Απο βιβλίο του Σταύρου Π. Καπλάνογλου «ΣΠΑΡΤΗ ΤΗΣ ΠΙΣΙΔΙΑΣ»
Νοτιοδυτική Μικρά Ασία, σελ. 261-266

Η δραση των Τσετων

Οι εγκληματικές ομάδες των Τσετών έδρασαν μετά την ήττα της Τουρκιάς στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και την κατάληψη της Σμύρνης από τους Έλληνες. Δεν είχαν σαν στόχο μόνον τους Χριστιανούς, αλλά κάποιες φορές και τις περιουσίες των μουσουλμάνων. Πολλές φορές υπήρχαν και συγκρούσεις μεταξύ τους, για τον έλεγχο των ιδίων περιοχών. Εν τω μεταξύ η τρομοκρατία με την δράση τους μεγάλωνε. Οι μετακινήσεις στην ύπαιθρο ήταν αδύνατες και επικίνδυνες, οδηγώντας όλους στην χειρότερη φτώχεια.

Με την λήξη του Α´ Παγκοσμίου πολέμου και την συνθηκολόγηση της Τουρκίας και την παράδοση της ουσιαστικά χωρίς όρους, τα πάντα είχαν σταματήσει. Οργανωμένο κράτος δεν υπήρχε. Η αστυνομία και ο στρατός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας βρισκόταν σε κατάσταση διάλυσης. Η κυβέρνηση της Άγκυρας ανέθεσε το έργο αυτών των σωμάτων σε ληστρικές ομάδες τους τσέτες, οι οποίοι έκαναν ότι ήθελαν. Έσφαζαν και λεηλατούσαν τους χριστιανούς και όχι μόνο. Σε πολλές περιπτώσεις είχαν πάρει άδεια και την αγορα να αστυνομεύουν και να διοικούν ολόκληρες περιοχές. Έτσι σύντομα μια τέτοια ομάδα φάνηκε και στην Σπάρτη, ήταν η ομάδα του Δεδέ εφέ.

– Οι Τσέτες του Δεδέ Εφέ

Ο Δεδέ Εφε ήταν ένα παιδαρέλι 20 χρόνων, που σκόρπισε τον τρόμο και μόνο με την εμφάνισή του στην Σπάρτη. Είχε μαζί του 80-100 άνδρες, η φήμη του είχε φτάσει πριν από αυτόν, έχοντας δολοφονήσει στον σταθμό Άππα της Σιδηροδρομικής γραμμής Σμύρνης – Σπάρτης, τους 28 άνδρες που ήταν το προσωπικό του, με μόνο λόγο ότι ήταν Χριστιανοί.

Ευτυχώς έμεινε λίγο στην Σπάρτη, άρπαξε ότι χρήμα υπήρχε στα ταμεία των υπηρεσιών και εξαφανίσθηκε.

– Οι Τσέτες των Γιουρούκ Αλί και του Δεμερτζή Μεχμέτ

Το 1919 άλλες δύο ομάδες τσετών διεκδίκησαν από την Τουρκική κυβέρνηση την περιοχή της Σπάρτης, οι τσέτες του Γιουρούκ Αλί και οι τσέτες του Δεμερτζή Μεχμέτ. Τελικά το πόστο αυτό ανατέθηκε στον Δεμερτζή Μεχμέτ, που έκανε τον φιλοχριστιανό.

Στις 24.11.1919 Δεμερτζή Μεχμέτ ανέλαβε όλη την περιοχή από το Δενιζλί έως το Ικόνιο και είχε υπ τις διαταγές του 1200 Τσέτες. Την πρώτη φορά που εμφανίστηκε στην Σπάρτη, προσπάθησε να δείξει το καλό του πρόσωπο, όταν όμως ο Παπά Ιωακείμ του ζήτησε να βοηθήσει του ομόδοξους μας πρόσφυγες, που ήταν στο ξερονήσι του Εγερδίρ αγρίεψε και είπε: » Οι οχιές οι Έλληνες τούς δηλητηριάσαν, προσέξτε να μη σας δηλητηριάσουν και εσάς. Αφήστε τους στην τύχη τους, για να μη πάθετε τα ίδια. Ο Δεμερτζή Μεχμέτ συνδέθηκε και με την δολοφονία του του Δαμιανού Καχριμάνογλου.

