Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΛΘ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2481

Δευτέρα τοῦ ἁγίου Πνεύματος
13 Ἰουνίου 2022
Του Μητροπολίτου Φλωρίνης Αυγουστίνου

Ἁγια Τριας και αχρεια τριας

Καὶ πάλι, ἀγαπητοί μου, κηρύττουμε τὴν ἁγία αὐτὴ ἡμέρα, γιὰ νὰ ἐκφράσουμε τὰ βαθειὰ αἰσθήματα τῆς λατρείας μας πρὸς τὸν Θεό.

* * *

Ὁ Θεός, ποὺ οἱ ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ προσκυνοῦμε καὶ λατρεύουμε, εἶνε ὁ μόνος ἀληθινός. Δὲν εἶνε οὔτε ὅπως ἐκεῖνοι οἱ δώδεκα, τοὺς ὁποίους οἱ ἀρχαῖοι πρόγονοί μας θεοποίησαν καὶ ἐγκατέστησαν στὴν κορυφὴ τοῦ Ὀλύμπου, οὔτε ὅπως ὁ θεὸς τοῦ Κορανίου, οὔτε ὅπως ὁ θεὸς τῶν βραχμάνων ἢ τῶν βουδδιστῶν τῆς Ἄπω Ἀνατολῆς. Ὁ Θεὸς ποὺ λατρεύουμε εἶνε ὁ ἐν Τριάδι Θεός, Πατὴρ Υἱὸς καὶ ἅγιον Πνεῦμα· ἁγία Τριάς, ἐλέησον τὸν κόσμον!
Ὁ ἐν Τριάδι Θεὸς ἦταν ἄγνωστος στοὺς ἐθνικοὺς – εἰδωλολάτρες. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, γιὰ νὰ τὸν κηρύξῃ στὸν Ἄρειο πάγο τῶν Ἀθηνῶν, πῆρε ἀφορμὴ ἀπὸ τὸ βωμὸ ποὺ εἶχαν στήσει μὲ τὴν ἐπιγραφὴ «ἀγνώστῳ Θεῷ» (Πράξ. 17,23) καὶ εἶπε· Ἔρχομαι νὰ σᾶς γνωρίσω τὸν Θεὸ ποὺ ἀγνοεῖτε. Ἦταν ἀκόμη ἄγνωστος καὶ στὸν Ἰσραήλ, τὸν περιούσιο λαό του. Ἂν καὶ οἱ Ἰσραηλῖτες εἶχαν δεχθῆ τὴν ἀποκάλυψι τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, ἀγνοοῦσαν ὅμως ὅτι ὁ Θεὸς εἶνε Τριαδικός, ὅτι δηλαδὴ ἔχει Τρία Πρόσωπα· αὐτὸ ἀποκαλύφθηκε στὴν Καινὴ Διαθήκη.

Στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ὑπῆρχαν μόνο ὑπαινιγμοὶ γιὰ τὴν τριαδικότητα τοῦ Θεοῦ. Ὅσοι μελετᾶτε τὴν ἁγία Γραφή, θὰ τὸ εἴδατε. Οἱ πρῶτοι ὑπαινιγμοὶ γι᾽ αὐτὸ γίνονται στὴ Γένεσι.
Ὁ Θεός, ἀφοῦ δημιούργησε τὸ ὑλικὸ σύμπαν, στὸ τέλος ἀποφάσισε νὰ δημιουργήσῃ τὸν ἄνθρωπο. Ἐκεῖ λοιπόν, στὴν δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, ὁ Δημιουργὸς μεταχειρίζεται γιὰ τὸν ἑαυτό του ὄχι ἑνικὸ ἀλλὰ πληθυντικὸ ἀριθμό· δὲν λέει «ποιήσω», θὰ δημιουργήσω, ἀλλὰ λέει «Ποιήσωμεν (=ἂς δημιουργήσουμε) ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν» (Γέν. 1,26). Ὅπως ἑρμηνεύει ὁ μέγας Βασίλειος (βλ. Περὶ τῆς τοῦ ἀνθρώπου κατασκευῆς λόγ. Α΄· P.G. 30,13Α), στὸ χωρίο αὐτὸ βλέπουμε ὅτι γίνεται «βουλευτήριον», μία σύσκεψις τρόπον τινά, στὰ οὐράνια· συσκέπτεται ἡ ἁγία Τριάς, Πατὴρ Υἱὸς καὶ ἅγιον Πνεῦμα, γιὰ νὰ δημιουργήσουν τὸ κορυφαῖο δημιούργημα ποὺ λέγεται ἄνθρωπος. Ὁ πληθυντικὸς «Ποιήσωμεν» ὑπαινίσσεται τὴν τριαδικότητα τοῦ Θεοῦ.
Ἀκόμη σαφέστερος ὑπαινιγμὸς γίνεται στὸ 18ο (ΙΗ΄) κεφάλαιο τῆς Γενέσεως, στὴν φιλοξενία τοῦ Ἀβραάμ (βλ. Γέν. 18,1-15). Ὁ πιστὸς αὐτὸς δοῦλος τοῦ Θεοῦ δὲν καθόταν νὰ φάῃ ἐὰν στὸ τραπέζι δὲν εἶχε καὶ κάποιον ξένο. Φιλοξένησε λοιπὸν κάποτε τρεῖς «ἄνδρες», οἱ ὁποῖοι εἰκόνιζαν τὸν ἐν Τριάδι Κύριον καὶ Θεόν. Στὸ τέλος ὁ ἕνας ἀπὸ τοὺς τρεῖς προανήγγειλε στὸν Ἀβραάμ, ὅτι ἡ γυναίκα του θ᾽ ἀποκτήσῃ υἱόν. Ἐκείνη τ᾽ ἄκουσε καὶ ἀμφέβαλε (ἦταν τότε ὁ Ἀβραὰμ 100 ἐτῶν καὶ ἡ Σάρρα 90, ἀνίκανη πιὰ γιὰ τεκνογονία). Ὁ Κύριος ὅμως ἐπέμεινε. Καὶ ὁ λόγος του ὄντως πραγματοποιήθηκε. Καὶ σ᾽ αὐτὸ τὸ ἱερὸ κείμενο ἑνικὸς καὶ πληθυντικὸς ἀριθμὸς ἐναλλάσσονται παραδόξως. Γιατί; Διότι ὁ ἕνας Κύριος καὶ Θεὸς ἔχει τρία Πρόσωπα – τρεῖς Ὑποστάσεις. Οἱ τρεῖς «ἄνδρες» ἦταν ἄγγελοι, ὁ ἀριθμός τους ἐξεικόνιζε τὴν ἁγία Τριάδα. Γι᾽ αὐτὸ ἀνέκαθεν ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, προκειμένου νὰ παραστήσῃ τὴν ἁγία Τριάδα, ζωγραφίζει τὴν φιλοξενία τοῦ Ἀβραάμ.
