο 800 άτομα από τα 1600 που είχαν σταλεί στα Αμελέ Ταμπουρού το 1914 τα άλλα χάθηκαν.
Η ανακωχή έγινε 23/10/1918 αμέσως μετά και εμφανίζεται ένας μεγάλος αριθμός κρυμμένων Ελλήνων που και με την βοήθεια Τούρκων πέρασαν τα 4 χρόνια εξαφανισμένοι σε απίθανα σημεία.

1919 ΑΦΙΞΗ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ ΕΞΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΓΥΝΑΙΚΟΠΑΙΔΩΝ ΑΠΟ ΑΙΔΙΝΙ, ΔΕΝΙΖΛΙ κ.α.
Στις 22/6/1919 ο μουτασαρίφης πληροφορεί το Παπά Ιωακείμ ότι μια ομάδα χριστιανών από το Ναζλί ήρθαν πρόσφυγες και να τους πάρει και να τους μοιράσει στις οικογένειες των ομόδοξων τους.
Ήταν 47 γυναικόπαιδα ανάμεσα τους 7 γέροι ημίγυμνοι πεινασμένοι και μικρά παιδιά.
Σε 5 μέρες άρχισαν να συρρέουν στην Σπάρτη χιλιάδες πρόσφυγες από το Αιδίνι, Ναζλί,  Δενιζλί, Σεράγκοι, Άκσε τους περισσότερους τους προώθησαν στο Εγιρδίρ, στο Νησλί Ί5000 άτομα και 1800 άτομα γυναικόπαιδα εκτός από 40 άνδρες άφησαν σε μας τους άνδρες σε 1 μήνα τους συνέλαβαν και του έστειλαν εξορία στην Καισάρεια.
Τα 1800 άτομα μοιράσθηκαν σε όλα τα σπίτια τα χριστιανικά τους δώσανε χρήματα ρουχισμό κλινοσκεπάσματα και για 3 χρόνια μέχρι την εκδίωξη μας τους φρόντιζαν όπως είχαν υποχρέωση στο τέλος έφυγαν μαζί μας στο ταξίδι για την Ελλάδα.

Η ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΤΣΕΤΩΝ
Εν τω μεταξύ η τρομοκρατία με την δράση των τσετών μεγάλωνε οι μετακινήσεις στην ύπαιθρο ήταν αδύνατες και επικίνδυνες οδηγώντας όλους στην χειρότερη φτώχεια.
Μετά την συνθηκολόγηση της Τουρκίας και την παράδοση της ουσιαστικά χωρίς όρους τα πάντα είχαν σταματήσει, οργανωμένο κράτος δεν υπήρχε και η μόνη που το υποκαθιστούσαν ήταν οι τσέτες σχηματίζοντας ομάδες λεηλατώντας και σφάζοντας Χριστιανούς και όχι μόνο. Σε πολλές περιπτώσεις είχαν πάρει άδεια και από την αγορά να αστυνομεύουν και να διοικούν ολόκληρες περιοχές. Έτσι σύντομα μια τέτοια ομάδα φάνηκε και στην Σπάρτη
– Οι τσέτες του Δεδέ Εφέ
Ο Δεδε Εφε ήταν ένα παιδαρέλι 20 χρόνων που σκόρπισε τον τρόμο και μόνο με την εμφάνισή του.
Είχε μαζί του 80-100 άνδρες, η φήμη του είχε φτάσει πριν από αυτόν έχοντας δολοφονήσει στον σταθμό Άππα της Σιδηροδρομικής γραμμής Σμύρνης -Σπάρτης τους 28 άνδρες που ήταν το προσωπικό του με μόνο λόγο ότι ήταν Χριστιανοί.
Ευτυχώς έμεινε λίγο στην Σπάρτη άρπαξε ότι χρήμα υπήρχε στα ταμεία των υπηρεσιών και εξαφανίσθηκε.
– Οι τσέτες των Γιουρούκ Αλί και του Δεμερτζή Μεχμέτ
Το πόστο αυτό το διεκδίκησαν από την Τουρκική κυβέρνηση δυο ομάδες οι τσέτες του Γιουρούκ Αλί και του Δεμερτζή Μεχμέτ.
Τελικά το πόστο αυτό ανατέθηκε στον Δεμερτζή Μεχμέτ που έκανε τον φιλοχριστιανό και είχε υπ τις διαταγές του 1200 Τσέτες.
Στις 24/11/1919 ανέλαβε όλη την περιοχή από το Δενιζλί έως το Ικόνιο .
Την πρώτη φορά ήρθε και προσπάθησε να δείξει το καλό του πρόσωπο όταν όμως του ζήτησαν να βοηθήσουμε του ομόδοξους μας πρόσφυγες που ήταν στο ξερονήσι του Εγερδίρ αγρίεψε
» Οι οχιές οι Έλληνες τούς δηλητηριάσαν είπε προσέξτε να μη σας δηλητηριάσουν και εσάς αφήστε τούς στην τύχη τους για να μη πάθετε τα ίδια «
Ο Δεμερτζή Μεχμέτ συνδέθηκε και με την δολοφονία του στις 6/1/1920 του Δαμιανού Καχριμάνογλου
– Η δολοφονία του Δαμιανού Καχριμάνογλου 6/1/1920
Τι συνέβη: Κάποιοι ταπητουργοί ετοίμασαν 2-3 φορτία με χαλιά για να πάνε στην Σμύρνη Αττάλειας
Προβοκάτορες Τούρκοι έβαλαν ανάμεσα στις μπάλες 1 χαρτί μισή κόλλα αναφοράς σε Ελληνικά, Τουρκικά και Γαλλικά με την υπογραφή Ν
Μέσα έγραφε για την διαμάχη Γιουρούκ-Δεμερτζή, Η και ότι είναι ευκαιρία στον Ελληνικό στρατό να κάνει παρέλαση Ακόμη έγραφε οι είναι έτοιμα 300 όπλα και 2 μυδραλιοβόλα.
Το χαρτί ήταν μέσα στο δέμα του Καχριμάνογλου
Η συνεχεία… αναστάτωση. Συνελήφθησαν 80 άτομα με πρώτο τον Δαμιανό χωρίς συζήτηση τον επιτέθηκαν με ρόπαλα στο κεφαλή τον χτύπησαν μέχρι θανάτου, μπροστά στα μάτια του γιου του δεν πρόλαβε να πει τίποτε μόνο έδειξε στον ουρανό σαν να έλεγε: Ο Θεός γνωρίζει για το άδικο.
Έγιναν ανακρίσεις ερευνά επί 5 ήμερες σε όλα τα χριστιανικά σπίτια εκκλησίες και δημοσίους χώρους που άνηκαν στους χριστιανούς και τελικά ένας γιατρός απέδειξε ότι το γραμμα ήταν πλαστογραφημένο.
– Νέος κίνδυνος ένας άπληστος συμπατριώτης ο Χαβούζ
Ο Χαβούζ ήταν ένας κάτοικος της πόλη χότζας φανατικός με πολύ μεγάλη περιουσία με δικό του τσιφλίκι που έβαλε στο μάτι την περιουσία των χριστιανών .
Πήγε στην Άγκυρα πήρε άδεια και σχημάτισε ένα τάγμα με 280 βαρυποινίτες των φυλακών της Άγκυρας για να προστατέψει ΄΄την πατρίδα του΄΄ από πιθανή προέλαση του Ελληνικού στρατού στον Μαίανδρο ποταμό. Πραγματικός στόχος το ξεπάστρεμα των Χριστιανών της Σπάρτης και η λεηλασία των περιουσιών τους.
Έφθασε στην πόλη και έβγαλε λόγο, κατηγόρησε τους Έλληνες για τους οποίους είπε οτι 500 χρόνια τώρα οι Τούρκοι τους χαϊδεύουν και ήρθε η ώρα να τιμωρηθούν για την αχαριστία τους.
Αντέδρασε πρώτα ο αδερφός του όταν αντιλήφθηκε τις πραγματικές του προθέσεις, το ίδιο έκανε και ο Μουφτής που ήταν και ο πνευματικός του πατέρας, κατ΄, ευτυχή συγκυρία ήρθε και ο Κιελ Μαχμούτ*

