Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΙΘ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 8482

Κυριακὴ Τελώνου καὶ Φαρισαίου
9 Φεβρουαρίου 2020 ἑσπέρας
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

Βιβλιο προσευχης

Σήμερα, ἀγαπητοί μου, ἀρχίζει τὸ Τριῴδιο. Μὰ τί εἶνε τὸ Τριῴδιο; θὰ ρωτήσῃ κάποιος. Σ᾿ αὐτὸ τὸ ἐρώτημα θὰ προσπαθήσω νὰ δώσω μία σύντομη ἀπάν­τησι.
Ὁ καλὸς δάσκαλος δὲν ἀρχίζει ἀπὸ τὰ δύσ­κολα μαθήματα, ἀπὸ τὴν ἄλγεβρα καὶ τὸν Ὅ­μηρο· ἀρχίζει ἀπὸ τὰ εὐκολώτερα, ἀπὸ τὸ ἀλ­φάβητο. Αὐτὸ κάνει καὶ ἡ Ἐκκλησία μας, ποὺ εἶνε διδάσκαλος καὶ παιδαγωγὸς ἄριστος ὁλο­κλήρου τῆς ἀνθρωπότητος· αὐτὴ τὴν ὁδὸ βαδίζει, ἀπὸ τὰ εὐκολώτερα στὰ δυσκολώτερα.
Καὶ ποιό εἶνε τὸ δυσκολώτερο; Τὸ δυσκολώ­τερο εἶνε ἡ νηστεία τῆς ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ποὺ θὰ μποῦμε σὲ λίγο. Γι᾿ αὐτὸ λοιπὸν σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας ἀρχίζει νὰ μᾶς προετοιμάζῃ γιὰ τὸν δύσκολο αὐτὸν δρόμο τῶν σαράντα ἡμερῶν, ποὺ μετὰ τὸ τέλος τους, στὸ ἀποκορύφωμα, βρίσκεται ὁ τίμιος Σταυρὸς καὶ ἡ Ἀνάστασις.
Ἡ προετοιμασία αὐτή, ἡ πρὸ τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς, δι­αρκεῖ τρεῖς ἑβδομάδες, ἔχει δηλαδὴ τέσσερις Κυριακές. Ἡ πρώτη Κυρι­α­κὴ εἶνε ἡ σημερινή, τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαί­ου. Ἡ δεύτερη Κυριακὴ εἶνε τοῦ Ἀσώτου. Ἡ τρίτη ἀστράφτει καὶ βροντᾷ, εἶνε τῆς δευτέρας παρουσίας ἢ τῆς Ἀπόκρεω. Καὶ ἡ τελευ­ταία εἶνε ἡ Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς.
Μᾶς φωνάζει ἡ Ἐκκλησία, νὰ προετοιμαστοῦμε. Κ᾿ ἐμεῖς τί κάνουμε; προετοιμαζόμαστε; 

Ἀντιθέτως. Διότι προετοιμασία δὲν εἶνε οἱ χοροί, οἱ καρνάβαλοι, τὰ γλέντια. Προετοιμασία –ἀκούσατε;– εἶνε αὐτὰ ποὺ λένε τὰ ἱ­ε­ρὰ βιβλία. Αὐτὰ τὰ βιβλία, ἂν τὰ πατᾶτε ἐ­σεῖς, ἐγὼ δὲν τὰ πατῶ. Πέφτω ἀπὸ τὸ θρόνο, κομμάτια γίνομαι, ἀλλὰ δὲν τὰ πατῶ. Δὲν σᾶς διδάσκω τίποτε λιγώτερο τίποτε περισσότερο. Σαράντα χρόνια ποὺ φορῶ τὸ ῥάσο, ποτέ μου δὲν δίδαξα δικά μου πράγματα. Δίδαξα ὅ,τι περιέχουν τὰ ἅγια βιβλία, ποὺ εἶνε γραμμένα ὄχι μὲ μελάνι ἀλλὰ μὲ τὸ αἷμα τοῦ Θεανθρώπου καὶ τῶν μαρτύρων.