Η άγρια δολοφονία του Δαμιανού Καχριμάνογλου (6/1/1920) 

από την ομάδα του Δεμερτζή Μεχμέτ

Τι συνέβη: Κάποιοι ταπητουργοί ετοίμασαν 2-3 φορτία με χαλιά για να πάνε στην Σμύρνη Αττάλειας. Προβοκάτορες Τούρκοι έβαλαν ανάμεσα στις μπάλες ένα χαρτί, μισή κόλλα αναφοράς σε Ελληνικά, Τουρκικά και Γαλλικά με την υπογραφή Ν.

Μέσα έγραφε για την διαμάχη Γιουρούκ-Δεμερτζή. Kαι ότι είναι ευκαιρία στον Ελληνικό στρατό να κάνει παρέλαση. Ακόμη έγραφε, είναι έτοιμα 300 όπλα και 2 μυδραλιοβόλα.

Το χαρτί ήταν μέσα στο δέμα του Καχριμάνογλου. Η συνεχεία; Αναστάτωση. Συνελήφθησαν 80 άτομα με πρώτο τον Δαμιανό. Χωρίς συζήτηση τον επιτέθηκαν με ρόπαλα στο κεφαλή, τον χτύπησαν μέχρι θανάτου μπροστά στα μάτια του γιου του. Δεν πρόλαβε να πει τίποτε, μόνο έδειξε στον ουρανό, σαν να έλεγε: Ο Θεός γνωρίζει για το άδικο. Έγιναν ανακρίσεις. Έγινε έρευνα επί 5 ήμερες σε όλα τα χριστιανικά σπίτια, τις εκκλησίες, και τους δημοσίους χώρους, που άνηκαν στους χριστιανούς, μηπως βροῦν όπλα, τελικά ένας γιατρός απέδειξε ότι το γράμμα ήταν πλαστογραφημένο.

Η απειλή στον Παπαιωακείμ, κατά τη διάρκεια των ανακρίσεων

10.1.1920 Ο Παπά Ιωακείμ δέχεται την επίσκεψη ενός τσέτη και ενός αστυφύλακα, που τον διατάζουν να μαζέψει τους ιερείς, τους μουχτάριδες και τους δημογέροντες και να πάνε στον στρατώνα.

Δεν μπορούσα να κάνουν αλλιώς. Ο παπα Ιωακείμ και τρεῖς ακόμη ιερείς, με δημογέροντες και άλλα εξέχοντα πρόσωπα φτάνουν στο στρατώνα. Τους δέχθηκε μια ἐπιτροπή, στην οποία βρισκόταν και ο πρόεδρος του κακουργιοδικείου, γνωστός φιλοχριστιανός. Βλέποντας το έγγραφο, αποδεικνύουν ότι πέρα πάσης αμφιβολίας είναι πλαστό και ότι άδικα κατηγορήθηκε ο Καχριμάνογλου, με αποτέλεσμα ο δίκαιος πρόεδρος να αποφασίσει την απόδοση της ελευθερίας τους.

Όμως στην έξοδο από την αίθουσα ένοπλοι τσέτες δεν τους αφήνουν να φύγουν, τους συλλαμβάνουν και τους πηγαίνουν στο γραφείο του αρχη-τσέτη Δεμερτζή.

Αυτός επιρρίπτει επάνω τους, την υποτιθέμενη πράξη του Καχριμάνογλου και όταν ο παπά Ιωακείμ του λέει ότι ο πρόεδρος του Κακουργιοδικείου τους άφησε ελεύθερους αναγνωρίζοντας το άδικο της κατηγορίας, τον απειλεί λέγοντας: «Μπορεί ο πρόεδρος να σας άφησε ελεύθερους, αν όμως δεν ομολογήσετε αυτό που απαιτώ, θα αντιμετωπίσετε την οργή μου». Τελικά θυμωμένος, τους λέει, να εξαφανισθούν από μπροστά του.