– 1920 Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΟΡΓΑΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ
Στις 26/11/20 έκανε την εμφάνιση στην Σπάρτη στρατός 6000 οπλιτών και 500 ιππείς επρόκειτο για δυνάμεις της Αγκύρας οργανωμένου πλέον στρατού που ανταποκρινόμενοι στις εκκλήσεις του Μουτασαρίφη Ισμέτ πάσα της Σπάρτης και άλλων Τούρκων για το σταμάτημα των ανεξέλεγκτων ομάδων των Τσετών που δρούσαν ανενόχλητοι σκοτώνοντας αδιακρίτως οποίον τους άρεσε με αποτέλεσμα και 279 επιφανείς Τούρκοι να δολοφονηθούν απεφάσισαν να επέμβουν.
Πράγματι συνελήφθησαν 700 τσέτες που υπήρχαν στην Σπάρτη όλοι άνθρωποι του Δεμερτζή Εφφέ και όσους αντιστάθηκαν τους σκότωσαν. Οι συλληφθέντες στάλθηκαν στο Ικόνιο.
Ο ίδιος ο Δεμερτζή Εφφέ αργότερα συνελήφθη στο ΔενιζλΊ κατασχέθηκε όλη η περιουσία που με διάφορους τρόπους είχε αρπάξει από Έλληνες και Τούρκους του δόθηκε μια σύνταξη και αφέθηκε αργότερα ελεύθερος.