Προετοιμασία λοιπὸν εἶνε ἡ περίοδος αὐτὴ τῶν τριῶν ἑβδομάδων, καὶ μετὰ θὰ εἰσέλθου­με στὴν ἁγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

* * *

«Ἀνοίγει τὸ Τριῴδιο», λέμε. Τί εἶνε λοιπὸν τὸ Τριῴδιο; Εἶνε ἕνα βιβλίο προσευχῶν.
–Προσευχῶν; Μπᾶ, τώρα προσευχές! Καν­ένα παιδάκι ἢ καμμιὰ γριά, αὐτοὶ ἂς προσεύχωνται. «Ἡ προσευχὴ εἶνε δεῖγμα τῶν ἀδυνά­των», εἶπε κάποιος. Καὶ σὲ κάποιο χριστιανι­κὸ οἰκοτροφεῖο ἕνας φοιτητὴς εἶχε ἄλλες ἰ­δέ­ες, μοντέρνες· δὲν εἶχε ὄρεξι γιὰ προσευχές. Ἐγώ, λέει, τώρα «πατερ᾿μά»;…
Τί νὰ περιμένῃ κανεὶς τώρα ἀπὸ τέτοια ἄ­θεα πνεύματα;… Ἀλλὰ «ζῇ Κύριος» ὁ Θεός (Κριτ. 8,19 κ.ἀ.). Ἐμεῖς γνωρίζουμε ποῦ πατοῦμε καὶ τί κηρύττουμε. Καὶ πιστεύουμε ἀκραδάντως, ἑκατὸ τοῖς ἑκατό, ὅτι αὐτὰ ποὺ κηρύττουμε εἶνε ἡ μόνη ἐλπίδα γιὰ νὰ ζήσῃ ὁ κόσμος.
Βιβλίο προσευχῆς λοιπὸν εἶνε τὸ Τριῴδιο. Προσ­ευχή, ἐντατικώτερη προσευχὴ τώρα.
Ἡ προσευχὴ εἶνε ἀναγκαία στὸν ἄνθρωπο. Πιὸ ἀναγκαία κι ἀπ᾿ τὴν ἀναπνοή. Ἂν κάποιος μᾶς φράξῃ τὴ μύτη καὶ μᾶς κόψῃ τὴν ἀναπνοή, θὰ πάθουμε ἀ­σφυξία. Ἔ, ἔτσι δὲν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ ζήσῃ καὶ χωρὶς τὴν προσ­ευχή. Αὐτὴ ἡ φορά, ποὺ νιώθει πρὸς τὰ ἄνω, εἶνε ἔμφυτη ἀνάγκη τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς.
Τί ἄλλο εἶνε ἡ προσευχή; Εἶνε ἔργο τῶν ἀγ­γέλων, ποὺ ἀκαταπαύστως στὰ οὐράνια ὑ­μνοῦν τὸ Θεὸ καὶ ψάλλουν «Ἅγιος, ἅγιος, ἅ­γιος Κύριος σαβαώθ…» (Ἠσ. 6,3). Ἑπομένως ἡ προσευχὴ εἶνε γιὰ μᾶς τιμὴ καὶ προνόμιο.
Ὅταν ἤμουν ἱεροκήρυκας καὶ περιώδευα μία ἀπὸ τὶς ἱστορικὲς ἐπαρχίες μας, ὅπου κατοικοῦν φτωχοὶ μὲν ἀλλὰ οὐρανομήκεις ψυχές, βρῆκα ἕνα τσομπᾶνο. Αὐτὸς μοῦ εἶπε· Ξέρεις, πάτερ, ποιά εἶνε ἡ πιὸ ὡραία ἡμέρα τῆς ζωῆς μου; Ἐγὼ ἤμουν τσολιᾶς καὶ ὑπηρέ­τησα στὸ τάγμα τοῦ Βελισσαρίου. Τότε ἐκεῖ, ἔξω ἀπ᾿ τὰ Γιάννενα, κουβέντιασα μὲ τὸ βασι­λιᾶ, ἔφαγα μὲ τὸ βασιλιᾶ, κοιμήθηκα κοντὰ στὸ βασιλιᾶ. Δὲν τὸ ξεχνῶ αὐτό…. Θεωροῦσε τιμὴ τὸ ὅτι μίλησε καὶ ἔφαγε μὲ τὸ βασιλιᾶ.
Μὰ τί εἶνε αὐτὸς ὁ βασιλιᾶς ἐμπρὸς σ᾿ Ἐ­κεῖνον; «Οἱ τὰ Χερουβὶμ μυστικῶς εἰκονίζον­τες…, ὡς τὸν βασιλέα τῶν ὅλων ὑποδεξόμενοι…» (θ.Λειτ.). Ἡ μεγάλη τιμὴ εἶνε νὰ μιλᾷς ὄχι μὲ ἕναν ἐπίγειο βασιλέα ἀλλὰ μὲ τὸ Χριστό, ποὺ εἶνε ὁ βασιλεὺς τοῦ παντός. Τὸ αἰσθάνεσθε; Ἡ ὥρα τῆς προσευχῆς εἶνε μιὰ μεγάλη ὥ­­ρα· σὲ δέχεται σὲ ἀκρόασι ὁ Βασιλεύς! Γιὰ νὰ δῇς κάποιον ἀπὸ τοὺς μεγάλους τῆς γῆς, πρέ­πει νὰ κλείσῃς ραντεβοῦ· θὰ σοῦ ὁρίσῃ ὥ­ρα, καὶ θὰ περιμένῃς στὸ διάδρομο. Ἐνῷ «ὁ βα­­σι­λεὺς τῶν βασιλευόντων» (Α΄ Τιμ. 6,15) ἀνὰ πᾶσα στι­γμὴ σὲ δέχεται σὲ ἀκρόασι· μεσάνυχτα, πρωί, βράδυ, στὸ αὐτοκίνητο, στὸ σιδηρόδρομο, στὸ ἀεροπλάνο, στὸ πλοῖο, στὸ ὑποβρύχιο…· «ἐν παντὶ τόπῳ τῆς δεσποτείας αὐτοῦ· εὐλόγει, ἡ ψυχή μου, τὸν Κύριον» (Ψαλμ. 102,22).