Η απόπειρα εμπλοκής στην στημένη κατηγορία την πλήρωσε με την ζωή του ο Δαμιανός Καχριμάνογλου και η κατηγορία κατά του παπά Ιωκείμ Πεσμαζόγλου και των άλλων Ελλήνων έπεσε στο κενό.

Η δημιουργία σώματος 500 ατόμων για την αντιμετώπιση αυθαιρεσιών των Τσετών

Η διαμάχη των Γιουρούκ Αλί και του Δεμερτζή Μεχμέτ αρχηγών δυο ομάδων τσετών για τον έλεγχο της ευρύτερης περιοχής της Σπάρτης και η συμπεριφορά τους απέναντι όχι μόνον στους χριστιανούς αλλά και στις περιουσίες των Μουσουλμάνων που προσπαθούσαν να τις αρπάξουν, ανησύχησε και τις τοπικές διοικητικές, εκκλησιαστικές και δικαστικές αρχές της πόλης.

Σε μυστική συνάντηση του Μουφτή Σακίρ εφέντη, του Δημάρχου Ναδίρ εφέντη, του πρόεδρου κακουργιοδικείου Ετέμ και του Συνταγματάρχη χωροφυλακής, προσκληθήκαν ο αρχιερατικός εκπρόσωπος Παπά Ιωακείμ και ο Χαράλαμπος Πατζιόγλου που ήταν δημοτικός σύμβουλος για να αποφασίζουν πως θα εμποδίσουν τους τσέτες να μπουν στην πόλη.

Προσπάθησαν να μη στοχοποιηθεί η κυβέρνηση για αυτή την συνάντηση, αλλά να φανει ότι είναι καθαρά θέμα αυτοπροστασίας από τις αυθαιρεσίες των τσετών. Εκμεταλλευτήκαν το γεγονός ότι οι δυο αντίπαλοι Τσέτες ανήκαν σε διαφορετικά στρατόπεδα (Αντικεμαλιστές και Κεμαλιστές) και έτσι την παρουσίασαν επίσημα τασσόμενοι υποθετικά με τον Κεμαλιστή Δεμερτζή Μεχμέτ. Αποφασιστηκέ η σύσταση αρχικά ενός σώματος πολεμιστών 500 ατόμων, και ο εξοπλισμός τους με όπλα και πυρομαχικά, που θα αγόραζαν από τους Ιταλούς, οι οποίοι είχαν υπό τον έλεγχο τους την περιοχή της Αττάλειας, ταγμένοι με την συμμαχία που είχε κερδίσει στον Παγκόσμιο πόλεμο.

Ζητήθηκε από τους Έλληνες και τον Παπά Ιωακείμ οικονομική βοήθεια για την αγορά των όπλων αρχικά 15000 λίρες, επιφυλάχτηκε να απαντήσει, αλλά τελικά αποφασίσθηκε από την Ελληνική πλευρά να δοθούν 3.000 Τουρκικές λίρες, χωρίς απόδειξη, γιατί αν γινόταν γνωστή η συμμετοχή τους, η θέση όλων θα ήταν πολύ δύσκολη. Τα χρήματα δοθήκαν στα χέρια του Δημάρχου και το ποσό το κάλυψαν οι μεγάλοι ταπητουργοί, γιατί ήδη οι υπόλοιποι Έλληνες βρισκόταν σε άσχημη οικονομική κατάσταση…

Αρχηγός του σώματος ανέλαβε ο Κιέλ Μαχμούτ: Ο Κιέλ Μαχμούτ ήταν μουσουλμάνος από την πόλη, φιλοχριστιανός, τον οποίο επέλεξαν οι αρχές τις πόλης να τεθεί επικεφαλής ενός σώματος 500 ανδρών, για να προστατέψει την ζωή και την περιουσία των χριστιανών & των μουσουλμάνων από τους Τσέτες και τις αυθαιρεσίες τους. Το σώμα δημιουργήθηκε όταν τρομαγμένοι οι μουσουλμάνοι είδαν τον Δεμερτζή Εφέ να δολοφονεί τον Δ. Καχριμάνογλου. Ο Δήμαρχος αμέσως μετά την παραλαβή των χρημάτων ἀπό τούς Χριστιανούς πήγε στην Αττάλεια για την αγορά των όπλων.