— 14/5/1920 ΣΤΑ ΤΑΓΜΑΤΑ ΑΜΕΛΕ ΤΑΜΠΟΥΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΑΠΟ 14 -80 ΕΤΩΝ’
Η 14/5/1920 ήρθε διαταγή στην Σπάρτη να συλληφθούν και σταλθούν στα τάγματα εργασίας όλοι οι άνδρες από 14 -80 ετών με αρχικό προορισμό την Αντιόχεια (Γιαλοβάτς ) και την Νεάπολη (Κάραγατς ) Πισιδία Συγκεντρώθηκαν 1500 άτομα μαζί τους άρρωστοι, γέροι και οι 6 ιερείς της πόλης. Αναζητήθηκε και Αρχιερατικός εκπρόσωπος Παπά Ιωακειμ, για να τον να στείλουν εξορία. Τον διέσωσε ο Μουφτής με παρεμβάσεις του, όταν έμαθε ότι ο διευθυντής αστυνομίας προσπαθούσε να τον συλλάβει. Οι γυναίκες έκλαιγαν και τον θερμοπαρακαλούσαν να διασώσει τον παπά τους, γιατί τον θεωρούσαν τον μοναδικό πλέον προστάτη τους με την εξορία ανδρών και παιδιών τους.
–– Το 1921
Χαριστική βολή δόθηκε στους Έλληνες της Πισιδίας το 1921 με τον εκτοπισμό του άρρενος πληθυσμού, όπου οι άντρες από 15 περίπου ετών έως και 70 οδηγήθηκαν εξόριστοι στα βάθη της Μ. Ασίας, έως το Καρς και τη Μικρή Αρμενία.
Επέστρεψαν περίπου οι μισοί μετά το μεγάλο διωγμό.
Παρά τα αλλεπάλληλα πλήγματα που δέχτηκε ο Ελληνικός πληθυσμός της Πισιδίας, κατόρθωσε, εν τούτοις, να διατηρηθεί συμπαγής και ακμαίος, συγκεντρώνοντας τις δυνάμεις του σε εφτά, κυρίως, κοινότητες, σπουδαιότερη από τις οποίες υπήρξε της Σπάρτης, που ήταν και η πρωτεύουσα του ομώνυμου σαντζάκ.
Οι άλλες κοινότητες ήσαν του Πολυδωρίου, του Νησιού, της Πάρλας, της Απολλωνίας ή Σωζοπόλεως, της Νεαπόλεως και της Αντιόχειας.