Ἀξιοσημείωτο πάντως εἶνε ὅτι ὄχι μόνο στὴν Παλαιὰ Διαθήκη καὶ στὸν πιστὸ Ἰσραήλ, ἀλλὰ καὶ ἐκτὸς αὐτοῦ ὑπάρχουν ὑπαινιγμοὶ τριαδικότητος. Δὲν κρίνω ἀπαραίτητο οὔτε θέλω νὰ σᾶς κουράσω· λέω ἁπλῶς, ὅτι καὶ σὲ ἀρχαίους φιλοσόφους (Πλάτωνα, Ἀριστοτέλη, Πυθαγόρα) βρίσκει κανεὶς μερικὲς ἐκφράσεις, π.χ. ὅτι τὰ πάντα ἐν τρισὶ γνωρίζονται, ὅτι μέτρον πάντων πραγμάτων (εἶνε) ἡ τριάς· καὶ ὅτι στὸ μαντεῖο τῶν Δελφῶν ἡ πυθία λέγοντας χρησμοὺς καθόταν ἐπάνω σὲ ἕνα τρί-ποδα. Λέγεται ὅμως, ὅτι καὶ ἡ σύγχρονη ἐπιστήμη ἀνιχνεύει στὸ σύμπαν τὸν ἀριθμὸ τρία· βεβαιώνει π.χ. ὅτι, ὅταν διασπᾶται ἕνα ἄτομο μὲ τὴ βοήθεια ἑνὸς κινουμένου σωματιδίου, παράγονται τρία ὅμοια σωματίδια. Εἶνε τυχαῖο αὐτό;…
Ἁγία Τριάς! ἡ θεμελιώδης ἀλήθεια, ποὺ ὄχι πλέον ὡς σκιώδη ὑπαινιγμό, οὔτε ὡς φιλοσοφικὸ στοχασμὸ ἢ ἔνδειξι στὴ φύσι, ἀλλὰ μὲ πλήρη βεβαιότητα ἀπεκάλυψε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς λόγῳ καὶ ἔργῳ (στὴ βάπτισί του στὸν Ἰορδάνη, στὴ Μεταμόρφωσι στὸ Θαβώρ, στὴν τελευταία ἐντολή του πρὸ τῆς Ἀναλήψεως Ματθ. 28,19 κ.ἀ.). Γι᾽ αὐτὸ οἱ ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ μαζὶ μὲ τὴν Ἐκκλησία μας ψάλλουμε· «Φῶς ὁ Πατήρ, φῶς ὁ Λόγος, φῶς καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦμα, ὅπερ ἐν γλώσσαις πυρίναις τοῖς ἀποστόλοις ἐπέμφθη· καὶ δι᾽ αὐτοῦ πᾶς ὁ κόσμος φωταγωγεῖται Τριάδα σέβειν ἁγίαν» (ἐξαποστ. Πεντ.).
–Γιατί ὁ Θεός, θὰ μοῦ πῆτε, τοὐλάχιστον στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, δὲν μίλησε σαφῶς περὶ τῆς τριαδικότητός του;
Δὲν μίλησε, διότι ἡ ἀποκάλυψις ἔβαινε προοδευτικὰ καὶ ἡ γνῶσις προχωροῦσε σιγὰ – σιγά, ἀναλόγως τοῦ πνευματικοῦ ἐπιπέδου τῶν ἀνθρώπων. Μὲ ἄλλα λόγια· σ᾽ ἕνα παιδάκι τοῦ δημοτικοῦ κανείς δὲν διδάσκει ἄλγεβρα· ἄλγεβρα καὶ ἀνώτερα μαθηματικὰ θὰ τὸ διδάξουν ὅταν προχωρήσῃ καὶ φτάσῃ σὲ ἀνώτερες σπουδές. Τὴν ἴδια μέθοδο μεταχειρίζεται ὁ Θεὸς γιὰ νὰ διδάξῃ μεγάλες ἀλήθειες· ἀρχίζει μὲ ὑπαινιγμοὺς, προχωρεῖ μὲ ἐνδείξεις, καὶ ἀποκαλύπτεται πλήρως στὸ Εὐαγγέλιο.
Αὐτὸ γίνεται, ἂν προσέξουμε, καὶ στὴ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας. Τρεῖς εἶνε οἱ σπουδαιότερες ἀκολουθίες καθημερινῶς· ἑσπερινός, ὄρθρος, καὶ θεία λειτουργία. Ὁ ἑσπερινὸς ἀρχίζει μὲ τὸ «Εὐλογητὸς ὁ Θεός…», ὁ ὄρθρος μὲ τὸ «Δόξα τῇ ἁγίᾳ καὶ ὁμοουσίῳ καὶ ἀδιαιρέτῳ Τριάδι…», καὶ ἡ θεία λειτουργία μὲ τὸ «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ Πατρός, καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος…».