Εἶνε ἀκόμα ἡ προσευχὴ ὅπλο ἰσχυρό, παν­ίσχυρο. Εἶνε φάρμακο. Ἡ προσευχὴ κατεβάζει τὰ ἄστρα ἀπὸ τὸν οὐρανό, κάνει θαύματα. Ἀμ­φιβάλλετε; ρωτῆστε ἀρρώστους.
Στὴν Ἀθήνα συνάντησα κάποιον, ὁ ὁποῖος μοῦ εἶπε· –Δόξα νά ᾿χῃ ὁ Θεός, ἔγινα καλά. –Τί εἶχες; –Καρκίνο στὸ λαιμό. –Καρκίνο; Καὶ τί ἔ­γινε; –Μὲ πῆγαν στὸ νοσοκομεῖο καὶ μὲ εἶχαν γιὰ θάνατο. Ἀλλὰ ἔκανα προσευχή. Πῆγα σὲ κάποιο μοναστήρι καὶ προσευχόμουν μὲ δάκρυα. Τώρα λοιπὸν εἶμαι καλά, δὲν ἔχω τίποτα. Πῆγα στοὺς γιατρούς, στὸ Ἀντικαρκινικό, κ᾿ ἔκαναν τὸ σταυρό τους πῶς θεραπεύθηκα…
Ρωτῆστε λοιπὸν ἀρρώστους γιὰ τὴ δύναμι τῆς προσευχῆς. Ρωτῆστε γενναίους ἀξιωματικοὺς καὶ στρατιῶτες τοῦ Ἀλβανικοῦ μετώπου. Ρωτῆστε καὶ ναυτικούς, νὰ σᾶς ποῦν πῶς σώθηκαν στὰ πελάγη καὶ τοὺς ὠκεανοὺς ἀπὸ τὰ ἄγρια κύματα μὲ τὴν προσευχή.
Μὰ κάθε προσευχὴ κάνει θαύματα; Ὄχι βέβαια. Γιατί; Τὸ λέει τὸ εὐαγγέλιο σήμερα. Διότι προσευχόμεθα «φαρισαϊκῶς» (Τριῴδ.), ὄχι ὅ­πως ὁ τελώνης. Γιὰ ν᾿ ἀκούσῃ ὁ Θεὸς τὴν προσ­­ευχή, πρέπει νὰ ὑπάρχουν ὡρισμένοι ὅροι.
Πρῶτα – πρῶτα ἡ προσευχὴ πρέπει νὰ γίνεται μὲ πίστι ἀκράδαντη. Μιὰ ἀμφιβολία ἂν ἔχῃς, ἕνα «ἐὰν…» νὰ βάλῃς, δὲν κάνεις τίποτα. Νὰ πιστεύῃς ὄχι ἑκατό, ἑκατὸν ἕνα τοῖς ἑ­κατό, ὅτι πράγματι ὁ Θεὸς θὰ σὲ ἀκούσῃ.
Πίστι λοιπὸν τὸ πρῶτο. Δεύτερο· νὰ προσ­­εύχεσαι μὲ ἀγάπη. Τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς ἄ­νοιξε τὴν καρδιά σου νὰ γίνῃ πλατειά. Μὴν ἀ­φήσῃς μέσα σου οὔτε τὸ ἐλάχιστο μῖσος.
Νὰ προσεύχεσαι ἀκόμα –αὐτὸ τονίζει τὸ εὐ­αγγέλιο σήμερα– μὲ ταπείνωσι. Εἴδατε πῶς μπῆκε ὁ φαρισαῖος καὶ πῶς στάθηκε στὸ ναό; Σὰν νὰ ἤτανε ποιός ξέρει τί. Καὶ τί εἶπε· Μὲ βλέπετε; ἐγὼ εἶμαι ὁ καλύτερος ἄνθρωπος…
Ὦ Θεέ μου, πόσες φορὲς τ᾽ ἄκουσα αὐτό! Ἅμα ἀκούσω κάποιον νὰ λέῃ ὅτι εἶνε ὁ καλύτερος, φεύγω. Προτιμῶ μιὰ πόρνη ποὺ μετανο­εῖ καὶ κλαίει, παρὰ ἕναν φαρισαῖο ποὺ καυ­χᾶται γιὰ τὴν ἁγιωσύνη του. Γιατὶ ἕνα δάκρυ μιᾶς πόρνης ποὺ μετανοεῖ ἀξίζει περισσότερο ἀπὸ τὶς προσευχὲς χίλιων φαρισαίων ποὺ δὲν συναισθάνονται τὴν ἀθλιότητά τους.
Γιά κοιτάξτε τὸν ἄλλο, τὸν ἁμαρτωλὸ τελώ­νη. Μπαίνει στὸ ναό, πάει καὶ κρύβεται σὲ μιὰ γωνιά, ἀθέατος. Τὰ μάτια του κάτω. Νόμιζε πὼς ἡ γῆ θ᾿ ἀνοίξῃ νὰ τὸν καταπιῇ. Αἰσθανό­ταν τὴν ἁμαρτωλότητα καὶ τὴν ἐνοχή του. Μὲ τέτοια ταπείνωσι πρέπει νὰ προσεύχεσαι. Διότι τί εἶσαι; πλούσιος; ἰσχυρός; βασιλιᾶς; Ναπολέων; Ἀϊνστάϊν; Τί εἶσαι τέλος πάντων; Νομίζεις ὅτι εἶσαι σπουδαῖος; Δὲν εἶσαι τίποτε. Ἕνα μηδὲν καὶ κάτω ἀπὸ τὸ μηδέν. Γίνε τε­λώνης, γονάτισε καὶ πές· «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (Λουκ. 18,13).
Μόνο ὑπ᾿ αὐτὲς τὶς προϋποθέσεις, ἀγαπητέ, τῆς πίστεως, τῆς ἀγάπης, καὶ προπαντὸς τῆς ταπεινώσεως, θὰ εἶνε δεκτὴ ἡ προσευχή μας.