5/10/21 ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ 13 ΧΡΟΝΩΝ ΓΙΑ ΝΑ ΣΤΑΛΟΥΝ ΕΞΟΡΙΑ
Κεραυνός ήταν η είδηση να σταλούν στην εξορία παιδιά 13 χρονών αγόρια.
Συνελήφθησαν 74 παιδιά και παρ ολίγο μέσα σε αυτά να ήταν και ο πατέρας μου, δεν είχε συμπληρώσει ακόμη τα 12, αλλά έδειχνε μεγάλος. Εσώθη την τελευταία στιγμή, όταν έμαθε η μητέρα του για συλλήψεις παιδιών τον αναζήτησε στην αγορά, όπου με μια τάβλα πουλούσε ζαχαρωτά και τον πήρε και τον έκρυψε στο σπίτι λέγοντας να μη βγάλει άχνα. Τα παιδιά οδηγήθηκαν στην αστυνομία και οι μητέρες τους στήθηκαν απ΄ έξω κλαίγοντας.
Για την αντίδραση των τοπικών αρχών, των Μουσουλμάνων κατοίκων, μετά την επίκληση του Παπά Ιωακείμ για την διάσωση τους θα δούμε στη συνεχεία αναφερόμενοι στην παρέμβαση τους.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΕΙΕΣ – ΠΗΓΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ
Στην έρευνα μας εντοπίσαμε άλλη μια πηγή στην Αγγλική γλώσσα από την οποία πληροφορηθήκαμε τους τόπους εξορίας των ανδρών μετά από συλλήψεις στην Σπάρτη και όχι μόνον. Από τα στοιχεία αυτά βλέπουμε, την απόσταση που περπάτησαν οι συλληφθέντες και το υψόμετρο της τοποθεσίας που βρισκόταν ο τελικός προορισμός.
Αυτό θα βοηθήσει να αντιληφθούμε τις εξοντωτικές συνθήκες που επικρατούσαν στους διαρκώς πεζοπορώντας Έλληνες που είχε σαν τελικό στόχο την φυσική τους εξόντωση..
Από την ίδια πηγή μαθαίνουμε ότι και άλλοι Χριστιανοί εκτός από τους Σπαρταλήδες είχαν εξοργισθεί στους ίδιου τόπους.
Η πηγή αυτή δεν δίνει τον αριθμό των εξορισθέντων. Εκτός από την μια περίπτωση (εξορία στο Ελαζίγ ) δεν έχουμε τον αριθμό των εξορισθέντων Σπαρταλήδων.
Αναφέραμε από τα απομνημονεύματα του Παπά Ιωακείμ για τις διώξεις. Δεν ξέρουμε όμως, ποιες από αυτές που θα αναφέρουμε στην συνεχεία συνταυτίζονται με τις διώξεις που αναφέρει. Γιατί στην μια περίπτωση οι αναφορές είναι συγκεκριμένες, με αριθμό συνήθως των ατόμων και την ακριβή ημερομηνία της σύλληψης των Ελλήνων, στην άλλη υπάρχει το έτος της εξορίας, χωρίς αναφορά στον αριθμό των συλληφθέντων. τα αναφέρουμε και τα συμπεράσματα δικά σας.
***********************************************************
1919 Kayseri (Καισαρεια 450 χιλιόμετρα ανατολικά σε ευθεία γραμμή
250km από την Θάλασσα υψομ. 1050m
Στην ίδια δίωξη με τον ίδιο προορισμό και από Nazilli Denizli Ismir
Στην ίδια δίωξη με τον ίδιο προορισμό και από Denizli Nazilli Burdur
———————-
1919-22 Özlüce 400 χιλιόμετρα ανατολικά σε ευθεία γραμμή
200km από την Θάλασσα 2530μ υψομ
Στην ίδια δίωξη με τον ίδιο προορισμό και από Denizli Nazilli Burdur Erzincan
———
1919-20 Germir 450 χιλιόμετρα ανατολικά σε ευθεία γραμμή
250 από την Θάλασσα υψόμετρο 1050m
Στην ίδια δίωξη με τον ίδιο προορισμό και από Denizli Nazilli Eğirdir Burdur Niš
————–
1920 Özvatan 400 χιλιόμετρα ανατολικά σε ευθεία γραμμή
250km από την Θάλασσα υψομ. 850M
————-
13 Dek. 1921 Έλαζιγ (Elâzığ) 800 χιλιόμετρα ανατολικά σε ευθεία γραμμή
300km από την Θάλασσα 1090m υψόμετρο.
2500 άνδρες από Ορντού, Κερασούντα. Αμάσεια, Σπάρτα καί Βουρντούρ
Στέλνονται στο Έλαζιγ (Elâzığ) και μετά από λίγο στο Bitlis υψομ. 1500m όπου είναι άλλα 260 km ανατολικά και κατοικείται από Κούρδους
Με σημερινά δεδομένα είναι οδικώς 1551 χιλιόμετρα από την Σμύρνη και περπατώντας 10 ώρες την ήμερα χρειάζεσαι 32 ημέρες Ο αδερφός του πατέρα μας Κυριάκος Στ. Καπλάνογλου, που απέδρασε τότε μέσα από μονοπάτια και μακριά από δρόμους θα ήθελε τουλάχιστον 60 ημέρες.
——–
1919-22 Aksaray 400 χιλιόμετρα ανατολικά σε ευθεία γραμμή
200km από την Θάλασσα 1700m υψόμετρο
.
Γη ) ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΗΓΗ Persecution of the Greeks in Turkey 1914-1918
Τις αναφορές του Παπαιωακειμ για οικονομικό μποϋκοτάζ και τις διώξεις πριν το 1918 επιβεβαιώνει ένα Αμερικανικό βιβλίο που εκδόθηκε το 1919 και φέρει τον τίτλο » Persecution of the Greeks1918 » που μεταφράζεται σε «Διώξεις των Ελλήνων στην Τουρκία το 1914-1918 »
1918 » που μεταφράζεται σε «Διώξεις των Ελλήνων στην Τουρκία το 1914-1918 »
Αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια του Βαλκανικού Πολέμου αυτή η Σπάρτη αποτελούμενη από δεκαπέντε κοινότητες και 32.784 κατοίκους τρομοκρατήθηκε από μια ομάδα Μουσουλμάνων Κρητών, οι οποίοι παραδόθηκαν σε κάθε είδους διώξεις και καταπιέσεις κάθε περιγραφής, συμπεριλαμβανομένων και δολοφονιών κ. Δίνει μάλιστα τα ονόματα από 2 αδέρφια τον Παναγιώτης και ο ΣάβΒας ότι έχασαν την ζωή τους. Οι Κρητικοί συμμετείχαν επίσης ενεργά στο μποϊκοτάζ κατά του ελληνικού στοιχείου. Ότι ο οικονομικός πόλεμος εναντίον της Αττάλειας, του Μπουρντούρ, της Σπάρτης και της Φοινίκης ξεκίνησε με την άφιξη στην Αττάλεια ενός γενικού αρχηγού της C.U.P.
Οι Κρητικοί συμμετείχαν επίσης ενεργά στο μποϊκοτάζ κατά του ελληνικού στοιχείου. Ανέλαβαν επίσης να ελέγχουν άλλους ομόδοξους, να μη κάνουν παρέα με Έλληνες, ούτε να έχουν οικονομικές συναλλαγές. Και παρά τις διαταγές του γενικού επιθεωρητή που απαγόρευε το έγκλημα κατά των χριστιανών προς τα τέλη Ιουνίου 1914, ο έμπορος Αθανάσογλου, καταγόμενος από τη Σπάρτη, δολοφονήθηκε στο χωριό Γιούβα. Η δράση τους περιορίσθηκε μετά τον σεισμό του 1914 τον Οκτώβριο
**************************
Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΗΣ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑΣ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΑΡΧΟΝΤΩΝ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ ΚΑΙ ΑΠΛΩΝ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ ΣΕ ΟΣΑ ΣΥΝΕΒΑΙΝΑΝ
Θα ήταν άδικο και τεράστιο λάθος να μην διαχωρίσουμε την συμπεριφορά των τοπικών άρχων της Σπάρτης και των απλών Μουσουλμάνων από το κράτος της Άγκυρας.
Ο οδηγό μας τα απομνημονεύματα του Παπά Ιωακείμ, του Μωυσή των Σπαρταλήδων, που την αντικειμενικότητα και την ορθή καταγραφή των γεγονότων κάνεις δεν μπορεί να αμφισβητήσει.
Αλλά και το κλίμα εκείνης εποχής (1914-1922 ) όπως μου το μετέφερε ο πατέρας που πάρα την μικρή ηλικία που έφυγε αντιλαμβανόταν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα την οποία μας μετέφερε στις ατελείωτες διηγήσεις του μαζί τις πληροφορίες που είχε από συμπατριώτες αργότερα για την συμπεριφορά των απλών Μουσουλμάνων πότε δεν εκφράσθηκε εναντίον τους με μίσος, για την εκδίωξη από την γενέθλια γη.
Απεναντίας έλεγε τις καλλίτερες κουβέντες αυτούς και κατηγορώντας τους Γερμανούς αλλά και τους συμμάχους της Ελλάδος στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο Γάλλους και Ιταλούς.
Έλεγε ότι θύματα ήταν και οι Μουσουλμάνοι γιατί κατέστρεψαν την οικονομία τους για τα συμφέροντα των ξένων και σύγχρονων πολλοί από αυτούς κάθε φορά σε πολέμους που γινόταν θυσίαζαν τις ζωές τους για να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης, των Σουλτάνων και των χώρων που τους έμπλεκαν σε πολεμικές συγκρούσεις συμφερόντων τους.
Μελετώντας τα απομνημονεύματα του Παπά Ιωακείμ επισημάναμε πολλές περιπτώσεις που μέσα σε χρόνους με εγκληματικές συμπεριφορές των Τσετών, της Διοίκησης της Άγκυρας και των Νεοτούρκων, αλλά και κάποιων τοπικών αξιωματούχων υπήρχαν και άνθρωποι με την σωστή συμπεριφορά που δικαίωναν αυτή την θέση του.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΤΟΥ ΠΑΠΑΙΩΑΚΕΙΜ ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΟΗΘΕΙΑ ΠΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΥΝΤΟΠΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΥΣ ***
ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1915 ΣΥΛΛΗΨΗ 45 ΠΡΟΚΡΙΤΩΝ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ
Τον Απρίλιο του 1915 αποφασίζετε ο εκτοπισμός 45 προκρίτων της Σπάρτης συλλαμβάνονταν και φυλακιζόταν.
Με ενέργειες των Μουσουλμάνων της πόλης αφήνονται ελεύθεροι και τους δίνετε αμνηστία. Αργότερα όμως δεν συμβαίνει το ίδιο το Τουρκικό κράτος είναι αποφασισμένο και δεν ακούει συνετές φωνές
–-1918 ΑΝΑΚΩΧΗ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑς ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΣΕ ΧΡΙΣΙΑΝΟΥΣ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΦΥΓΟΥΝ ΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ
Στις 23/10/ 1918 γίνετε ανακωχή και εμφανίζετε ένας μεγάλος αριθμός κρυμμένων Ελλήνων που και με την βοήθεια Τούρκων πέρασαν τα 4 χρόνια εξαφανισμένοι σε απίθανα σημεία.
Η 14/5/1920
Η ΔΙΑΣΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑΙΩΑΚΕΙΜ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΟΥΦΤΗ
Η 14/5/1920 ήρθε διαταγή στην Σπάρτη να συλληφθούν και σταλθούν στα τάγματα εργασίας όλοι οι άνδρες από 14 -80 ετών. Συγκεντρώθηκαν 1500 άτομα μέσα σε αυτούς συμπεριλαμβανόταν άρρωστοι, γεροί και οι 6 ιερείς της πόλης αναζητήθηκε και Αρχιερατικός εκπρόσωπος Παπά Ιωακείμ για να στείλει στην εξορία τον διέσωσε ο Μουφτής.