* * *

Παρ᾽ ὅλα αὐτά, ἀδελφοί μου, ἡ ἀπιστία δὲν παύει νὰ «κλωτσάῃ» καὶ ἡ ἀνθρώπινη λογικὴ νὰ ἀντιλέγῃ· Μὰ πῶς εἶνε δυνατὸν τὰ τρία νὰ εἶνε ἕνα, καὶ τὸ ἕνα νὰ εἶνε τρία;…
Αὐτὸ ἤθελε νὰ ἐρευνήσῃ καὶ ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος, ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα πνεύματα τῆς ἀνθρωπότητος, κ᾽ εἶνε γνωστὸ τὸ ἀνέκδοτο. Ζαλισμένος ἀπὸ τὴ μελέτη βγῆκε γιὰ περίπατο στὴν ἀκρογιαλιά, ἐκεῖ εἶδε ἕνα παιδάκι, ποὺ εἶχε ἀνοίξει μιὰ λακκούβα στὴν ἀμμουδιὰ καὶ μὲ τὸ κουβαδάκι του ἔφερνε θάλασσα καὶ τὴν ἔρριχνε στὴ λακκούβα. –Τί κάνεις ἐκεῖ, μικρέ μου; τὸ ρωτάει. –Θέλω ν᾽ ἀδειάσω τὴ θάλασσα στὴ λακκούβα. –Μὰ αὐτό, παιδί μου, εἶνε ἀδύνατο. Καὶ τότε τὸ παιδάκι, ποὺ ἦταν ἄγγελος, εἶπε· –Ἂν εἶνε ἀδύνατο ν᾽ ἀδειάσω ἐγὼ τὸν ὠκεανὸ στὴ λακκούβα, πολὺ πιὸ ἀδύνατο εἶνε αὐτὸ ποὺ ζητᾷς ἐσύ, ν᾽ ἀδειάσῃς τὸν ἄπειρο ὠκεανὸ τῆς ἁγίας Τριάδος μὲ τὸ μικρό σου τὸ μυαλό!… Τὸ εἴπαμε καὶ ἄλλοτε· δὲν μπορεῖς μέσα σ᾽ ἕνα ῥακοπότηρο νὰ χωρέσῃς τὸν Ἁλιάκμονα, ἂς εἶσαι καὶ Ἀϊνστάϊν. «Μέγας εἶσαι, Κύριε, καὶ θαυμαστὰ τὰ ἔργα σου καὶ οὐδεὶς λόγος ἐξαρκέσει πρὸς ὕμνον τῶν θαυμασίων σου» (μέγ. Ἁγιασμ.).
Ὁ σημερινὸς ἀπόστολος μᾶς λέει, νὰ ζοῦμε «ἐξαγοραζόμενοι τὸν καιρόν, ὅτι αἱ ἡμέραι πονηραί εἰσιν» (Ἐφ. 5,16). Στὶς «πονηρὲς ἡμέρες» μας οἱ ἄνθρωποι δὲν πιστεύουν· στὰ βάθη τους βόσκει τὸ μικρόβιο τῆς ἀμφιβολίας· Ὑπάρχει Θεός; κι ἂν ὑπάρχῃ, πῶς εἶνε Τριαδικός;… Ἔτσι σκέπτονται. Τί ἔχω νὰ πῶ σ᾽ αὐτό;
Ὁ Τζοβάννι Παπίνι, ἄπιστος Ἰταλὸς ποὺ κατόπιν πίστεψε καὶ ἔγραψε τὸ βιβλίο «Ἱστορία τοῦ Χριστοῦ» – σᾶς συνιστῶ νὰ τὸ διαβάσετε, λέει· Δὲν πιστεύουν σήμερα οἱ ἄνθρωποι· ἂν πίστευαν, θὰ ἦταν ἄγγελοι ἐπὶ τῆς γῆς. Ψέματα λένε πὼς πιστεύουν στὴν ἁγία Τριάδα· πιστεύουν σὲ μιὰ ἄλλη τριάδα, σατανική·
• πιστεύουν στὴ βία, ποὺ ἐξοπλίζει Δύσι καὶ Ἀνατολὴ μὲ ἅρματα, τάνκς, ἀεροπλάνα, πυραύλους καὶ ἀτομικὲς βόμβες, τὶς κάνει «ὑπερδυνάμεις», κι αὐτὲς φοβερίζουν τοὺς μικροὺς λαούς· Ἐσεῖς, καθῆστε φρόνιμα, γιατὶ κρατῶ τὴ «βέργα» καὶ δὲν ὑπολογίζω τὰ δίκαιά σας.
• πιστεύουν στὸ χρῆμα, στὰ τριάκοντα ἀργύρια τοῦ Ἰούδα, εἴτε αὐτὸ λέγεται δολλάριο εἴτε μάρκο εἴτε ῥούβλι εἴτε ὁ,τιδήποτε. Αὐτὸ εἶνε γι᾽ αὐτοὺς τὸ πᾶν, ὁ θεός τους.
• πιστεύουν τέλος στὴ σάρκα, στὶς ἀπολαύσεις καὶ ἡδονές, στὸν αἰσχρὸ ἔρωτα καὶ τὴν ἀκολασία, γι᾽ αὐτὸ ἔμαθαν καὶ τὰ μικρὰ ἀκόμη παιδιὰ νὰ πιπιλίζουν τὴ λέξι σέξ.
Αὐτὴ εἶνε ἡ ἀχρεία τριάδα ποὺ λατρεύουν.

* * *

Ἀλλὰ ὦ ἁγία Τριάς, Πάτερ Λόγε Πνεῦμα, ἐμεῖς πιστεύουμε σ᾽ Ἐσένα, ὅπως οἱ πρόγονοί μας τοῦ 1821. Ἐκεῖνοι, ὅταν μετὰ ἀπὸ ἑπτάχρονους ἀγῶνες ἔδωσε ὁ Θεὸς κ᾽ ἐλευθερώθηκαν, συνέταξαν Σύνταγμα ποὺ ἀρχίζει ἀπὸ τὸ «ἄλφα», μὲ τὴν διακήρυξι «Εἰς τὸ ὄνομα τῆς Ἁγίας καὶ Ὁμοουσίου καὶ Ἀδιαιρέτου Τριάδος»· αὐτὸ ποὺ κάποιοι μασόνοι θέλησαν νὰ τὸ σβήσουν καὶ ἀναγκαστήκαμε νὰ κάνουμε νέους ἀγῶνες γιὰ νὰ διατηρηθῇ.
Ἐὰν θέλουμε νὰ ζήσουμε ἐλεύθεροι –τὸ κηρύττω μὲ παρρησία καὶ χωρὶς φόβο–, πρέπει ν᾽ ἀρχίζουμε πάντοτε ἀπὸ αὐτὸ τὸ «ἄλφα», τὸ ὁποῖο εἶνε ἕνα καὶ μόνο· ἡ ἁγία Τριάς.
Ὦ Πάτερ, Υἱὲ καὶ Πνεῦμα ἅγιο, Τριὰς ἁγία, φύλαττε τὴν πατρίδα μας καὶ σῶσον ὅλον τὸν κόσμον σου ἐκ παντὸς κακοῦ· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Τριάδος Πτολεμαΐδος τὴν Δευτέρα 18-6-1973 πρωί, μὲ νέο τώρα τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 23-5-2022.