* * *

Τριῴδιο, ἅγιο Τριῴδιο ἀνοίγει ἀπὸ σήμερα. Εἶνε, ὅπως εἴπαμε, ἕνα βιβλίο προσευχῶν. Τρι­άντα περίπου λειτουργικὰ βιβλία ἔχει ἡ Ἐκ­κλησία μας· ἂν μὲ ρωτήσετε, ποιό εἶνε τὸ ὡ­ραι­ότερο, θὰ σᾶς πῶ, τὸ Τριῴδιο. Μεταφράστη­­κε καὶ σὲ ἄλλες γλῶσσες. Τί εἶνε, τί περι­έχει; Πῶς νὰ τὸ παραστήσω γιὰ νὰ δώσω νὰ καταλάβῃ ἡ σημερινὴ γενεά, ποὺ δὲν ξέρει τὴν πνευματικὴ γλῶσσα καὶ δὲν μποροῦμε νὰ συνεννοηθοῦμε; Τὸ Τριῴδιο εἶνε μιὰ συλλογὴ ἀπὸ ἐρωτικὰ τραγούδια! Εἶνε «τὰ τραγούδια τοῦ Θεοῦ», ὅπως λέει στὰ διηγήματά του ὁ Πα­παδιαμάντης. Ἄλλοι τραγουδοῦσαν μὲ κιθάρες ἄλλα τραγούδια. Μὰ ἕνα μικρὸ χαριτω­μένο παιδάκι εἶπε· Ἐμένα μοῦ ἀρέσουν τὰ τραγούδια ποὺ λέει ἐκεῖνος ὁ γέρος καὶ κλαῖ­νε τὰ μάτια του, «τὰ τραγούδια τοῦ Θεοῦ». Ὤ τραγούδια τοῦ Θεοῦ, ποὺ ψάλλουν τὸν θεῖον ἔρωτα· ὄχι τὸν χυδαῖο, τῶν κτηνῶν, ἀλλ᾿ ἐ­κεῖνον ποὺ ψάλλει ἡ Ἐκκλησία!
Ἀδελφοί μου· μιὰ σταγόνα νὰ αἰσθανθῆτε ἀ­πὸ τὸν ἔρωτα αὐτόν, θὰ πῆτε· Μηδὲν οἱ ἄλ­λοι ἔρωτες, ἕνας μόνο ἀξίζει, Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος· ὅν, παῖδες, ὑμνεῖτε καὶ ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

(ἱ. ναὸς Ἁγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης 18-2-1973)