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΩΜΑΤΟΣ 500 ΑΤΟΜΩΝ ΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΥΘΑΙΡΕΣΙΩΝ ΤΩΝ ΤΣΕΤΩΝ
Οι εγκληματικές ομάδες των Τσετών που δημιουργήθηκαν μετά την ήττα της Τουρκιάς στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και την κατάληψη της Σμύρνης από τους Έλληνες. Δεν είχαν σαν στόχο πολλές φορές μόνον τους Χριστιανούς, αλλά και τις περιουσίες των Μουσουλμάνων, πολλές φορές υπήρχαν και συγκρούσεις μεταξύ τους για τον έλεγχο των ίδιων περιοχών.
Κάτι τέτοιο είχε συμβεί και στην Σπάρτη δυο ομάδες του Γιουρούκ Αλί και του Δεμερτζή Μεχμέτ διεκδικούσαν την περιοχή μάλιστα οι άνθρωποι του τελευταίου δολοφόνησαν τον Έλληνα ταπητουργό Δαμιανό Καχριμάνογλου.
Η δολοφονία του Καχριμάνογλου κατατρόμαξε τις τοπικές αρχές και σε μυστική συνάντηση του Μουφτή Σακίρ εφέντη, του Δημάρχου Ναδίρ εφέντη, του πρόεδρου κακουργιοδικείου Ετέμ και του Συνταγματάρχη χωροφυλακής προσκληθήκαν, ο αρχιερατικός εκπρόσωπος Παπά Ιωακείμ και ο Χαράλαμπος Πατζιόγλου που ήταν δημοτικός σύμβουλος, για να αποφασίσουν να εμποδίσουν τους τσέτες να μπουν στην πόλη. Για να δικαιολόγησαν τις ενέργειες τους εκμεταλλεύτηκαν τον διαχωρισμό »Κεμαλιστών Αντικεμαλιστών » Τασσόμενοι με τους Κεμαλιστες (Δεμερτζή εφε). Δημιούργησαν ένοπλο σώμα με 500 άτομα, βάζοντας επικεφαλής τον Φιλοχριστιανό Κιέλ Μαχμούτ και εξοπλίζοντας τον με όπλα που αγοραστήκαν από τους Ιταλούς στην Αττάλεια, με κρυφή συγχρηματοδότηση των Ελλήνων.
Όπως αναφέραμε στην δημοσίευση με το βιογραφικό του Παπά Ιωακείμ η ομάδα αυτή, με την εμφάνιση της ομάδας Τσετών με αρχηγό τον Χαβούζ ήρθε στην Σπάρτη από την οποία καταγόταν, με σκοπό να αρπάξει τις περιουσίες των Ελλήνων.
Αντέδρασε πρώτα ο αδερφός του, όταν αντιλήφθηκε τις πραγματικές του προθέσεις. Το ίδιο έκανε και ο Μουφτής που ήταν και ο πνευματικός του πατέρας, κατ΄, ευτυχή συγκυρία ήρθε και ο Κιέλ Μαχμούτ*
Η παρέμβαση του αρχηγού της ομάδος ήταν σωτήρια για τους Έλληνες, αλλά και θετική ήταν και η αντίδραση του αδερφού του και του Μουφτή της Σπάρτης.
Ο Κιέλ Μαχμούτ δε με την ομάδα του, αντέδρασε δυναμικά, σκοτώνοντας κάποιους που αναγκαστήκαν να εγκαταλείψουν την Σπάρτη.

