Απο βιβλίο του Σταύρου Π. Καπλάνογλου «ΣΠΑΡΤΗ ΤΗΣ ΠΙΣΙΔΙΑΣ»
Νοτιοδυτική Μικρά Ασία, σελ. 284-286

Ο π. Ιωακειμ διηγειται:

Συνεχiσαμε για Ατταλεια 19/10/22

Φθάνοντας στην τοποθεσία αρχή αμπελώνων εκεί υπήρχε από παλιά 40 χρόνια ένα καφενείο που το κρατούσε ένας Αλβανός, μας περιποιήθηκε τόσο εμάς όσο και τους χωροφύλακες.
Κάποιοι χωροφύλακες γύρισαν πίσω αναζητώντας τα χαμένα άτομα, τελικά επέστρεψαν με την γριά και το ένα παιδί, μετά 3 ώρες διαδρομή φθάσαμε στην κωμόπολη Αμυγδαλιά (Παγιάμ Αγατσή), εκεί βρισκόταν τα σύνορα Σπάρτης Αττάλειας. Εκεί με εντολή του Διοικητή – Μουτασαρίφη Αττάλειας μας περίμενε ο Υποδιοικητής και ο Ενωμοτάρχης της φρουράς, με εντολή να μας φροντίσουν.
Ζητούν να μάθουν τι έγινε μέχρι εκεί. Θέλουν να αναλάβουν οι χωροφύλακες της Αττάλειας. Επιμένω να μείνουν και της Σπάρτης, το αίτημα γίνετε δεκτό.
Εν τω μεταξύ παρακάλεσα να στείλουν ένα απόσπασμα, για να βρει τα άλλα 2 παιδιά που είχαν χαθεί. Πράγματι, μετά από λίγες ώρες το απόσπασμα γύρισε με το ένα παιδί και η χαρά της μάνας του δεν περιγράφετε.
Με πρόταση των ανθρώπων της Αττάλειας εκμισθώσαμε από την περιοχή και άλλες άμαξες, γιατί ήταν φανερό ότι πολλοί γέροντες και παιδιά δυσκολευόταν να προχωρήσουν.

Πέμπτη 20/10/ 22

Πρωί ξεκινήσαμε για την Αττάλεια έχοντας μπροστά μας ένα πολύ επικίνδυνο πέρασμα το Χαβούζα Πασά Τσιφλίκ, επρόκειτο για μια επικίνδυνη χαράδρα στην οποία φθάσαμε μετά από μιάμιση ώρα περπάτημα. Οι 20 χωροφύλακες από την Σπάρτη και οι 12 από την Αττάλεια, έφιπποι και εφ’ όπλου λόγχη, βάδιζαν από την δυο μεριές της φάλαγγας πηγαίναμε πολύ αργά με φόβο αλλά και με προσοχή, τελικά 2 ώρες πριν την δύση του ήλιου φθάσαμε σε μια ελώδη περιοχή περνώντας την επικίνδυνη χαράδρα το Κηρκ Κίοζ, τα κουνούπια όλη την νύχτα έκαναν επιδρομή και οι φωνές τον τσακαλιών δεν άφησαν κανέναν να κοιμηθεί.

Παρασκευή 21/10/22

Μετά από διαδρομή ολίγων ωρών φθάσαμε στην Αττάλεια.

Μετά από παράκληση μου, μας δοθήκαν σαν προσωρινό κατάλυμα τα σπίτια των Ελλήνων της Αττάλειας, που πριν από μας είχαν εκδιωχθεί και αυτοί στην Ελλάδα.

Ζήτησε η Διοίκηση απο εμένα, να δώσω λεπτομέρη αναφορά, για το τι συνέβη από την στιγμή της αναχώρησης μας από την Σπάρτη μέχρι να φτάσουμε στην Αττάλεια. Δεν έκρυψα τίποτε. Αποτέλεσμα; Αξιωματικός και οι χωροφύλακες που ήταν μπλεγμένοι συνελήφθησαν και στάλθηκαν σιδηροδέσμιοι στη Σπάρτη. Μαζί εστάλη και ένας σοβατζής από τι Ναζλί, που οι Τούρκοι επιστράτευσαν, για να τελειώσει ένα τζαμί. Αργότερα ήρθε στην Ελλάδα και μου έλεγε ότι ο αξιωματικός στο δρόμο του είπε, ότι έπρεπε να με σκοτώσει, για να έχει το κεφάλι του ήσυχο, και κακώς με άφησε ζωντανό.

Με τη συνοδεία 20 Σπαρταλήδων χωροφυλάκων, 12 Ατταλειωτών και των διοικητών τους, και χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα την επομένη 21 Οκτωβρίου οι Σπαρταλήδες και όχι μόνον εισέρχονται στην Αττάλεια. Η πρώτη φάση της Οδύσσειας έχει πραγματοποιηθεί”.

Η παραμονή στην Αττάλεια

Οι πρόσφυγες που έχουν συγκεντρωθεί στην Αττάλεια, υπολογίζονται πλέον σε 7.000 γιατί έχουν συγκεντρωθεί και από το Βουρδούρι, το Νησί, την Πάρλα, αλλά και από το Αϊδίνι, το Ναζλί και το Ντενισλί. Τακτοποιούνται σε χριστιανικά σπίτια και καταλύματα περιμένοντας τα Ελληνικά πλοία να έρθουν να τους πάρουν.

Νηστικοί και άρρωστοι, μικροί και μεγάλοι περιμένουν τα πλοία της σωτηρίας, που έρχονται τρία τον αριθμό, στις 4 Νοεμβρίου 1922, χωρίς να φέρουν την ελληνική σημαία και με τη συνοδεία αμερικανικού αντιτορπιλικού για ασφάλεια.

Κυριακή 6 Νοεμβρίου- Η αναχώρηση για την Ελλάδα

Οι πρόσφυγες έχουν επιβιβαστεί στα πλοία και αποχαιρετούν την Αττάλεια. Ο Παπά-Ιωακείμ αναλογίζεται:

«…Φεύγουμε βαθύτατοι πικραμένοι. Πληρώνουμε τα σφάλματα των μεγάλων. Πηγαίνουμε να βρούμε καταφύγιο στη μητέρα Ελλάδα. Υπό την σκιά της Ακροπόλεως ίσως, στην Αθήνα, όπου πολλοί συμπατριώτες μας παλαιότερα είχαν σπουδάσει και όταν είχαν γυρίσει μας μιλούσαν γι’ αυτήν. Ξέρουμε ότι είμαστε πρόσφυγες. Τώρα γλιτώνουμε το μαχαίρι του Τούρκου, αλλά είμαστε γυμνοί. Μας μένει μόνον η ψυχή μας. Οι Σπαρταλήδες ήταν πάντα ικανοί να δημιουργούν από το μηδέν περιουσίες. Τουλάχιστον θα είμαστε ελεύθεροι…»

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