5/10/21 Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΦΥΓΟΥΝ ΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ 13ΧΡΟΝΑ ΠΑΙΔΙΑ
Στις 5 Οκτωβρίου έπεσε σαν κεραυνός η είδηση να σταλούν στην εξορία όλες οι άνδρες άλλα και
παιδιά άνω των 13 ετών. Συνελήφθησαν μαζί με τους άνδρες και 74 παιδιά αν τα παιδιά αυτά
πήγαιναν εξορία δεν υπήρχε περίπτωση να να επιζήσουν.
Όταν ο Παπά Ιωακείμ απευθύνθηκε στις τοπικές αρχές ζητώντας βοήθεια, οι τοπικοί άρχοντες αντέδρασαν.
Όλη η κοινωνία της Σπάρτης αναστατώθηκε και ο Μουτασαρίφης, ο Δήμαρχος, ο Μουφτής, ο πρόεδρος του Κακουργιοδικείου και ο στρατιωτικός διοικητής έκαναν σύσκεψη με την συμμετοχή του Παρακειμένων αναζητώντας τον τρόπο για να σώσουν τα παιδιά. Εψάχναν για επιχειρήματα για να δικαιολογήσουν την παρέμβαση τους. Έβαλαν γιατρούς και τα εξέτασαν με το ερωτήματα της δυνατότητος επιβίωσης κατά την εξορία. Οι γιατροί που τα εξέτασαν αφού είδαν καμιά 20 από αυτά είπαν  «Τι παιδευόμαστε, σε αυτά δεν ωρίμασε ακόμη το καύκαλο τους, στην εξορία είναι όλα καταδικασμένα να πεθάνουν, γιατί το μυαλό τους δεν έχει ακόμη πήξη». Έτσι η γνωμάτευση των στρατιωτικών γιατρών και η επιθυμία των Μουσουλμάνων προκρίτων στάλθηκε στην Άγκυρα λέγοντας να μείνουν στη Σπάρτη ακόμη ένα χρόνο για να μη πεθάνουν στο δρόμο και μετά  τα στέλνουμε. Τελικά ήρθε η απάντηση να μείνουν άλλο ένα χρόνο και έτσι επέστρεψαν στην αγκαλιά των δικών τους ανθρώπων αποφεύγοντας τον βέβαιο θάνατο.

ΕΞΟΔΟΣ 8/10 1922 Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΣΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΟΔΟ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Όταν ο διοικητής της Σπάρτης στις 8/10/22 κάλεσε τον Παπά Ιωακείμ και τον ανακοίνωση της απόφαση της Τουρκικής κυβέρνησης να διώξει όλους τους Έλληνες από την προαιώνια πατρίδα τους, έξω από τα σύνορα της Μ. Ασίας, καθορίζοντας μάλιστα και την διαδρομή εξόδου μέσου Κουσάντασι μέχρι το τέλος του μήνα, μετά το πρώτο σοκ αντέδρασε προτείνοντας την διαδρομή Σπάρτης -Αττάλειας και ζητά την βοήθεια των τοπικών άρχων και τελικά τα καταφέρνει.
Οι αρχές ανταποκρίνονται γιατί αντιλαμβάνονται τι περίμενε τους συμπατριώτες τους Χριστιανούς.
Μετά από αλλεπάλληλες εξορίες και τον σεισμό του 1914 είχαν απομείνει στην Σπάρτη 3000 γυναικόπαιδα και μαζί με τους 1500 πρόσφυγες από το Αϊδίνι, Ναζλί και Δενιζλί και άλλου, που φιλοξενούσαν στα σπίτια τους επί 3 σχεδόν χρονιά, που έπρεπε και αυτοι να φύγουν.
Σύσσωμη η τοπική ηγεσία αντιλήφθηκε τον κίνδυνο και με υπομνήματα παρενέβει στην κυβέρνηση της Άγκυρας και στον Νουρεντίν πάσα (τον σφαγέα της Σμύρνης ) και τους έπεισαν για την έξοδο τον Ελλήνων από την Αττάλεια.
Οι αρχές της Σπάρτης προέτρεψαν τον Παπά Ιωακείμ να κινηθεί γρήγορα για μη μετανοιώσουν οι Τουρκικές αρχές και τους ξαναστείλουν από το Κουσάντασι, στην παράκληση του δε δοθεί αστυνομική δύναμη για την προστασία τους από ληστές που ήταν γνωστό ότι υπήρχαν στην διαδρομή δεχθήκαν να τους δώσουν 20 άνδρες με επικεφαλής αξιωματικό.
Μάλιστα μετά την άφιξη των Ελλήνων στην Αττάλεια, γνωστοποίησε ο παπα Ιωακείμ, στον εκεί διοικητή την φορτική συμπεριφορά του αξιωματικού που τους συνόδευε, για να απόσπαση χρήματα και άλλα αντικείμενα από τους εκδιωχθέντες. Οι αρχές της Σπάρτης όταν ενημερώθηκαν, ζήτησαν την σύλληψη του, και την αποστολή του στην Σπάρτη για να δικαστεί. Πράγμα που έγινε. Ζήτησαν να επιστρέψει μαζί του και ένας Έλληνας με ξεχωριστές γνώσεις σε κατασκευές κτιρίων, για να τελειώσει κάτι που άφησε μισό. Στην επιστροφή ακούσε να λέει στους αστυνομικούς που τον συνόδευαν, κακώς δεν σκότωσα τον Παπά, κατά την διαδρομή στην Αττάλεια. Ο έλληνας αυτός ήρθε στην Ελλάδα με την συμφωνία της Λωζάνης και γνωστοποίησε την δολοφονική διάθεση του αξιωματικού.

Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΚΑΡΑΓΩΓΕΩΝ, ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ ΣΤΗΝ ΑΠΕΙΛΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑΙΩΑΚΕΙΜ ΑΠΟ ΤΣΙΦΛΙΚΑ (ΚΑΠΟΙΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΦΡΟΥΡΑ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΣΥΝΟΔΕΥΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΜΕ ΤΟΝ ΤΣΙΦΛΙΚΑ)

Την δεύτερη ημέρα της πορείας που ξεκίνησε το καραβάνι των γυναικόπαιδων για την Ελλάδα.
Ένας Τσιφλικάς έβαλε στο μάτι τα λίγα περιουσιακά στοιχεία που κουβαλούσαν μαζί τους οι χιλιάδες χριστιανοί που έφευγαν. Ο τσιφλικάς συνεργάστηκε με την φρουρά που είχε δώσει στο καραβάνι η διοίκηση της Σπάρτη στους Χριστιανούς, για τον φόβο των ληστών και κάλεσε τον παπα-Ιωακείμ, που ήταν αρχηγός της αποστολής στο σπίτι του, με μια ψεύτικη δικαιολογία. Οι Σπαρταλήδες για την μεταφορά ασθενών, υπέργηρων και μικρών παιδιών, που έπρεπε να διανύσουν τα 150 χλμ Σπάρτη -Αττάλεια, είχαν νοικιάσει 100 περίπου κάρα Μουσουλμάνων από το Αφιόν Καραχισάρ. Όταν οι καραγωγείς αντελήφθησαν την κίνηση αυτή του τσιφλικά και των χωροφυλάκων, όλοι πήραν τα όπλα και στάθηκαν μπροστά στο σπίτι του τσιφλικά, απαιτώντας να τους παραδώσει τον Παπά Ιωακείμ και να συνεχίσουν απρόσκοπτα την πορεία, όπως και έγινε.

Ο ΛΗΣΤΗΣ ΠΟΥ ΣΕΒΑΣΘΗΚΕ ΤΟ ΠΛΗΘΟΣ
Στην ίδια πορεία σε κάποια στιγμή το καραβάνι έπεσε πάνω σε ένα ληστή και την ομάδα του, που λιαζόταν σε βράχια του δρόμου. Όλοι πάγωσαν, κάποιος όμως από τους αστυνομικούς που συνόδευε τους χριστιανούς τους λέει: «Μη φοβάστε, εργάσθηκα στο παρελθόν μαζί του, όταν έκανε άλλη νόμιμη δουλειά. Δεν θα πειράξει κανένα, γιατί δεν υπάρχουν άνδρες μαζί σας, σέβεται τις γυναίκες και τα παιδιά». Την στιγμή εκείνη στην αρχή της πομπής δημιουργήθηκε αναστάτωση και ταραχή. Όλοι πίστεψαν ότι έκαναν επίθεση οι άνθρωποι του ληστή.

Στην αναστάτωση χάθηκαν 3 παιδιά και μια μεγάλη γυναικά. Ο ληστής σηκώθηκε από την θέση του, τους διαβεβαίωσε ότι δεν ήταν δική του δουλειά και έστειλε δικούς του ανθρώπους, να δουν τι γίνεται. Επέστρεψαν, κουβαλώντας αυτούς που ενήργησαν την απόπειρα ληστείας. Ήταν κακοποιά στοιχεία που συνοδεύονταν από την αστυνομία και μεταφέρονταν από την Αττάλεια στην Σπάρτη, για να δικαστουν, για εγκλήματα. Βλέποντας απροστάτευτο κόσμο προσπάθησαν να τους ληστέψουν.  Ο ληστής έγινε προστάτης τους, έφεραν και τα 2 από τα 3 παιδιά που χάθηκαν και την μεγάλη γυναικά και τους παρέδωσε στους δικούς τους. Ο ένας ο μικρός δεν βρέθηκε πουθενά. Απομακρύνθηκε από τον φόβο του, κάπου κρύφτηκε και δεν μπόρεσαν να τον βρουν. Ύστερα απο χρόνια έμαθαν ότι τον προστάτευσε κάποιος τούρκος και έγινε τούρκος αξιωματικός.
Αυτούς που έκαναν την απόπειρα της ληστείας τους μαύρισε στο ξύλο.

Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΓΙΑΓΙΑΣ ΜΟΥ & ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΜΟΥ
Περιπτώσεις ανάλογης ανθρώπινης συμπεριφοράς υπήρχαν και σε αλλά μέρη της Μ. Ασίας και σαν παράδειγμα έχουμε από την δική μας οικογένεια.
-Την γιαγιά μου από την μητέρα μου Σοφία Ανθοπούλου το γένος Ζωγράφου από την Αργυρούπολη του Πόντου, που στην εφηβική ηλικία πήγε 2 φορές εξορία.

Στην πρώτη εξορία ήταν μαζί με τον πατέρα της. Βάδιζαν χωρίς τροφή και νερό, έπινα νερό από τα αυλάκια και για φαγητό έβραζαν χόρτα και έτρωγαν, αν προλάβαιναν, όταν έκαναν στάση. Αλλά τις περισσότερες φορές οι φύλακες κλωτσούσαν τις κατσαρόλες και συνέχιζαν το βάδισμα. Ο πατέρας της δεν άντεξε στην πορεια από την πείνα και την ταλαιπωρία. Περνώντας από ένα χωριο ζήτησε ψωμί. Ένας Μουσουλμάνος που τον ήξερε, γιατί στην Αργυρούπολη ήταν ειρηνοδίκης, σε οικισμό που πέρασαν μπαίνει σε ένα σπίτι ζητά ένα ψωμί το παίρνει και το δίνει στον πατέρα της, αυτός το φιλησε και ξεψύχησε.
Στην δεύτερη εξορία ήταν με την νύφη της, που είχε τρία παιδιά και ήταν έγκυος. Η νύφη της κρατούσε τα δύο παιδιά από το χέρι και η γιαγιά μου είχε στην πλάτη της την 3χρονη ανιψιά της. Κάποια στιγμή δεν άντεξε. Θόλωσε το μυαλό της και σκέφτηκε να αφήσει την μικρή και να πέσει από μια γέφυρα. Τότε είδε μπροστά της να περπατά μία γυναίκα μαυροφόρα με κομμένα τα πόδια χρησιμοποιώντας και τα χέρια της για να βαδίσει. Τότε συνήρθε και είπε: Αυτοί η γυναίκα με τέτοιο σοβαρό πρόβλημα πάει στην εξορία και εγώ που έχω την υγεία μου απελπίζομαι; Πήρε θάρρος και συνέχισε την εξορία. Εψαξε στην συνέχεια να δει την μαυροφόρα και δεν μπόρεσε να την βρεί πουθενα, γι’ αυτό πίστευε ότι η Παναγία της εμφανίστηκε έτσι, για να την δώση θάρρος και να μην κάνει το κακό που σκεφτόταν. Η νύφη της κατώρφωσε μετά την εξορία, να γεννήση ενα υγιέστατο παιδί.
Η γιαγιά μου όταν γύρισε στην Αργυρούπολη με την βοήθεια ενός Τούρκου ψαρά, φίλος των αδέλφιων της, που καταφέραν να φύγουν στην Ρωσία φρόντισε να συλληφθεί και να μπει σε μια φυλακή έχοντάς συνεννοηθεί με τους φυλακές, την πήρε και την κατέβασε στην παράλια της Τραπεζούντας και από εκεί με την βάρκα του στην Ρωσία όπου γνώρισε τον άνδρα της από τα Πλάτανα και γεννήθηκε η μητέρα μου.
– Η δεύτερη περιπτώσει είναι του αδερφού του πατέρα μου Κυριάκου, που έχουμε αναφέρει. Βρισκόταν στην πυρπόληση της Σμύρνης και κατέφυγε στην Τουρκική γειτονιά, τον έκρυψαν για 6 μήνες και μετά οι ίδιοι Τούρκοι τον βοήθησαν να περάσει στην Ελλάδα.

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΓΝΩΜΗ ΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ
Και για να δούμε σήμερα τι πιστεύουν για τους συμπατριώτες Χριστιανούς οι καλλιεργημένοι κάτοικοι της Σπάρτης; (Isparta) παραθέτω ένα απόσπασμα Μουσουλμάνου ιστορικού που γεννήθηκε στην Σπάρτη σε μετάφραση.
Δημοσιεύθηκε πριν από λίγους μήνες στον τύπο της Σπάρτης Μ. Ασίας και πιθανόν και άλλου.

********

«Το 1922 ζητήθηκε από τους Έλληνες της Σπάρτης, την ραχοκοκαλιά της τριανταφυλλιάς, της ταπητουργίας, της τέχνης και του εμπορίου, να φύγουν από την πόλη, και τους διώξαμε χωρίς λόγο. Και από εκείνη την ημέρα, μπορούμε να πούμε ότι η καλλιτεχνική υφή της Σπάρτης, η ανεκτική κατανόηση, η εμπορική εικόνα, η επικοινωνία εμπόρου-πελάτη, η ευαισθησία στα φυτά και τα ζώα χάθηκε».